Morgunblaðið - 08.10.1971, Qupperneq 2

f
30
MORGU.NBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. OKTÓBER 1971
l
r
1 dagblaðinu Vísi birtist
2. september s.l. mjög athyglis-
verð grein, þar sem þekktur
starfsbróðir minn og fyrr-
verandi borgarfulltrúi í Reykja
vik, Úlfar Þórðarson, gerir á
skýran og skilmerkilegan hátt
grein fyrir afstöðu sinni til
kosta og galla hundahalds þar í
borg; Grein Úlfars ber þess
merki, að hún er þaulhugsuð og
„ofstækislaus“, og finnst mér
hún um margt með því „skyn-
samlegasta", sem til þessa máls
hefir verið lagt, og hafa þá marg
unum og það virðist ekki fyrr
en 1968, að norskir dýralæknar
fara að velta þvi fyrir sér, hvort
þarna sé um eitthvert vanda-
mál að ræða. Þá birtist grein í
tímariti norska dýralæknafélags
ins með fyrirsögninni: „Eru
spóluormar í hundum umhugs-
unarverð zoonosa?" Þar er
vitnað í skýrslu frá Heilbrigðis
stofnun Sameinuðu þjóðanna
1967, sem vissulega gefur tilefni
til nokkurrar varúðar. Skal ég
fúslega viðurkenna, að þetta
finnst mér bitastæðasta stykkið í
Brynjar Valdimarsson, læknir:
Eiga reykvískir foreldrar að endurskoða
afstöðu sína til sumardvalar barna?
ar skarplegar athugasemdir ver-
ið færðar fram í þessu vinsæla
deilumáli.
Ég verð að játa, að mér varð
ekki um sel, þegar ég las grein
ÚKars. Bæði skammaðist ég mín
fyrir, hvað ég hafði fylgzt illa
méð í mínu fagi, og svo átti ég
sjálfur lítið hundkvikindi; nú
sé ég ekki fram á annað en ég
yrði að losa mig við aumingja
seppa. Börnin mín höfðu
„kúskað" mig til að taka þessa
skepnu inn á heimilið fyrir hart
nær 7 árum, en svo æxlaðist
það einhvern veginn þannig, að
með okkur tókst vinátta, og
hann var búinn að trítla
með mér á minni daglegu heilsu
bótargöngu öll þessi ár.
En af því að mér var þetta
ekki sársaukalaust, fór ég á stúf
ana til að leita að einhverjum
vörnum fyrir aumingja Snata.
En þar var ekki gott til fanga.
Mín tímaritaeign spannaði ekki
nema s.l. 12 ár, svo þarna vant-
ar 28 ár fram til þess tíma, sem
rannsóknir Úlfars ná. En úr því
varð ekki bætt í svip. Eftir
nokkra leit, þykist ég þó vera
búinn að finna smugu i rök-
semdafærslu greinarhöfundar
og ég hefi ákveðið að gefa
hundinum frest, þar til ný og
marktæk gögn koma fram í mál
inu.
Þar sem mér hefir fundizt
gæta svolítils misskilnings hjá
nágrönnum minum á grein Úlf-
ars og að almenningur fái ekki
alveg hárrétta mynd af þeirri
sjúkdómahættu, sem sambýli
við þessi dýr hefir I för með
sér, þykir mér rétt að min sjón-
armið komi fram. Leyfi ég mér í
þvi sambandi að vitna einkum í
eina tímaritsgrein máli mínu til
stuðnings. Hún birtist í brezka
læknatímaritinu The Practition-
er, nóvember 1963 og er eftir
L.R. Thomsett, sem er þar
kenndur við lyflæknisdeild kon
unglega dýralæknaskólans í
London. Heftið í heild fjall-
ar um zoonosur! Ég hefi ekki
fundið neitt islenzkt orð yfir
það, en það er notað um þá smit
sjúkdóma, sem menn geta fengið
af völdum dýra. Grein Thom-
setts fjallar eingöngu um
sjúkdómahættu frá hundum og
köttum.
Ég tilfæri hér fyrst hugleið-
ingar Thomsetts í heild, eftir að
hann tekur fram, að grein hans
taki aðeins til þess vandamáls,
sem sjúkdómar af völdum þess
ara dýra eru á Bretlandi,
þegar greinin er skrifuð, en nái
ekki til hvers króks og kima ver
aldar.
„Landfræðileg lega og lofts-
lag þessara eyja takmarka út-
breiðslu sjúkdóma við þá, sem
þrífast i tempruðum beltum og
auðvelda eftirlitsaðgerðir, sem
miða að þvi að fyrirbyggja inn-
flutning sjúkra dýra inn i sam-
félagið, eins og hundaæðiseftir-
lit með fyrirskipuðum einangr-
unartima. Þáttur, sem er ná-
tengdur smádýrazoonosunun, er
sá brezki skapgerðareiginleiid,
er kemur fram sem djúp ástúð-
arkennd í garð dýra og hefir i
för með sér, að of* er samband
eigenda þeirra við þau nánara
en við fólkið á heimilinu. Það
félagsiega umhverfi, sem dýrið
býr í, er einnig mikilsverður
þáttur í smitun sjúkdóma
frá þvi til mannsins og öfugt.
Vissir aldursflokkar, börn og
eldra fólk, eru útsettir fyr-
ir sjúkdóma af vöidum
gæludýra, en það er vegna
þekHngarieysis þeirra — eða
kæruleysis á almennum hrein-
læ*isráðstöfunum, sem eru svo
nauðsynlegar, þegar dýr eru
höfð á heimilinu. Einnig geta
aðrir verið í nokkurri hættu
vegna atvinnu sinnar. Þegar tek
ið er tiUit til, að áæriaður hunda
fjöldi er 3‘/z milljón og kettir V/i
sinnum fleiri og i tUtölulega
nánu sambandi við 50 mllljón
manna samfélag, er sjúkdóms-
riðni, sem beint er hægt að
rekja tii smáhúsdýra sem mUli-
liða afskaplega lítU. Það er þess
vegna bráðnauðsynlegt í öllu
mati á zoonosuvandamálinu, að
réttur mælikvarði sé notaður.“
Nú vik ég aftur að grein
Úlfars. Ég fæ ekki séð að hunda
hald i Reykjavík, hafi mikið að
gera með vamir gegn sulla-
veiki, sem hefir verið „útrýmt“
(?), eftir að sauðfjárbúskapur
var aflagður í borginni. Ég álít
jafnvel að bændur landsins,
þurfi ekki að leggja í stórfelld-
an niðurskurð hunda sinna, en
brýni hins vegar fyrir þeim að
halda fast við aðrar varúðarráð
stafanir gegn sullaveiki, eins og
lögskipaðar hreinsanir hunda
og fara eftir settum reglum um
slátrun búf jár.
Mér finnst höfundur mála
hættuna af spóluormum í hund-
um of sterkum litum. Ég skil frá
sögn hans svo, að á spítala þeim
í Boston, sem hann að vlsu ekki
nafngreinir, séu meðhöndluð
2—3 ný tilfelli á viku hverri.
Ég ætla mér ekki þá dul að ve-
fengja persónulegar upplýsing-
ar á hans sérsviði. Sjúkdómur-
inn (Visceral larva migrans) get
ur vissulega orðið alvarleg-
ur, en 1964 var þetta talinn mjög
íátíður sjúkdómur i Bandarikj-
röksemdafærslu Úlfars, og þama
eru kannski ekki öll kurl
komin til grafar enn. Þessi sjúk
dómur er enn á slíku rannsókn-
arstigi og margt ókannað um
þýðingu hundahalds i sambandi
við hann. T.d. geta spóluormar
í köttum, pg jafnvel ýmsar teg-
undir sömu orma hjá mönnum,
valdið þessum sama sjúkdómi.
Ég hygg því, að óhætt sé að lifa
eftir gamalli íslenzkri lifsspeki;
koma timar, koma ráð.
Þá gerir höfundur ráð fyrir,
að hundaæði geti komið upp. AIl
ur er varinn góður.
Nú kem ég að þeim kafla
greinarhöfundar, sem mér finnst
fólk misskilja mest, og leyfi ég
mér að tilfæra hann orðrétt:
„Fyrir utan þessa sjúkdóma
fylgir hundum svo og svo mikið
af vírussjúkdómum. Þa<5 er því
auðsapt, að þar sem hundahald
er leyft þarf að breyta eftirlitl
með börnum. Væri hundahald
leyft hér, væri útilokað að leyfa
börnum að vera jafn frjáls ferða
sinna og hingað til hefur verið.
Það er ekki þorandi að leyfa
börnum að fara um upp á eigin
spýtur, þar sem hundar eru
hlaupandi um alP.“
Eftir að höfundur hefur talið
upp sullaveiki, spóluormasjúk-
dóma og hundaæði, fer hann
allt í einu, að tala um vírussjúk-
dóma. Menn hafa verið að
spyrja mig: „Er þá hundaæði
ekki vírussjúkdómur?" Thom-
sett segir þetta um hundaæði í
kaflanum um virussjúkdóma:
„Sem betur fer þekkist þessi
eini vírussjúkdómur með háa
dánartölu, og sem tekur bæði
menn og dýr, ekki lengur hér á
eyjunum." Þá hafði enginn far-
aldur af hundaæði komið síðan
1921—22, en einn hundur dáið í
sóttkví 1949. Hann nefnir aðeins
einn annan vírussjúkdóm, sem
hundar geta smitað menn með,
en það er fátitt og meinlaust af-
brigði af heilahimnubólgu.
Annars er hundaæði orðið
hálfgert vandræðaorð. Það er
nefnilega komið á daginn, að öll
spendýr og sennilega öll
dýr með heitu blóði geta smit-
azt af hundaæði og þar með
sjálfsagt minkurinn líka. Mér
sýnist nú í fljótu bragði, að af
vissum lifeðlisfræðilegum ástæð-
um væri meiri hætta af ref en
mink. Til að bregða upp örlitlu
ljósi á hundaæðisvandamálið,
eins og það horfði við í Banda-
ríkjunum 1964 birti ég hér tölur
um tíðni skráðra hundaæðistil-
fella það ár:
Hundar 409
(á móti 5688 árið 1953)
Kettir 220
Búfénaður 594
Orðsendíng tO Skodneigenda
Þeir sem keypt hafa nýja Skodabifreið á árinu 1970 og 1971
með ryðkasko ryðvörn eru beðnir að athuga skírteini sín og
færa bifreiðar sínar til enduryðvarnar í tifteknum mánuði.
Pantið tíma strax fyrir þær bifreiðar sem eiga að endurryðverj-
ast í október 1971.
SKODA-VERKSTÆÐIÐ HF„
Auðbrekku 44—46, Kópavogi.
Simi 42604.
Refir 1061
Þefdýr 1909
Leðurblökur 352
önnur dýr 238
Menn 1
Ég held því, að Islendingar
yrðu verðugt aðhlátursefni út
um heim, ef þeim tækist að læða
hundaæði inn í kjölturakka-
stofninn sinn.
En staðhæfingar Úlfars þarf
kannski að rannsaka betur og
foreldrar í Reykjavik að hugsa
sig um tvisvar áður en þeir
senda börnin sin í sveitina
næsta vor.
Þá víkur greinarhöfundur að
hundsbiti. Hundar geta bit-
ið. Rétt er það. Engin rós er án
þyrna. En „ég hefi ekki áhuga
á“, að láta einn ranglátan hund
draga 99 réttláta og góða hunda
með sér í gröfina.
Úlfar er yfirleitt ekki fullyrð
ingasamur í grein sinni, en á
einu atriði er hann eitilharður:
„Það er ófrávíkjanleg regla, að
bíti hundur barn verður
að drepa hann og rann-
saka.“ Ékki veit ég, hvar í
skrambanum höfundur hefir
grafið þennan fróðleik upp, en
hræddur er ég um, að skondinn
yrði svipurinn á þeim í „heil-
brigðismálaráðinu" I Boston, ef
Úlfar Þórðarson reyndi að fá þá
til að taka upp þá skipan á
heilsugæzlu þar í borg.
Ég lofa svo Thomsett að hafa
síðéusta orðið í þessari grein og
birti niðurstöður hans um sjúk-
dómahættu af völdum hunda og
katta á Bretlandseyjum og bið
lesendur sérstaklega að taka til
athugunar, að þær eru birtar áð
ur en rökræður um það vanda-
mál hófust að ráði á Islandi, svo
að þær geta ekki hafa mótað
skoðanir hans:
„Það eru niðurstöður mínar,
að líkumar fyrir hvern þegn
þjóðfélagsins til að smitasf af
nokkrum þeirra sjúkdóma, sem
eru til umræðu í þessari grein,
hvort heldur sem er frá búfén-
aði eða gæludýrum á heimiium
manna, eru sáralitlar. Upptaln-
ingin er löng og hún gæti kom-
ið þeirri flugu inn í höfuðið á
ímyndunarveiku fólki, að þörf
væri á að koma í veg fyrir hið
nána samband, sem liundar og
keKir nú njóta við eigendur
sína, samband, sem þróazt hefur
um aldaraðir. Eins og nú standa
sakir, er ekki vitað nákvæmlega,
hve mikilvægu hlutverki hund-
ar og kettir hafa að gegna við
sýkingu á mönnum. Þær töl-
fræðilegu upplýsingar, sem
liggja fyrir gefa ekki rilefni til
að ætla, að þessi dýr séu mikil-
væg uppspretta sjúkdóma i
mönnum. Að um einhverja sök
hjá þeim sé yfirleitt að ræða, er
þvi að kenna, að almenningur,
sem heldur þessi dýr, gerir sér
ekki nógu ljósa grein fyrir þeim
sjálfsögðu hreinlætisráðstöf-
uniim, sem þarf að viðhafa, þeg-
ar dýr eru höfð á heimilum. Það
er ekkert álifamál, að í einstöku
tilfelli getur verið um nokkra
áhættu að ræða, bæði fyrir dýr-
ið og eiganda þess, og þetta
verða þeir að gera sér Ijóst, sem
ábyrgðina bera á, að fryggja
lieilsufar þeirra þ.e.a.s. eigand-
inn, læknirinn og dýralæknir-
inn.
Félag^sskapur og: þjónusta
hundsins og kattarins gerir Kf
óteljandi manna bærilegra á svo
margan hátt, að það vegur langt
um meira en nokktir sjúkdóms-
liæHa frá þeim.“
Kristnesi í september 1971.