Morgunblaðið - 04.05.1972, Qupperneq 2

2
MORGtHN'BLAÐÍÐ, FIMMTUDAGUR 4. MAÍ »72
Hálogaland brann
í gærkvöldi
GAMLA húsið að Hálogalandi í
Reykjavík brann í gærkvöldi.
Afmælisrit og
sveitar-
stjórnarþing
í TILEFNI þess að 100 ár eru
liðin frá útgáfu konunglegrar
tilskipunar um sveitarstjórn
á íslandi, heldur Samband
ísienzkra sveitarfélaga norr-
ænt sveitarstjórnarþing að
Laugarvatni dagana 18.—23.
júní. Þá kemur út í dag, 4.
maí, 2. tbl. tímaritsins Sveit-
arstjórnarmál, helgað afmæl-
inu.
í ritið skrifar forseti Islands,
dr. Kristján Eldjám, ávarp. Lýð-
ur Bjömsson, sagnfræðingur,
skrifar grein um tilskipunina
1872 og birt er samtal við Karl
Kristjánsson, heiðursfélaga Sam-
bands sveitarfélaga. Fjöldi
mynda prýðir þessar greinar og
aðrar, sem eru í ritinu.
Þátttakendur í norræna sveit-
arstjórnarþinginu í júní verða
120, þar af 80 fulltrúar sveitar-
félaga annars staðar á Norður-
löndum. Meðal ræðumanna
verða Magnús Kjartansson, heil-
brlgðis- og tryggingamálaráð-
herra, sem ræðir spuminguna
„Hvert stefnir í velferðarmál-
um“ og Gunnar Thoroddsen, al-
þingismaður, sem fjallar um
verkefnaskiptingu ríkis og sveit-
arfélaga.
Hafði það staðið autt um skeið
og átti að fara að rífa það. Var
talið að kveilkt hefði verið í því
og stóð það í björtu báli, skömrmi
eitfir að slökkviliðið kom á vett-
vang um bl. 10.
Háloigaland er gamalt býli,
timburhús með kjallara, hæð og
risi. Það stóð á hæð á móts við
Sólheima 25, og stakt, svo að
önnur hús voru ekki í hættu.
Að undanförnu hafa börn sótt
mjög i húsið, brotið rúður, hiurð-
ir og leikið það illa.
Lögreglust j óri:
MORGUNBLAÐIÐ sneri sér í
gær til Sigurjóns Sigurðsson-
ar, lögreglustjóra, og spurði
hann hvort lögreglan hefði
haft spurnir af niótmælendum
I Árnagarði áður en banda-
ríski utanríkisráðherrann
kom þangað.
Mótmælaspjöld framan við Handritastofnunina, og norður-víetnamski fáninn biaktir við hún á
Árnagarði.
arinnar, tjáði Morgunblaðinu
að mótmælendur hefðu komið
í byggiraguna um kl. 11,30 —
stundarfjórðungi áður en Rog
ers átti að koma þangað —
eða í sama mund og verið var
að taka upp handritin til að
sýna þau. Kvaðst hann hafa
haft ávæning af þessari gesta
komu, farið fram, og séð strax
að ekki var allt með felldu.
Kvaðst hann þá þegar hafa
haift tal af lögregliumönnum,
sem þairna voru, og þeir látið
vita út í Þjóðminjasafn hvað
til stæði. Jónas kvaðst hafa
átt von á því, að þá Strax
yrði hætt við heimsóknina í
Árnaigarð en gestirnir hefðu
samt komið og verið meinuð
innganga. Jónas kvað handrit
in tæpast hafa verið í neinni
hættu, ef tiil átaka hefði kom-
ið þarna, þar eð þau voru læst
inni á skrifstofu hans.
Ekki óskað ef tir því að
Árnagarður
yrðiruddur
Sigurjón sagði, að borgara
lega klæddir lögreglumenn
hefðu verið í byggingunni,
þegar mótmællendur komu
þanigað og þeir gert sér að-
vart. Ha/nn kvaðst hafa látið
u tan rí k.isr áðherra og ráðu-
neytisstjóra vita, meðan
staldrað var við í Þjóðminja-
safninu, að búaist mætti við
einhverjum mótmælum, en
hins vegar kvaðst hann ek,ki
hafa vitað hversu fjöknennur
hópur var þarna á ferðinni,
því að afflmargt fól'k vgg í les
sal við lestur. Afráðið vair þó
engu að síður að fara í Árna
garð, en gestunum þá mein-
uð innganga, sem kunnugt er.
Lögregliustjóri kvað ráðherra
ekki hafa óskað eftir því, að
byggingin yrði rudd, og því
ekki komið til þeiss.
Jónas Kristjánsson, for-
stöðumaður Handritastofmun-
Fyrirlestur
Hagalíns á
laugardaginn
AF ófyrirsjáanlegum ástæðum
flytur Guðmondiur G. Hagalín
ekki bðkmenntafyrirlestur sinn á
vemjuleigum tíma þessa viku í Há
skóla íslands.
Næsti fyrirlestur hans verður
n.k. laugardag kl. 2 síðdegis í 1.
kenn.síustofu Háskólans.
Heiti fyririestursins er „Skað-
valdar í íslenakri nútimaljóðlist."
Suðurnes
1 DAG kl. 17—19 hefur Matthias
Á. Mathiesen, alþm. viðtalstima
fyrir Suðurnesjabúa. Eins og
kunnugt er hafa þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjaneskjör-
dæmi tekið upp fasta viðtalstíiima
fyrir Suðumesjabúa og hefur
þetta fyrirkomulag mælzt vel fyr
ir og margir notfært sér það. Er
atlhygli Suðurnesjabúa vakin á
þessum viðtalstímum. Viðtalstimi
Matthíasar Á. Mathiesen er í
Sjálfstæðishúsinu i Keflavík.
Blaðskák
Akureyri —
Reykjavík
Svart: Taflfélag Reyk.javíknr
Magrnús Ólaf son
Ögmundur Kristinsson.
Hvitt: Skákfélag Akureyrar
Gylfi ÞórhaUsson
Tryggvi Pálsson,
17. — Bg4-h5
Saga sveitarstjórnar
á Islandi komin út
— á 100 ára afmælinu
í DAG, 4. maí, eru 100 ár liðin
frá útgáfu konunglegrar tilskip-
unar um sveitarstjórn á Islandi.
Með tilskipun þessari endur-
heimtu sveitarfélögin það sjálf-
stæði, er þau höfðu smám sam-
an misst og að fullu árið 1809,
er ríkisvaidið tók að skipa menn
til starfa að sveitarstjórn. Segja
má því, að með útgáfu tilskip-
unarinnar hafi í stórum dráttum
verið lagður grundvöllurinn að
sveitarstjórn núiámans.
1 tilefni afmælisins kemur út
hjá Almenna bókafélaginu Saga
sveitarfélaga, fynra bindi, eftir
Lýð Bjömsson, og hefur hún ver-
ið samin fyrir tiisrtiilli sitjómar
norrænna fyrirmynda. Verkisviði
hreppanna er lýst, stjórn þeirra
og tekjustofnum á þjóðveldisöld
og drepið á íslenzk gildi á síð-
miðöldum. Þróun hreppsins frá
1262 til 1872 er rakin og sýnt,
hvemig hreppamir glata smám
saman hinu foma sjálfstæði sínoj
til rikisvaldsins, unz hreppstjór-
amir, embættismenin sveitarfé-
laga, eru gerðir rikisstarfsmenn
árið 1809. Allar þekktar breyt-
ingar á hreppaskipan fyrir 1872
eru raktar og dregið uop likan,
ef svo má segja, af voi þingum
og hreppum á þjóðveidisöld. Þar
er byggt á þeirri forsendu, að 12
hreppar hafi yfirieitt vei ið í vor-
þimghám, en annars 8, fyrir-
mynda er leitað til Noregs (Gula-
þingslög, 12 sveitarstjómarum-
dæmi (fjórðungar), og Frosta-
þingslög, 8 umdæmi). Síðasti
kaflinn fjallar um sveitarstjórn-
arlögin frá 1872, aðdraganda
þeirra og umræður um sveitar-
stjórnarmál á Alþinigi 1845—
1872.
Af lestri bókarinnar fræðast
menn einnig um manneldi, mat-
gjafir, tíund, hreppamör'k, eldri
nöfn hreppa, hreppsfundi, þing-
staði hreppa, þing'hús, þriggja
hreppa þing, manntalsþing, fjall-
Skil, refaveiðar, vegabætur,
þurfamenn, búðsetu, niðursetn-
Saga sveitarstjórnar á islandi.
iniga, hreppafiutninga, flakk,
la'usaimenn, vinnuifólk og vinnti-
löggjöf fyrir 1872, svo að eitit-
hvað sé nefnt.
Framhald á bls. 31.
Rannsóknaleiðangur
á Bárðarbungu um
hvítasunnuna
Borað gegnum 500 metra
þykka íshettuna
Sambands ísienzkra sveitarfé-
laga. Almenna bókafélagið segir
um þetta í frétt:
„Árið 1966 samþykkti fulltrúa-
ráð Sambands íslenzkra svedtar-
félaga að gangast fyrir ritun
sögu sveitarstjómar á íslandi,
seim út kæmi vorið 1972, en 4.
maí - eru liðin 100 ár frá útgáf u
tilskipunar um sveitarstjórn á
Islandi.
Sambandið réð Lýð Bjömsson,
sagnfræðing, til að rita söguna,
en Almenna bókafélagið annast
útgáfu hennar. Sá hluti verksins,
sem nú kemiuir út á afrr.®elisdegi
tilskipunarinnar, spannar yfir
ttmabilið frá upphafi hreppa á
íslandi til þess, að sveitarstjóm-
arlögin voru sett af Alþingi árið
1872. 1 siðara bindi verksins, sem
væntaniega kemur út árið 1974,
verður fjalilað um þróunina frá
1872.
Óhætt er að fuliyrða, að aldrei
hafi verið gerð jafn ýtarleg grein
fyrir sveitarstjóm á Islandi, upp-
runa hennar og sögn, og í þessu
verki, sem er náma fróðleiks fyr-
ir ailla þá, er láta sig sögu iands-
ins varða.
Greint er frá hugmyndum um
uprpruna hreppanna og leiddar
líkur að því, að þá megi rekja til
RANNSÓKNALEIDANGUR sá.
sem í sumar mun gera tilraunir
tii að bora gegnum jökulinn á
Bárðarbungu, leggur af stað um
hvítasiinnuna með borbúnað,
sem vegur háift annað tonn, eld
hús á sleða og annan útbúnað,
en leiðangursmenn sem verða að
jafnaði um 10 talsins, munu búa
í tjöldnm og vinna að borimiim í
um það bil einn mánuð. Er jökull
imn talinn um 500 m þykkur
þarna og er ætlunin að ná upp
svo löngum kjarna, tii að lesa
úr honum veðurfar liðinna alda,
og gera fleiri rannsóknir.
Þairna er um að ræða sameigin
legt verkiefni Raunvísiindastofniun
ar Háskólans, Alþj óðakj arnorku
stofnunarinnar, sem íeggur að
nokkru til fé, og Jöklarannsókna
félags Lslands umdir forustu eðl
isfræðinganna Braiga Ámasonar
og Pális Theodórssonar. Hefur i
vetur verið smíðaður rafmagns-
bor, en farið verður á jökiulinn
með mótor og rafstöð. Hefur
aldrei verið fyrr framkvæmd svo
djúp borun gegnum þiðjökul
svo ekki er vitað hvernig geng-
ur, að því er Bragii tjáði Mbl. Á
Grænlandi er freðjökuiil og þess
rná geta að Danir hófu boranir
þar 1962 og voru ekki komnir
gegnum jökul'hettuna fyrr en
1967, en hún er þar 1000 metiu
þykk.
Mun harður flutningarnaininar
kjarrri, sjállfboðaliðar úr Jökla-
rannsóknafélaiginu, flytja leið-
angurinn upp á hvítasunnumii,
ef veður ekki hamlar og einniig
munu jöklamenn aðstoða við bor
un.
Verða að jafnaði um 10 mernn
í einu á jöklinum og verður bor
að allan sólarhringinn. — Murnu
þeir Bragi og Páll annast tví- oig
þrivetnisrannsóknir og fram-
kvæmdir átlar, HeLgii Björnsson
jöklafræðingur verður við isteriist
ailrannsótenir, Sigurður Steinþórs
son, jarðfræðingur kannar öskiu
Framh. á Ms.. 3.1