Morgunblaðið - 21.04.1971, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. APRlL 1971

‘ ■ -..v■'-H

. ............
„Tímamót
í sögu
íslenzkra
mennta“
~ spjallað við
Einar Ólaf Sveinsson
„ÞKTTA eru algjör tímamót í sög-u ís-
lenzkra mennta“, sagði dr. Linar Ólaf-
u r Sveinsson, þegar Morgunblaðið
ræddi við hann i tilefni heimkomu hand-
ritanna. „Við höfum haft prentaðar
bækur, mismunandi vel gerðar, eins og
gengur, en nú fáum við frumrit þeirra
og fjöldamargt annað, sem varðar sögu
þjóðarinnar, en aldrei hefur komið út.“
—• Hvað er þér efst i huga af þessu?
— Skinnbækurnar gömlu eru mér ofar
lega i huga, þvi fyrir utan þau fræði,
sem skinnbækurnar geyma, eru margar
þeirra miklar gersemar sakir skreyt-
inganna, þö að ekki sé nú talað um
efnið.
Það er til lögbók, sem Skarðsbók heit-
ir — önnur Skarðsbók en sú, sem bank-
arnir keyþtu. Þessi lögbök er einhver
fegursti hlutur, sem gerður hefur verið
á Islandi. Svo fagurt er skrautverkið i
henni, að hún er fortakslaust ein mesta
gersemi, sem við eigum.
Eina bók þykir mér afskaplega vænt
um; íslendingabók, þótt húm sé reyndar
ekki nema pappirseftirrit. Konungsbók
Eddukvæða er mikil gersemi, og er hún
þó ekki skrautleg, en hún er skrifuð
með einhverri þokkafullri prýði, sem
gerir það að verkum, að maður óskar
engra skreytinga. Þessi litla bók geym-
ir Eddukvæðin — einhver fegurstu
kvæði, sem farið hefur verið með & is-
lenzku.
Ég skal nefna enn til tvær stórar
skinnbækur, sem geyma forn lög Is-
lendinga. Þessar bækur veita óþrjótandi
vitneskju um íslenzkt þjóðlíf, en þær
sýna líka, að hér á landi voru í þá dagá
miklir lögfræðingar. Efni þessara bóka
eru Þjóðveldislögin, og er önnur skrif-
uð meðan Þjóðveldið er enn til, en hin
rétt á tímamörkunum. Margar þjóðir
myndu án efa óska sér að eiga hlið-
stæður þessara tveggja lagahandrita.
Handrit af Njálssögu koma mér líka
i hug. Sum þeirra eru svo góð, að kalla
má, að víðast hvar megi skynja, hvern-
ig frumtexti þessa mikla listaverks hafi
verið i öndverðu, en slíkt er mjög sjald-
gæft. Eitt af aðalhandritum hennar er
Möðruvallabók, sem er stórt handrit, og
geymir hún þorra Islendingasagna í
ágætri mynd. Væri skarð fyrir skildi,
ef hún væri ekki til.
Nú, stórar skinnbækur með konunga-
sögum eru til, en þær munu ekki koma
hingað, utan ein, sem reyndar er þeirra
mest; Flateyjarbók, mjög stórt hand-
rit og efnisríkt með fallegri skreytingu;
dálitið alþýðlegri — öfugt við lögbók þá,
sem ég nefndi áðan, en þar er skreyt-
ingin meistaraverk.
Og nú held ég, að ég verði að láta
staðar numið — ég gæti annars haldið
áfram upptalningunni i allan dag.
— Eitthvað fáum við nú fleira en
handrit?
— Jú, viS fáum fleira en handrit með
sögum og kvæðum. Við fáum og ó-
grynni skjala. Það er orðið allt öðru
visi með skjöl nú en áður var. Þá vildi
hver halda 1 sitt, en nú er andinn sá,
að skjöl eigi að vera, þar sem þau eiga
heima og eru notuð. Þes vegna gengur
betur að fá nú afhent skjöl en hand-
rit.
Um verðmæti skjalanna um fjármála-
sögu þjóðarinnar, verzlunarsögu, per-
sónusögu er óþarft að fjölyrða; það er
svo augljóst. Jarðabók Áma og Páls
hefur að vísu komið út, enda stórmerk
bók, en það eru til fleiri jarðabækur.
Og þótt mikið hafi þegar verið afhent af
skjöluna, bætist nú ríflega við. Það er
ákaflega margt í sögu íslands, sem enn
er órannsakað.
— Höfum við staðið nógu vel að und-
irbúningnum hér heima?
— Við höfum gert eins vel og hægt
er, og ég held, að þar sé ekki hægt að
saka neinn um neitt. Við höfum reist
mjög haganlegt húsnæði og fallegt;
sniðið nákvæmlega eftir þörfum þeirra,
sem að handritunum vinna. Allt hefur
verið gert til þess, að handritin megi
vera örugglega geymd i þessu húsi.
Nú er svo um alla hluti, að framtíðin
er okkur hulin. En á venjulegum tim-
um eiga handritin að vera örugg í
Árnagarði.
En það er eitt, sem við erum ekki
komnir langt í; við þurfum að hafa
mjög gott bókasafn í Árnagarði. Ég á
ekki við neitt gífurlega stórt bókasafn,
heldur vel valið. Og ég hugsa fyrst og
fremst um handbókasafn, sem er á sín-
um stað. Nú þegar eigum við góðan
kjarna að því — að miklu leyti vegna
gjafa, en mörg skörð eru ófyllt. Ætli
forlögin okkur að fá mikið af bókum
til viðbótar, er auðveldlega hægt að
koma þeim fyrir.
— Hvað með peningahliðina?
— Ég hef aldrei haft áhyggjur af pen-
ingahliðinni. Við höfum fengið mjög svo
sómasamlegt fé frá ríkhiu og ég efa
ekki, að svo verður áfram. Og bak við
Alþingi og ríldsstjórn stendur einhuga
þjóð.
— Nú hafa Danir jafnan verið mjög
stoltir af sínum handritaviðgerðum.
Hvernig verður þeim málum skipað hjá
okkur?
— Handritastofnunin hefur fengið úr-
vals krafta til starfa að aðalverkefnum
sínum. Einnig um handritaviðgerðir er
gott útlit. Til er islenzk kona, sem num-

piilill:

ið hefur handritaviðgerðir í Englandi;
hjá miklum meistara þar i landi og hún
á lika að vinna fyrir Handritastofnun-
ina. Viðgerðarherbergið bíður.
— Nú eru íslenzk handrit víðar en í
Danmörku.
— Handritastofnun Islands hefur
sent sérfræðinga sína út um lönd til að
skrásetja íslenzk handrit í erlendum
söfnum. Þau eru furðu víða til. Síðan
ætlum við að fá filmur af þeim eða
ljósmyndir, öllum saman, unz við höf-
um hér heima safn allra íslenzkra hand-
rita eða eftirmynda.
•— Er þetta verk langt komið?
— Segja má, að lokið sé skráningu
íslenzkra handrita í Noregi, í Svíþjóð að
miklu leyti, Englandi, Skotlandi og Ir-
landi. Næst verður svo að senda til Am-
eríku, þar sem nokkuð er til af íslenzk-
um handritum og svo ber leitina til
Suðurlanda. En þar verður þrautin
þyngri.
Með nútíma tækni ætti okkur að tak-
ast að fá öll handrit heim, þó að ekki
verði allt með sama hættí og við nú
fáum handrit frá Dönum. Engu að síð-
ur' eigum við þá að geta verið giaðir
og unað vel okkar hag.
— Hver eru merkust handrit íslenzk
geymd utan Danmerkur?
— Það eru tvær bækur í Wolfenbútt-
el í Þýzkalandi — handrit af Islendinga-
sögum og rímnahandrit. 1 Bretlandi er
eitt og annað af merkilegum handrit-
um, en einkum geymir þó Svíþjóð
merkilega hluti. 1 konungsbókhlöðunni
í Stokkhólmi er prédikanasafn; kallað
Stokkhólmshómilíubók, sem geymir
einhverja þá fegurstu íslenzku, sem
finnst á íslenzkum trúarritum. 1 Upp-
sölum er handrit af Snorra-Eddu og í
Svíþjóð er einnig það, sem tíl er á
skinni af Heiðarvíða-sögu, sem líklega
er elzt þeirra Islendingasagna, sem
varðveitzt hafa.
— Þú nefndir Suðurlönd. Er vitað um
einhver íslenzk handrit þar?
— Ekki er það nú. En í Páfagarði eru
geymd ógrynnin öll af handritum og
skjölum. Ekki er nú vitað um nokkurt
íslenzkt handrit þar, sem mark er á tak-
andi. En án efa eru þar bréf, sem varða
ísland. 1 Páfagarð hlýtur íslenzkur
handritamaður að eiga erindi.
Annar staður syðra, sem við þyrftum
að koma við leit á, er Spánn. Þar eru
klaustur mörg og geyma ýmislegt og
ég held, að enginn viti, hvað þar kann
að leynast.
Hitt er svo aftur annað mál, að við
skulum ekki gera okkur vonir um að
finna í Suðurlöndum handrit á íslenzkri
tungu. En það er ekki loku fyrir það
skotið, að þar geymist á latínu eitt-
hvað, sem Island varðar.

P,
1111
.
i ~