Morgunblaðið - 11.05.1971, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11, MAÍ 1971
Útgafandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritatjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundssort.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstraeti 6, sími 10-100
Augfýsingar Aðalstrasti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 196,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
ÁBYRG STEFNA I
LANDHELGISMÁLINU
f, || T M««, 'AM líp urmi
\inv U1 w 1 nii un riLiivii
ísland á gapastokk hjá
Mannréttindanefnd SÞ
Grunað um græsku vegna
skorts á kynþáttamisrétti
¥ samþykkt Alþingis í land-
helgismálinu, sem gerð
var skömmu áður en síðasta
þíng lauk störfum er því
sllegið föstu, að íslendingar
muni færa fiskveiðitakmörk
sín út í a.m.k. 50 sjómílur og
sums staðar meira. Hins veg-
ar er ekki tekin afstaða til
þess hvenær það skuli gert,
einfaldlega vegna þess, að
slíkt er ekki tímabært á
þessu stigi. Vel kann svo að
fara, að þróunin í þessum
málum verði það ör, að við
munum komast að raun um
það með samtölum við full-
trúa þeirra þjóða, er sitja
munu hafréttarráðstefnuna
1973, að hagsmunir okkar þar
verði að fullu tryggðir. Hugs-
anlegt er, að það verði þá
tailið hyggilegt að færa fisk-
veiðitakmörkin út, áður en til
ráðstefnunnar kemur, og þá í
samráði við þær þjóðir aðrar,
sem svipaðra hagsmuna hafa
að gæta.
Ef aðstaðan í landhelgis-
málinu væri sú, að kyrrstaða
væri í þróun þessara mála á
ailþjóðavettvangi eða jafnvel,
að tíminn ynni á móti okkur
væri vissulega ástæða til að
hugleiða útfærslu þegar í
stað, en nú eru allir á einu
máli um, að þróunin er okkur
hagstæð, og þess vegna er
rétt að doka við og sjá hver
framvinda mála verður. Það
er alveg ljóst, að á hafréttar-
ráðsbefnunni verða 12 sjómíl-
ur ekki samþykktar sem al-
þjóðalög, en til þess þarf 2/3
afckvæða. Spumingin er að-
eiins sú, hvort ráðstefnan
gerir alþjóðlega samþykkt
með nægilegum meirihluta,
sem er í samræmi við hags-
mni okkar eða hvort slík
samþykkt yrði einungis gerð
með einföldum meirihluta
aitkvgeða og hefði því ekki
gildi sem alþjóðalög en al-
þjóðadómstólar mundu þó
hafa hliðsjón af í hugsanleg-
um deilumálum.
Stjómarandstæðingar hafa
lýst því yfir, að þeir
vllji færa fiskveiðitakmörk-
in út í 50 sjómílur 1. sept-
ember 1972. Hvaða rök
liggja að baki þessari tíma-
setningu? Sannleikurinn er
sá, að engin rök, sem tengd
em hagsmunum þjóðarinnar í
landhelgismálinu, liggja að
baki henni. Þessi tímasetning
er málaimiðlun í þeim hrossa-
kaupum, sem fram fóm
milli stjórniarandstöðuflokk-
anna, áður en þeir komu sér
saman um tillögu í landhelg-
iismálinu. Einn stjómarand-
stöðuflokkanna hefur lýst því
yfir, að hainn hafi viljað færa
fiskveiðitakmörkiin út í 50 sjó-
míkir strax á þessu ári, en
fallizt á 1. september 1972
til þess að ná samkomulagi
við hina stjórnarandstöðu-
flokkana. Það em því ekki
hagsmunir þjóðarinnar í
landhelgismálinu, sem hafa
ráðið þessari tímasetningu
heldur em þessi tímamörk
málamiðlun milli mismun-
andi skoðana innan stjórnar-
andstöðuflokkanna.
Stjórnarandstöðuflokkamir
hafa sagt, að við ættum að
segja upp samningunum við
Breta frá 1961. Raunar er þar
ekki um samninga í venju-
legum skilningi þess orðs að
ræða, heldur skiptust utan-
ríkisráðherrar landanna á orð
sendingum. Efni þessara orð-
sendinga er hægt að breyta
annað hvort með samkomu-
lagi milli viðkom-andi ríkja
þess efnis, eða með einhliða
yfirlýsingu af Íslands hálfu,
ef forsendur hafa breyzt svo
mjög frá 1961. En hvers
vegna skyldum við íslend-
ingar óttast alþjóðadómstól í
þessu máli? Hafa stjómarand
stæðingar svo litla trú á hin-
um íslenzka málstað í land-
helgismálinu, að þeir telji
fyrirfram víst, að okkar
stefna fái ekki staðizt fyr-
ir alþjóðadómstól?
Sannleikurinn er sá, að sam
komulagið við Breta frá
1961 hamlar á engan hátt að-
gerðum okkar í landhelgis-
málinu. Við getum eftir sem
áður lýst yfir einhliða út-
færslu landhelginnar. Við
höfum eimmgis fallizt á að
tilkynna Bretum slíka út-
færslu með 6 mánaða fyrir-
vara og að leggja ágreining
milli þjóðanna fyrir Alþjóða-
dómstólinn í Haag, ef þess
verður óskað. Það er í raun-
inni ákaflega ólíklegt, að
Bretar mundu óska eftir að
leggja slíkan ágreining fyr-
ir Alþjóðadómstólinn í Haag.
Þróun mála nú er á þann veg,
að þeir mundu tæpast hafa
erindi, sem erfiði, þegar sýnt
er orðið, að 12 sjómílur verða
aldrei samþykktar sem al-
þjóðalög á hafréttarráðstefn-
unni. Og rétt er að minna á,
að í orðsendingu okkar til
Breta 1961 lýstum við því
yfir, að við mundum halda
áfram að vinna að enn auk-
inni útfærslu fiskveiðitak-
markanna.
Fáir íslenzkir stjórnmála-
menn hafa lagt á það jafn
ríka áherzlu og einmitt for-
rmaður Framsóknarflokksins,
Ólafur Jóhannesson, að við
ÞAÐ munaði minnstu á dögun-
um, að þessi yrði krafizt í nafni
Sameinuðu þjóðanna, að ríkis-
stjórn íslands gæfi ítarlega
skýrslu um hvaða ráðstafanir
hafi verið gerðar þar í landi til
að koma í veg fyrir kynþátta-
misrétti. í þessu sambandi var
gefið í skyn, að skýrsla íslands
um þessi mál væri ófullnægj-
andi. Á íslandi mun mönnum
þykja þetta mál kátbroslegt og
skal það því rakið hér að
nokkru til gamans.
ISLAND GERIST ABILI AÐ
ALÞJÓÐASAMÞYKKT
Það mun upphaf þessa máls,
að ísland, — sem annars hefir
ekki orð á sér fyrir fljótfærni
í að gerast aðili að alþjóðasam-
þykktum — var ein af fyrstu
þjóðum heims, sem gerðist aðili
að alþjóðasamþykkt um afnám
hvers konar kynþáttamisréttis.
Munu ráðamenn vafalaust hafa
hugsað sem svo, að ekkert væri
auðveldara og sjálfsagðara fyrir
ísland en að aðhyllast svo sjálf-
sagðan hlut. En nú mætti ef til
vill deila um, hvort betur var
af stað farið en heima setið í
þessu efni, því það er engu lík-
ara en að fsland hafi verið sett
í gapastokk á alþjóðavettvangi,
grunað um að hafa ekki staðið
við alþjóðasamþykktina um
þessi sjálfsögðu mannréttindi.
Með aðild sinni að alþjóða-
samþykktinni um afnám hvers
kyns kynþáttamisréttis gangast
þau ríki, sem samþykktu hana,
inn á að gefa sérstakri nefnd
hjá Sameinuðu þjóðunum
skýrslu um ástand í þessum efn
um í heimalöndum sínum og
hvaða ráðstafanir hafi verið
gerðar til að koma í veg fyrir
kynþáttamisrétti. í nefnd þess-
ari eiga sæti 18 fulltrúar, sem
eru tilnefndir af ríkisstjórnum
sinum, en eru ekki taldir full-
trúar þeirra heldur sérfræðing-
ar á sviði mannréttindamála.
Nefndin hefur að undanförnu
setið á rökstólum í New York.
Skýrsla íslands var víst stutt
og laggóð, enda frá litlu að
herma í þessum efnum. Var
þess getið í skýrslunni að kyn-
þáttastreita eða misrétti á einn
eða annan hátt væru óþekkt fyr
irbrigði á fslandi þar sem þjóð-
in lifði í sátt og samlyndi ,,sem
ein fjölskylda", eins og það
mun hafa verið orðað.
GRUNSEMDIR VAKNA
En einmitt það, að skýrslan
var stutt, mun hafa vakið grun
verðum jafnan að vera undir
það búnir að leggja málstað
okkar fyrir alþjóðadómstól.
Þegar yfirlýsingar hans um
þetta efni eru hafðar í huga,
er næsta furðulegt að hann
skuli nú ganga þvert gegn
þeim. Það sýnir einungis, að
Óiafur Jóhannesson hefur lát-
ið ábyrgðarlausu öflin í Fram
sóknarflokknum kúga sig.
ein3 nefndarmanns um að ekki
væri allt með felldu í kynþátta-
málunum á íslandi. Herra Fay-
er A. Sayegh, tilnefndur í nefnd
ina af Kuwait, sagði að skortur
á kynþáttavandamáli á íslandi
vekti grun um, að kannski væri
það vegna þess, að ísland hefði
svo strangt útlendingaeftirlit og
reglur um innflutninga fólks
til landsins, að þeir hefðu með
því forðazt þetta vandamál.
Gerði hann það að tillögu sinni,
að nefndin færi fram á frekari
og ítarlegri skýrslu frá íslandi
um þessi mál og þá einkum
hvað snerti lög og reglur um
útlendingaeftirlit.
Á næsta fundi nefndarinnar
var samþykkt að biðja íslenzku
ríkisstjórnina um frekari
skýrslu. Nokkur önnur lönd
voru og í þeim flokki, að skýrsl
ur þeirra þóttu ekki fullnægj-
andi, eða nógu ítarlegar.
MÁLIÐ TEKIÐ FYRIR Á NÝ
Svo var það á enn einum
fundi nefndarinnar að málið
var tekið fyrir á ný einkum
hvað ísland snerti og spunnust
um það miklar umræður í nefnd
inni, þar sem ísland var mið-
depillinn.
Fayer A. Sayegh lagði nú til,
að eftirfarandi væri bætt við
orðsendingu nefndarinnar til
ríkisstjórnar fslands: „Nefndin
myndi fagna því, að fá, fyrir
31. júní 1971 upplýsingar um lög
um innflytjendur til íslands.“
Tillögumaður bætti því við, að
hann vildi fá úr . því skorið,
hvort kynþáttasamlyndið á ís-
landi væri tilviljun ein eða
hvort það byggðist á varnarráð
stöfunum hins opinbera.
Ahoul Nasr (^Sameinaða Ar-
abalýðveldið — Egyptaland)
sagði, að nefndin ætti að stefna
að því að afgreiða þau mál, sem
mögulegt væri að ljúka að
þessu sinni, en fresta að taka
afstöðu til skýrslna frá aðilum
að samþykktinni, Að öðrum
kosti væri hætta á, að skýrslurn
ar yrðu ekki athugaðar nógu
gaumgæfilega.
A.A. Haastrup (Nigeria),
sagði að fordæmi hefði verið
gefið af nefndinni með því að
æskja frekari upplýsirga frá
Sýrlandi og því fordæmi ætti að
fylgja.
Sir Herbert Marchant (Bret-
landi), studdi tillögu Haastrups.
Nasr sagðist ekki hafa haft
nægan tíma til að kynna sér
skýrslurnar, sem væru til um-
ræðu, og myndi hann því sitja
hjá við atkvæðagreiðsluna,
Haastrup sagði að samkvæmt
fordæmi því, sem sett hefði ver-
ið gagnvart Sýrlandi, mættu
þeir nefndarmenn, sem hefðu
kynnt sér skýrslurnar gaum-
gæfilega, gera athugasemdir og
tillögur um þær, en það útilok-
aði ekki aðra frá umræðunum.
N'ikoloi K. Tarassov (Sovét-
Rússlandi) spurði hvort nefnd-
inni væri meinað að biðja um
aðrar upplýsingar, ef hún sendi
þær fyrirspurnir, sem Sayegh
hefði lagt til.
| Sayegh sagði að það mætti
I leita upplýsinga um önnur máL
Itillagan felld
Tillaga Sayegh um að fara
fram á, að ríkisstjórn íslanda
gæfi ákveðnar úpplýsingar var
nú borin undir atkvæði, og var
tillagan feild með jöfnum at-
kvæðum, 4:4, en 5 nefndarmenitt
sátu hjá við atkvæðagreiðsluna.
(Fimm fulltrúar voru fjarver-
andi).
Sayegh spurði hvort frávísun
tillögu hans þýddi, að nefndin
æskti ekki eftir frekari upplýa-
ingum frá íslandi.
Luis Valencia Rodriguea
(Ekvador), skýrði atkvæði sitt
og sagði, að hann teldi að ekki
ætti að fara fram á frekari upp-
lýsingar að svo stöddu.
Nasr sagði að hann hefði set-
ið hjá, ekki vegna þess að hann
væri á móti efni tillögunnar,
heldur vegna hins að hann hefði
ekki haft tíma til að kynna sér
skýrslurnar.
Tarassoy sagði að hann hefði
greitt atkvæði gegn tillögunni
sökum þesa, að hann væri þeiir-
ar skoðunar að ekki ætti að
krefja ríkisstjórnir um sérstak-
ar upplýsingar. Að gera slákfc
væri sama og að „rannsaka1*
sjálfstætt ríki,
Haastrup sagðist hafa greití;
atkvæði með tillögu Sayeghs
sökum Sýrlandsfordæmisins.
Gonzalo Artiz Martin (Costa
Rica) sagðist hafa setið hjá
vegna þess, að hann teldi að
málið væri ekki aðkallandi. Rík-
isstjórn íslands gæti veitt þesa-
ar upplýsingar í næstu skýraiu
sinni.
Sayegh sagðist finna, að
nefndarmenn væru andvígir þvi
að ákveðnum spurningum væri
beint til ríkisstjórna. Hann taldi
því hættu á, að nefndin gæti
ekki fullnægt skyldum sinum
gagnvart alþjóðasamþykktinni.
Haastrup sagðist efast um, að
það væri sæmandi, að efast uin
að nefndin gæti gert skyldur
sínar eftir að mál hafi verið af-
greit með meirihluta atkvæða.
Tarassov sagði að hann væri
aðeins ósammála Sayegh um
orðalag tilmæla til ríkiisstjórna.
Sayegh vildi bera fram ákveðit-
ar spurningar, en hann (Tarasa-
ov) kysi heldur að ákvarðanir
nefndarinnar yrðu gerðar ríkis-
stjórnum kunnár á óbeinan hátt
svo þær gætu svarað á þá lund,
er þær kysu sjálfar.
Karl J. Partsch (Vestur-
Þýzkaland) sagðist hafa greitt
atkvæði gegn tillögunni þar
sem hann hefði ekki séð neina
ástæðu til að leggja áherzlu á
þessa sérstöku fyrlrspurn, aem
Sayegh hefði borið fram, enda
væru aðrar eyður í skýrsiunni
frá íslandi varðandi innfluitning
fólks.
Mikhail Z. Getmanets (Ukra-
ina) sagðist hafa greitt atkvæÁi
gegn tillögunni vegna þess að
nefndin hefði engan rétt til a<5
fyrirskipa ríkisstjórnum hvaða
tegund af upplýsingum þær
ættu að veita.
Þar með lauk þessum umræð-
um, sem munu vera þær lengstu
í aldarfjórðungs sögu Sameitv-
uðu þjóðanna, þar sem fsland er
aðalumræðuefnið.