Morgunblaðið - 04.01.1972, Qupperneq 19

MORGUNBLAÖtÐ. ÞRIÐJUDAGUR 4. JANÚAR 1972
19
— Ræða
forseta
íslands
Framhald aí bls. 17
horft á það með kvíða, að
margt hefur þar snúizt á
ógæfuhlið á síðari tímum.
Það er ekki lengur neitt
kyrrt í veiðistöð, heldur má
nú glöggt sjá, að þetta líf-
belti er að missa sitt rétta
eðli, því að ekkert fær að
vera í þeim friði sem nauð-
synlegur er, ef það á að geta
borið ávöxt til frambúðar.
Einnig þetta er stutt vísinda-
legum rökum, sem enginn
getur skellt skolleyrum við.
Mikið er þegar glatað og
annað er í yfirvofandi
hættu. Þess vegna hafa Is-
lendingar þegar fyrir löngu
lýst yfir þeirri nauðsyn
sinni að helga sér breiðara
svæði á landgrunninu en
þeir hafa áður helgað sér og
standa nú andspænis ákvörð
un um að láta þetta koma
til framkvæmda í náinni
framtíð. Verndun gróins
lands verður þolinmæðis-
verk, sem vér eigum um
við oss sjálfa. Verndun
fiskimiðanna á landgrunn-
inu getur líka orðið mik-
ið þolinmæðisverk, og þar
eigumst vér ekki einir
við. Sú verndun verður
ekki gerð nema með því
að takmarka athafnafrelsi
annarra þjóða manna, sem
lengi hafa sótt á þær slóð-
ir. Oss er nauðugur einn
kostur, þar sem lífshags-
munir þjóðarinnar liggja
við, vér þurfum meira svig-
rúm. En það er einnig og
ekki síður ætlun vor að
friða og vernda, á sama hátt
og vér viljum vernda gróið
land, að finna ráð til að nýta
fiskimiðin á landgrunninu á
svo skynsamlegan hátt að
þau haldi áfram að vera
gjöful eins og þau fyrrum
voru. Vernd og nýting verða
að fara saman og geta farið
saman, ef rétt er að staðið,
og hagurinn verður ekki að-
eins vor, heldur einnig ann-
arra, sem fiskveiðar stunda
í norðurhöfum. Á þetta
atriði munu talsmenn ís-
lands leggja hina mestu
áherzlu í þeim skoðana-
skiptum við aðrar þjóðir,
sem nú eru fram undan um
þetta mál. Ef ekkert yrði nú
aðgert, væri þess ekki langt
að bíða, að allir yrðu jafn-
slyppir. Þetta, ásamt spurn-
ingunni um tilverurétt ís-
lenzku þjóðarinnar, verða
sterkustu og sigursælustu
rökin í þeirri sókn sem nú
er hafin fyrir lífbeltinu með
ströndum fram. Það er vissu
lega ein heitasta nýjársósk-
in, að gifta fylgi störfum
þeirra manna, sem nú fá það
hlutskipti að halda á þess-
um málum vorum, að gera
góðum nágrönnum vorum
skiljanlegt, hvað í húfi er.
Enginn grundvallarágrein-
ingur er um þetta mál hér
innanlands, allir stjórnmála
flokkar eru þar sama sinnis.
Sterkari en þetta getum vér
ekki orðið, og nú er að sjá
hve lengi aðrir verða að
átta sig á að koma til
liðs við oss. Verndun nátt-
úrunnar er svo brennandi
áhugamál hugsandi manna,
að vér getum fastlega gert
ráð fyrir að almenningsálit
víða um heim snúist á vora
sveif. Skyldum vér ekki
geta vænzt þess áður en
langt um líður, að rétt þyki
og eðlilegt, að íslendingar
veiði einir fisk á landgrunni
sínu, enda standi þeir svo
að þessari atvinnugrein
sinni, að þeir reyni af
fremsta megni að varðveita
þetta lífbelti óskemmt.
Hverjum öðrum ætti að
vera betur til þess treyst-
andi en þeim sem mest eiga
undir því? Og hagsmunir
íslenzku þjóðarinnar fara
hér saman við nútíma nátt-
úruverndarhugsjón.
„MIKILS VÆRI MISST .. “
Góðir áheyrendur. Þegar
horft er fram til komandi
árs á þessum nýjársdegi, er
ekki annað hægt en að festa
augun á þessum lífshags-
munamálum þjóðarinnar.
Hitt er svo rétt sem og er
um talað nú á dögum, að
fleira verður til að koma
en nýting lands og sjávar,
til að skjóta traustum fót-
um undir atvinnu- og efna-
hagslíf íslendinga. En land
og sjór er þó enn og mun
ætíð verða grundvöllurinn.
Vér verðum að gera allt sem
í voru valdi stendur til að
gera landið betra og byggi-
legra, því að framtíð vor er
hér. „Mikils væri misst, ef
ísland hefði ekki risið úr sæ
og norrænir menn ekki
fundið það.“ Svo sagði hinn
enski rithöfundur, og átti
við það að fornmenning ís-
lendinga væri heiminum
mikils virði. Slík viðurkenn
ing, sem reyndar hefur oft
verið endurtekin, hefur oss
ætíð þótt sæt á bragðið. Og
sízt má lítið úr henni gera.
Hún er meðal annars ein af
undirrótum þess, að gömul
sambandsþjóð vor Danir
eru nú afhenda oss hinar
fornu skinnbækur og stað-
festu það fagurlega á síðast-
liðnu ári með því að færa
oss Flateyjarbók óg Sæm-
undareddu með hátíðlegri
viðhöfn. Og hún er reyndar
líka ein af undirrótum þess
sem er enn meira, nefnilega
þess að vér erum sjálfstæð
þjóð og njótum álits þeirra
sem til þekkja. En svo góð-
ar sem skinnbækur fornar
eru og reyndar allar þjóð-
legar minjar, þá er þeim
helzt að líkja við súrdeigið
sem sýrir allt brauðið, og
það er ekki lítið sagt. En
brauðið sjálft, það er land-
ið og landkostirnir og ham-
ingjuvænlegt og réttlátt
þjóðfélag, sem vér öll von-
um að hér megi þrífast í
frjálsu landi. Spurt mun
verða að því í vaxandi mæli,
hvernig sú viðleitni tekst til,
og eftir svarinu við þeirri
spurningu mun verða um
það dæmt, hve mikils væri
misst, ef Islandi hefði ekki
skotið úr hafi og norrænir
menn ekki fundið það, engu
síður en því, hvernig vér
ávöxtum hinn forna menn-
ingararf, sem þó hefur gert
oss að þjóð.
Um þessi áramót er sums
staðar heldur ískyggilegt
um að litast í heiminum.
Þær þjóðir eru til, sem eiga
um sárt að binda, og marg-
ir horfa með kvíða til fram-
tíðarinnar. Mætti þetta ár
bera meinabót í skauti sínu.
Vér íslendingar höfum búið
við árgæzku og hagsæld,
svo að með fádæmum er.
Hamingjan hefur verið oss
hliðholl. Vér skulum reyna
að meta það að verðleikum.
Gleðilegt nýjár.
— Ræða
Vilhjálms 1».
Gíslasonar
Framhald af bls. 16
Ég gæti t.d. trúað því, að stúd-
entar væru nú betur að sér en
fyrr um tónlist og jafnvel mynd
list, én síður um bókmenntir og
áhöld um stjórnmál.
í einu held ég að stúdentalífi
hafi farið aftur — í gleði stúd-
entanna og félagsanda. Þeir eru
óþarflega' haldnir beiskju og
gagnrýni niðurrifsins og oft
óljósri kröfugeirð. Mér dettur
ekki i hug, að ungt fólk megi
ekki vera bersögult og fylgið
sér og veit ekki hvenær á æf-
inni menn mega þenja sig og
brúka stór orð ef ekki á þessum
árum. En flestir sjá það fljótt,
að slikt er út af fyrir sig ófrjótt
og óþarft og árangurslítið og
menn verða ekki metnir af óp
um sínum heldur af verkum sín
um.
Menntun er eftir orðsins
hljóðan það, sem gerir manninn
að manni, hún er mannþekking
og manngildi. Öll sönn mennt
un er fögnuður. Hallgrímur Pét
ursson sagði þau merkilegu orð,
að lærður er í lyndi glaður, þótt
Ritningarinnar orð væru þau,
að sá er eykur þekking sína
eykur og kvöl sína. íslenzk
kristni hefur oft verið hálfheið-
in eða húmanistisk. íslenzk
mennt hefur lika frá aldaöðli
verið tvenns konar — alþýðleg
mennt og skólamenntun og þó
oft minni munur en af er látið
— ekki sízt í skáldskap og sögu
— þangað til nútimasérfræði
komu til greina, sem margt gott
hefur af leitt fyrir einstakling
ana, en ýmis vandi fylgir einnig
fyrir þjóðfélagið.
Hafið þið nokkurn tíma hugs-
að um það, í hverju Snorri
Sturluson var sérfræðingur? í
Noregssögu, í goðafræði, í mál
fræði og bragfræði, í skáldskap,
í verðlagsákvæðum á vðru, í
stjórnmálum, í lagasetningu —
en við allt þetta fékkst hann
og var humanisti á íslenzka og
evrópska vísu samtíðar sinnar.
Eins mætti spyrja um raun
vísindamanninn Björn Gunn-
laugsson. Hann var stærðfræð
ingur og stjörnufræðingur, land
mælingamaður og kortagerðar-
maður og metafýsiskt skáld og
dönskukennari.
Þessi gamla fjölfræði hafði
mikið til síns máls, þó að aug
ljósar væru hættur hennar
dreifingu starfs og gáfna. Þetta
voru ekki islenzk útkjálkaein
kenni, heldur heimsmenning,
Hvernig var það með það gamla
góða Geheimrat von Goethe og
hans sérfræði? Hann var skáld,
náttúrufræðingur og lögfræðing
ur, hann var í vegamála- og
námumálanefndunum, hann var
hirðstjóri og ráðherra og for-
maður þjóðleikhúsráðsins í
Weimar.
Ég er ekki að tala á móti sér-
fræðingum eða raunvísindum —•
öðru nær, ég er að benda á
möguleika fyrir skynsamlega
víðum grundvelli íslenzkrar
stúdentsmenntunar og ég er að
tala fyrir djarfri útsýn ís-
lenzkra stúdenta. Ég er að
mæla með þjóðlegum fræðum
þeirra og skyldu þeirra til þess
að sýna landi sínu ræktarsemi I
starfi, í námi og að því loknu.
Við alla unga stúdenta vil ég
segja það forna orð: Þið skuluð
vera dreymendur draumanna og
vinnendur verkanna.
Það er Stúdentafélgi Reykja-
víkur til sóma í hundrað ár, að
það hefur oft haft víða útsýn
og fengizt við fjöld fræða — i
umræðum og erindum um sér-
fræðileg visindi, trúmál og
stjórnmál og skáldskap og það
hefur einnig stundað viðtæka
alþýðufræðslu.
Þegar ég renni huganum yfir
liðin ár minnist ég margs úr
stúdentalífi og margt hefur flog
ið í hugann, sem ekki kemst hér
að. Ég nefndi akademiskt frelsi
til að fara með f jármuni sína og
tíma, tii lestrar utanhjá. Vinur
minn, sem fékk útborgaðan
Garðsstyrk, fór með hann og
keypti rit Knut Hamsun, 10
bindi í skinni, út i hönd, en
borðaði upp á krít þann mánuð.
Ég nefndi frelsið til að
ávarpa fallegar stúlkur. Nem-
andi minn kom til mín á ára-
mótadansleik og sagði: Skóla-
stjóri, má ég kynna fyrir yður
unnustu mina? Það var falleg
stúlka. Seinna um nóttina kom
hann aftur: Skólastjóri, getið
þér fyrirgefið mér? Þegar ég
kom til yðar í kvöld præsent-
eraði ég fyrir yður vitlausa
stelpu —: þetta er kærastan
mín.
Menn tala um æskulýðsvanda
mál eins og þau hafi aldrei ver-
ið til áður. Þau geta verið
hörmuleg hvenær sem þau
komia fyrir. Þegar ég var í
barnaskóla, fréttum við um
kennarafund, þar sem rætt var
um vandræðadrengi. Ég veit
ekkert hvað ég á að gera við
þessa stráka, sagði skólastjór-
inn. Ég veit það, sagði kennslu-
kona, sem. hafði lesið uppeldis-
fræði í útlöndum — það á að
drepa þá. — Það er merkilegt
að mér skyldi ekki detta þetta í
hug sjálfum, sagði Morten
Hansen. Strákarnir lifðu lengi
og urðu merkir stjörnmála-
menn.
höfn og ekki viðskila við orðs-
ins unað.
Stúdent, sem hefur setið bæði
50 ára og 100 ára afmæli Stúd-
entafélagsins, óskar því allra
heiMa og þakkar samveruárin.
Honura verður kannski ekki
heldur láð það, þótt hann gangi
í veg fyrir æfi sína og segi:
Fyrirgefðu mér líf — ég elska
þig.
Þrjár kynslóðir stúdenta eru.
saman komnar hér í kvöld og avo
er einnig um mína fjölskyldu,
að við erum hér þrír stúdentar
með stúdentsprófum með 54 ára
millibili, sonur minn og sonar-
sonur, auk mín.
Kannske ætti það að vera ert
ítt að tala í senn til þriggja
kynslóða úr ólíku aldarfari og
viðbúið að sitthvað beri á miUi
og ólík sé útsýnin. Eitt ættum
við þó öll að eiga sameiginlegt,
trúna á lífið, vonina á framtíð-
ina, ástina á landinu.
Lifi Island, íslenzkt frelsi og
fullveldi og íslenzkar menntir
— lifi Stúdentafélag Reykjavík
Það er oft eðli endurminn
inga að í þær hleypur ofvöxt-
ur. Þegar gamall stúdent litur
yfir æfi sína, man hann marg-
ar hugsanir og áætlanir og líka
stundum vanmátt sinn og ósig-
ur og ónógan eld hugans. Eng-
inn hefur orðað þetta snjallara
en Sveinbjörn Egilsson, þegar
hann kvað:
Margur er mannshugur,
en megin fátt.
Sá gamli góði Hóras, sem við
lásum og skiidum eða skildum
ekki, sagði einu sinni, að hann
fagnaði þeim vísindum, sem ná
árangri. Það gerum við öll og
stundum fögnum við líka þeim
vísindum, sem eru árangurslaus
og þeirri list, sem er tilgangs
laus. Bæði trú okkar og hjátrú
er á þau ágætu raunvísindi og
tækni þeirra, þó að ég álíti
reyndar, að einnig sé kominn
tími til þess hér að kveða hljóðs
fyrir gildi húmanistiskra fræða
og lífs.
Það er annars önnur vísa úr
Hórasi, sem kemur mér fremur í
hug:
Gef þú mér drottinn Apolló,
að ég megi glaður njóta með
hraustum líkama og heilbrigð
um huga þeirra gæða, sem mér
hafa verið búin og að efri ár
mín megi líða í heiðarlegri at-
— Tónlist
Framhald af bls. 15
flestir þeir, er hér halda tónileika
útlendingar, sem ekkert láta sig
varða, hvað um þá er sagt í ein-
hverjum afskekktum plásaum,
Hvað snertir inntlenda tónlist-
armenn, má benda á það. að av«»
langur tími líður yfirleitt á milli
þess, sem þeir láta til sín' heyna,
að allar umsagnir „frá því sein-
ast“ eru löngu gleymdar. Um-
sagnir um íslensík tónverik hafa
og reynzt þeim lítill srtuðninigur
Á þremur áratugum hafa aðeiins
tvö, þrjú tónverk heyrzt oftar en
einu sinni opinberiega á tómleik-
um, af þeim tugum, sem frum-
flutt hafa verið. Lof eða last um
þesoi verk hefur þannig orðið
þeim óviðkomandi.
Úti í löndum eru margir gagir»
rýnendur blaða eina konar blaða-
fuiltrúar umboðsmanna tómlistar-
manina eða útgáfufyrirtækja. Um
9agnir þeirra eru eftir því „skuld-
bundnar“ — þótt vitnaö sé í þá
„Salómonsdáma“ í auglýsingaher-
ferðum út á við. Innlend'r tón,-
listarmenn eiga enga slíka hauka
í hornii. Samit rhá fullyrða, að Í9-
lenzkir tónlistargagnrýnendur
séu yfirleitt alltaf fyrirfnam vel-
viljaðir. Sú velvild dugir kanmsiki
skammt til að sigra heiminn, þótt
hún hjálpi e. t. v. pínulítið heima
fyrir.
Á þessu nýbyrjaða ári leyfi ég
mér hér með að senda öllum í»-
lenzkum tónlistarmönnum beztu
nýársóSkir um „betri tíð“ — og
þakka fyrir það, sem þeir hafa
vel gert á liðnum árum
Hafnarfjörður
Karlmaður óskast til verksmiðjustarfa.
Upplýsingar ekki gefnar í síma.
Sælgætisgerðin MÓNA,
Stakkahrauni 1.
Bakara vantar
Bakara vantar við brauðgerðarhús í nágrenni Reykjavíkur.
Tilboð sendist afgr. Mbl. fyrir 15. þ m. merkt: „Nágrenni
Reykjavíkur — 776".