Morgunblaðið - 27.10.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUTNPBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. OKTÓBER 1971
Útgafandí hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvaamdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rilttjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur KonráS Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulitrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Augiýsingastjóri Arni Garðar Kristinsson.
Ritaíjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti S, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
f lausasölu 12,00 kr. eintakið.
HVAÐ GERA ÞESSIR 67?
egar ríkisstjóm Bretlands
vísaði úr landi 105 sov-
ézkum borgurum, sem þar
höfðu starfað í sovézka sendi-
ráðinu, verzlunarnefndinni
eða öðrum stofnunum á veg-
um Sovétríkjanna í Bret-
landi, vakti sá atburður
heimsathygli, vegna þess, að
ástæða brottvísunarinnar var
sú, að allir þessir menn hefðu
stundað njósnir í Bretlandi.
Beðið var með eftirvæntingu
eftir viðbrögðum Sovétstjórn-
arinnar og eftir alllanga bið
var frá því skýrt, að 18 brezk-
um borgurum hefði verið vís-
að frá Sovétríkjunum eða
ferðaleyfi þeirra til landsins
afturkallað. í raun voru að-
eins örfáir þessara 18 í
Moskvu, þegar tilkynningin
var birt. Þessi vægu viðbrögð
Sovétmanna voru í rauninni
viðurkenning á því, að þeir
105, sem Bretar vísuðu úr
landi, hefðu stundað njósnir.
Brezka ríkisstjórnin greip
til þessara harkalegu aðgerða,
sem munu nánast einsdæmi í
diplómatískum samskiptum
þjóða, eftir að allar tilraunir
til þess að leysa málið á bak
við tjöldin höfðu reynzt ár-
angurslausar. Sir Alec Dougl-
as-Home hafði rætt þetta mál
hvað eftir annað við Gromy-
ko, utanríkisráðherra Sovét-
rikjanna, og fylgt þeim sam-
tölum eftir með bréfum, en
allt kom fyrir ekki.
Þessir atburðir eru rifjaðir
hér upp í tilefni af því, að
utanríkisráðuneytið hér hef-
ur nú staðfest þá frétt, sem
Morgunblaðið birti fyrir all-
mörgum vikum, að fleiri sov-
ézkir borgarar væru starfandi
í sovézka sendiráðinu í
Reykjavík en erlendir full-
trúar í nokkru öðru sendi-
ráði hér á íslandi. í sovézka
sendiráðinu hér og á skrif-
stofu sovézku áróðursstofn-
unarinnar Novosti eru sam-
tals 67 sovézkir borgarar,
þegar fjölskyldumeðlimir eru
meðtaldir, en á allra vitorði
er, að fjölmargir þeirra sinna
margvíslegum störfum. í
sendiráði Bandaríkjanna og
upplýsingaþjónustu þeirra
eru samtals 36 Bandaríkja-
menn, þegar fjölskyldumeð-
limir eru meðtaldir eða nær
helmingi færri Bandaríkja-
menn en Sovétmenn, þrátt
fyrir þá staðreynd, að sam-
skipti íslands og Bandaríkj-
anna eru mun fjölþættari og
umfangsmeiri en samskipti
íslands og Sovétríkjanna.
Óhjákvæmilega vaknar því
sú spuming, að hvaða verk-
efnum hinir sovézku borgar-
ar vinna hér á landi. Vissu-
lega er ekki óeðlilegt, að hér
sé sovézkt sendiráð með
frambærilegum starfsmanna-
fjölda, en sá fjöldi, sem þar
er nú starfandi, gefur tilefni
til margvíslegra grunsemda
um raunverulegar athafnir
þessa fólks. í því sambandi
er rétt að minnast þess, að
fyrir nokkrum árum var
tveimur sovézkum sendiráðs-
starfsmönnum vísað úr landi
vegna njósna og tilrauna til
þess að fá íslenzkan borgara
til þess að stunda njósnastarf-
semi fyrir Sovétríkin hér á
landi.
Ástæða er til að fagna
því, að utanríkisráðuneytið
hefur látið taka saman ítar-
legt yfirlit um starfsmanna-
fjölda og fasteignir erlendra
sendiráða hér á landi, en
einnig í fasteignum bera Sov-
étmenn höfuð og herðar yfir
önnur erlend sendiráð hér í
borg. Væntanlega er þetta
framtak utanríkisráðuneytis-
ins til marks um, að starfs-
mannafjöldinn í sovézka
sendiráðinu hafi vakið at-
hygli þess og að ráðstafanir
verði gerðar til þess að tak-
marka hann.
Verstu mistökin
l/'issulega er það einstakur
’ atburður, eins og Jóhann
Hafstein, formaður Sjálfstæð-
isrflokksins, sagði í ræðu utan
dagskrár á Alþingi í fyrradag,
er tveimur fyrrverandi rit-
stjórum Þjóðviljans og yfir-
lýstum andstæðingum At-
lantshafsbandalagsins og
varnarliðsins er falið að fjalla
um öryggismál þjóðarinnar
ásamt utanríkisráðherra.
Utanríkisráðherra hefur
haldið því fram, að hér sé ein-
ungis um vinnutilhögun að
ræða og málgagn hans, Tím-
inn, telur, að umræður um
þetta mál hér innanlands geti
einungis skaðað þjóðina út á
við. Það er mikill misskiln-
ingur. Umræður um þetta
mál valda þjóðinni ekki tjóni,
en öðru máli gegnir um
nefndarskipunina sjálfa. Ekki
þarf að efast um, að hún
dregur stórlega úr því trausti,
sem aðrar þjóðir hafa borið
til íslands. Ráðherranefndin
verður einnig til þess, að lýð-
ræðissinnar í stjórnarand-
stöðuflokkunum verða fram-
vegis mun tortryggnari en
áður gagnvart fagurgala
ákveðins hóps Framsóknar-
manna, sem allt frá því að
ríkisstjórnin var mynduð,
hafa haldið því fram, að ekki
stæði til að standa við ákvæði
Síðasta greinin, sem Dean Acheson skrifaði:
Bandarískir hagsmunir
Eftirfarandi grein skrifaði
Dean Aoheson fyrir The New
York Times nokkrum dögum
fyrir andlát sitt 12. október.
Þessi grein byrjar á texta
eins og stólræðurnar þegar ég
var ungur. Hann er sóttur í
vitnisburð tveggja frábærra sér
fræðinga. Þeir báru hann á
fundi í undirnefnd þjóðarörygg
is- og alþjóðamála, í marz og
apríl síðastliðnum. Sá fyrri er
eftir Bernard Lewis og fjallar
um Miðausturlönd; sá siðari er
eftir Robert Conquest og fjall-
ar um Sovétríkin:
„Nærtækaisti veruleikinn er
hagsmunaárekstur stórveld-
anna um allan heirn, meðal ann
ars í Miðausturlöndum —
árekstrar tveggja kerfa og and
stæðrar menningar — og vera
má að þriðja stórveldið bætist
í hópinn áður en langt um líður.
Allt annað er óæðra þessu;
allt annað skiptir minna máli.“
„. . . Stefnumarkmiðið í þess
um heimshluta ætti að vera
það að finna öruggustu ráðin
til þess að veita andstæðingn-
um mótspymu — ekki að safna
undirskriftum.“
„. . . Lokuð hugmyndafræði
og takmörkuð kynni af hugs-
unum annarra, sem hefur verið
ríkjandi í Sovétríkjunum frá
upphafi leiddi sjálfkrafa til
stigvaxandi úrkynjunar póli-
tískrar hugsunar. Valdaforysta
Sovétríkjanna er skipuð hópi
einkar þröngsýnna bókstafstrú
armanna með uggvænlega lága
greindarvísitölu — almennt séð
þriðja flokks mönnum. . . og
þar sem dómgreind þeirra er
ekki á háu stigi, geri ég ráð
fyrir að þeir muni oftar en
einu sinni valda ástandi, sem
stofnar heimsfriðnum i mikla
hættu.“
Meðalmennska rússnesku for
ystumannanna er ekkert eins-
dæmi. Hún er svo almenn að
kalla mætti okkar tíma upp-
hafningu meðalmennskunnar.
Það sem gerir þá stórhættulega
heimsfriðnum, er, að þriðja
flókks dómgreind þeirra er
knúin áfram af einkar herská-
um stefnumarkmiðum, og hún
er vopnuð hernaðarkerfi, sem
ekkert stenzt samjöfnuð við.
Miðausturlönd eru hættu-
svæði, því að þar stöndum við
andspænis ötulum og markviss-
um aðgerðum mótherja, sem
ekki verður hægt-að telja hug-
hvarf, nema hann horfist í
augu við óviðunandi áhættu,
eins og á Kúbu 1962.
Deila Araba og Israels-
manna er þessum deiluaðiljum
mikilvæg, en hún er óæðri og
skiptir minna máli. Hún verð-
ur því aðeins stórkostlegt
vandamál, að bein hernaðar
ihlutun stórveldanna verði
möguleiki.
Bf utanaðkomandi hlutdeild
einskorðaðist við það að sjá
helztu mótherjunum fyrir full-
komnari og fullkomnari vopn-
um, gætu þeir valdið hver öðr-
um meira tjóni en hingað til,
en alger sigur væri ekki mögu-
legur.
ANDSTÆÐ MARKMIÐ
Þótt áframhaldandi bardag-
ar væru að öllu leyti hugsan-
legir, yrði árangurinn senni-
lega sá, að tap beggja aðila
yrði meiri en ávinningurinn.
Slíkt ástand fæli í sér mögu-
leika á jafnvægisástandi og
opnaði leið til friðsamlegrar
sambúðar.
Sovétríkin keppa um þessar
mundir að tveimur markmiðum
i Miðausturlöndum, en þau sam
rýmast ekki algerlega. Það
fyrra er að tryggja að Arabar
verði þeim áfram háðir með þvi
að viðhalda spennuástandi, sem
nálgast algert stríð, en leiðir
ekki til þess.
Hitt markmiðið .er að opna
Súez-skurð á nýjan leik. Þar
með fengju valdamennirnir í
Moskvu flotayfirráð á Persa-
flóa og Indlandshafi og vald til
þess að hafa eftirlit með olíu
flutningum frá Persaflóa til
Evrópu, Austur-Asíu og Norð-
ur-Ameríku.
Þessi markmið geta rekizt á,
þvi að friður þarf að ríkja, ef
unnt á að vera að opna skurð-
inn á ný, en ef ástandið verður
þrungið spennu í langan tíma,
væri markmiðinu stofnað í
hættu.
Ráðamennirnir í Kreml
hljóta því að vera býsna for-
viða á þeim ákafa Rogers utan
rikisráðherra að koma þvi tiil
leiðar að skurðurinn verði aft-
ur opnaður á þeirri forsendu
að það verði undanfari — ein-
hvers.
Mennirnir í Kreml hafa allt-
af verið sammála Ibn Hazm frá
Cordova í því, að „hámark
heimsku og veikleika er að
þekkja ekki í sundur óvini og
vini.“ Moðhausar gátu ekki
gert þennan greinarmun á dög-
um Súez-deilunnar 1956, og
þeim hefur bersýnilega ekki
mikið farið fram siðan.
Fyrsta stefnumarkmið Banda
rikjanna ætti að vera að sann
færa sovézka forystumenn um
að bein Mutun herliðs þeirra
hafi í för með sér óviðunandi
áhættu.
Dean Acheson.
Áþreifanleg nærvera þeirra i
Egyptalandi er orðin stað-
reynd. Rogers utanríkisráð-
herra leggur til, að sá gaili
verði leiðréttur með nærveru
sameiginlegs herliðs Rússa og
Bandar'íkjamanna, sem skuli
„gæta friðarins".
Raunverulegir hagsmunir
Bandai’íkjamanna felast í því,
að báðum sé haldið utan við.
Það eru lika raunverulegir
hagsmunir Israelsmanna og Ar-
aba. Við erum byrjaðir að efla
flugvélakost Sjötta flotans og
ættum að halda því áfram.
Bandaríkjamenn ættu með
stefnu sinni að gera mönnunum
í Mosfcvu ljóst á eins 'hljóðlát-
an og leynilegan hátt og hægt
er, að eina þróunin, sem gæti
fengið ofckur ofan af þeirn
ásetningi að flækjast ekki bein
línis inn í deilumálin 1 Miðaust
urlöndum, væri éifram-
hald áþreifanlegrar hlutdeildar
þeirra. Svipuð festa Banda-
ríkjamanna leiddi til undan-
halds Rússa frá norðurhluta
Persíu 1946, þeirrar ákvörðun-
ar þeirra að hætta samgöngu-
banninu á Berlín 1949 og þeirr
ar ákvörðunar þeirra að hætta
íhlutuninni á Kúbu 1962.
Ef til vill finnst lesendum til
vitnanirnar í greinarbyrjun
fullharður dómur í sovézku
valdamennina.
Leyfið mér að vitna í Jesse
Jones frá Texas: í honum spegl
ast hinn sami bandariski andi
David Harums. Aðspurður
hvort hann teldi að vissum
manni mætti treysta, sagði
Jesse: „Ég mundi að minnsta
kosti ekki sofna með puttann
uppi í honum.“
málefnasamningsins um brott
för varnarliðsins.
Skipun ráðherranefndar-
innar um vamarmálin eru
verstu mistök, sem lýðræðis-
sinnar í núverandi ríkisstjórn
hafa gert sig seka um fram
til þessa, mistök, sem verða
til þess, að menn vantreysta
Einari Ágústssyni í varnar-
málum. Þeir einu, sem fagna
þessa dagana, eru kommún-
istar. Það er staðreynd, sem
mætti verða utanríkisráð-
herranum nokkurt íhugunar-
efni á síðkvöldum, ef hann
hefur þá yfirleitt nokkurn
skilning á því að hætta sé á
ferðum, þegar kommúnistum
er falin meðferð öryggismála.
Því miður fer þeim fjölgandi,
sem draga þann skilning ráð-
herrans stórlega í efa.
PóLitískt
morð?
BOSTON: Aðstoðarmaður
borgarstjórans í Boston í
Massachusetts fannst skotinn
til bana í bil þöktum kosn-
ingaslagorðupi- Leitað er
þriggja manna sem talið er
að hafi flúið frá morðstaðn-
um.

Þrennt í kaf i
FREEPORT: Tveir líffræðing
ar og hjúkrunarkona eru
komin upp á yfirborðið eftir
sex daga dvöl neðansjávar I
rannsóknarstöð á hafsbotni
skammt frá Freeport á Ba-
hama-eyjum. Annar vtsinda-
maðurinn var eiginmaður
hjúkrunarfconunnar.
Gandhi í
Brussel
Brússel, 25. október
— NTB, AP. —
FRÚ Indira Gandhi, forsætis-
ráðherra Indlands, er komin til
Brússel í opinbera heimsókn og
er þar með hafið þriggja vikn»
ferðalag hennar til ýmissa V-
Evrópulanda, sem hún neitaði að
hætta við þrátt fyrir auknar við
sjár á landaniærum Indlands og
Pakistans.
Búizt er við að frú Gandhi
biðji stjónnmálaleiðtoga þeirra
landa sem hún heknsækir uim
aukna aðstoð við niíu milljóiniir
austur-pakistanskra flóttamamna
á Indlandi. Hún hefur látið ó-
tvírætt í Ijós að Indverjar ráði
ekki einir við vandamál flótba-
mianinanina og beðið um alþjóða
aðstoð í því Skyni að hægt verðí
að senda flóttameniniina aftur
heim.