Morgunblaðið - 22.06.1972, Blaðsíða 23

MORGUNBL.AfJIÐ, FIMMTUDAGUR 22. JÚNÍ 1972
23
Jóna Dósótheusar-
dóttir — Minning
F. 25/S 1879. D. 5/3 1972.
ÞAÐ var fyrir 60 árum, a3 sá,
er þetta ritar, sá í fyrsta sinu
kontu þá, er hér verður mlrmzt.
Konan er frú Jóna Dósótheusar-
dóttir, húsfrú á Keidu í Mjóa-
firði í Reykjarfjarðarhreppi í
N-Is. Hún vakti strax athygli
imina fyrir gáfulegt svipmót og
prúða framkomu. Einhvem
ávæning hafði ég heyrt af þvi,
að þessi kona œtti merkar og
stórar ættir að baki. Ég fór því
é stúfana og mér gafst að finna
föðurætt hennar í Sýsiumanna-
œvum, sem er á þessa leið:
Jón Magnússon (bróðir Árna
Magnússonar) 1662—1738.
Faðir: Séra Magnús var prest-
ur á Kvennabrekku 1658, gerðist
lögsagnari í Daiasýslu 1681.
Hann var sonur séra Jóns á
Kvennabrekku, Ormssonar í
Fremri-Gufudal, Jónssonar
prests í Gufudal Þorleifssonar í
Þykkvaskógi,
Móðir: Guðrún, dóttir séra
Ketils I Hvamani í Hvammssveit
1638. Þá Jón var I skóla, áttl
hann bam með Katrinu Snorra-
dóttur f. 1683, hét Snorri, var há-
iærður f. 1711. Heyrari við Hóla-
stoóia í átta ár, síðain prófastur
að HelgafeUi. Séra Snorri átti
Kristínu f. 1713 (d. 1752), dóttur
séra Þorláiks á Mitolabæ Ölafs-
sonar s, st Jónssonar.
Böm: a) Séra Gunnlaugur á
Helgafelli 1755 d. hjá syni sínium
á Kirkjubóli í Laugadal 1796 83
ára að aldri, vel lærður, átti Ingi-
björgu dóttur séra GísLa á
Kvennabrekku. Hún var orðlögð
fyrir liærdóm í ýmsum tungu-
málum.
Þeirra böm: aa) Séra Gísli
varð fyrst kapelán hjá föSiur sin-
um. Fékk Kirkju-ból í Laugadai
1783, kvæntist etoki, dó bam-
laus.
bb) Ólöf, átti fyrst launböm.
Giftist Guðmundi á Þingvöll-
um.
dd) Katrín, gáfu- og fróðleiks-
stúika mikil. Átti tvö launböm.
1 Þeirra annað: Dósótheus. Hún
dó að því þriðja. Faðir Dósó-
theusar, launsonar Katrinar var
Helgi Hafliðason, Guðmundsson-
ar af ætt Stefáns sterka í Lág.
Dósótheus bjó á Fremri-Bakka i
Laugadal, dó í Gervidal 1851 84
ára. Hans sonur Tímótheus í
Gervidal. Átti Þórunni Hákonar-
dóttur.
Þeirra börn: b) Dósótheus,
Benedíkt, Málfríður, Steinunn,
Vigfús. Þá er komið að Jónu
Dósótheusardóttur í Sveinhús-
um i Reykjanfjarðarhreppi. For-
eldrar hennar voru Jónína Jó-
hannesdóttir og Dósótheus
Timótheusson í Gervidal i Naut-
eyrarthreppi. Til Skálavikur í
Mjóafirði í Reykjarfjarðarhreppi
flyzt Jóna 1908, er hún opinber-
ar trúlofun sína með HaUdóri
Gunnarssiyni hreppstjóra í
Reykjarfjarðarhreppi, en að
Keldu í Mjóafirði flyzt hún með
unnusta sinum Halidóri 1912. Þar
er hún húsmóðir í 26 ár til árs-
ins 1938 eða þar til Halldór
Gunnarsson deyr. Flyzt 'þá til
Reykjarfjarðar og dvelur þar
þangað til hún fer á Sjúkrahús
Isafjarðar og deyr þar 5. 3. 1972.
Hún var svo jarðsett í Vatns-
firði 14. dag marzmánaðar 1972.
Jóna hafði náð nær 93 ára aldri
er hún lézt.
Jóna heitin var fríðleikskona,
með ljósblá gáfuleg tindrandi
augu, broshýrt andlit, sem blasti
við manni, er fundi manns bar
saman við hana, og ef skáldskap
bar á góma í hennar áheym
(eintoum þó bundið mál) kom
enginn að tómum kofumum hjá
Jónu heitinni, enda sjáif prýði-
lega hagmælt, og vlsurnar henn-
ar Jónu voru alltaf svo fallegar.
Jóna heitin hafði ung gengið
í Kvennaskólann í Reykjavík,
fékkst við barnakennslu um
skeið í heimasveit sinni, áður en
hún heitbatzt Halldóri hrepp-
stjóra í Skálavík. Jóna hafði svo
fallega rithönd, að allir dáðust
að, er sáu. Yfinhöfuð var Jóna
heitin skarpgáfuð kona, sem átti
ekki marga sína Mka í þeim
efnum.
Það var ævintýri. iikast að
koma að Keldu á þeim árum,
er þau Jóna og Halldór réðu
húsum þar. Maður gat gleymt
tímanum alveg og hlustað hug-
fanginn á Ijóðalestur húsmóð-
urinnar og orgelspil húsbóndans
og léttu kimnisögumar, setn
hann sagði svo fallega frá.
Það er ekki hægt að ijúka svo
þessum brotabrotum um Jónu
sálugu Dósótheusardóttur, að
Halldórs bónda hennar sé ekki
minnzt að einhverju meira en
gert hefir verið hér að framan.
Halldór var fæddur 27. 6. 1868
að Skálavík í Mjóafirði, en dá-
inn 10. 4. 1938 að Keldu, sonur
Gunnars Halldórssonar, óðals-
bónda í Skáiavík í Mjóafirði í
Reykjarfjarðarhreppi (f. 18. 10.
Framhald á bls. 31
Júlíus Sigi
skipstjóri -
EINN af þeim mönnum sem settiu
svip á bæjaríifið í Hafnarfirði er
horfinn.
Július Sigurðsson skipstjóri,
Austurgötu ’ 37, andaðist að
morgni föstudags 9. júni.
Hann var fæddur að Pálsbæ í
Leirársveit 9. júlí 1905, en 1909
fiuttu foreldrar hans, sem voru
Sigurður Þórólfsson og Ingibjörg
Jónsdóttir til Viðeyjar, þar stem
þau bjiuggu í 15 ár. Snemnta
hneigðist hiugur hans að sjónum
og ungur byrjaði hann að ferja
fólk og vörur miili iands og eyj-
ar.
Til Hafnarfjarðar fluttist hann
með foreldrum sínum 1924 og þá
hófst starfsferill hans á togurum,
sem stóð í 40 ár samfleytt, fyrst
sem háseti en 1933 brautskráðist
hann frá Stýrimannaskólanum i
Reykjavík og upp frá því var
hann ýmist stýrimaður eða skip
stjóri. Lengst af á togaranum
J únlí, en einnig öðrum skipum svo
sem Guðmundi júni frá Flateyri,
jrðsson
- Minning
Röðli, Gylfa og Maií svo nokkur
séu nefnd.
Árið 1934 kvæntist Júlíiuis eftir
liflandi konu sinni Áslaiugu Er-
lendsdóttur frá Seyðisfirði. —
Fyrstu búskaparárin bjiúggu þau
á Urðarstíg 2, en síðair eiignuðust
þau húsið Austurgötu 37 þar sem
heimili þeirar var síðain.
Þau hjón eignuðust þrjú börn,
Sigurð, Ingibjörgu og Eriiu auk
stjúpdóttur JúMusar, Ástu.
Hin síðari árin, einkum eftir að
hann kom í land, var JúMus virk
ur þátttakaindi í bæj armálum af
þeirri eimurð sem honum vair
töm, eintoum þeim málum er lutu
að útgerð og skipakaupum til
bæjarins, en einnig voru væntan
legar hitaveituframkvæmdir bæj
arins homum mitoið áhuigamál.
Eftir að Júlus hætti sjósókn
urn 1965 vann hann lengst af á
metagerðarverkstæðinu Hringnót
ein starfaði einnlig nm nökkurt
skeið í gjáldskýlinu á Reykjanes
veigi.
Af rúmlega áratuigar viðkynn-
ingu við Júlíuis er mér minniis-
stæðcist rólyndi hans og skap-
flesta stamflara óvenju sterkium
áhiuigia á öllu því sem harm tó’k
sér fyrir hendur. Hann var hróto
ur aills fagnaðar í kunningjiaihópi,
en ávallt hógvær og lítillátur.
Að leiðarlokum kæri temgdai-
faðir, sendi ég þér hinztu kveðju
með þöfck fyrir þau ár sem leið
ir okkar lágu saman.
Baldvin Einarsson.
Pétur Gudjónsson;
Brezka landhelgin
og íslendingar
Nú, þegar aðeins eru eftir
niolkkrar viikur til 1. sept. er rétt
að staldra aðeins við og gera sér
grein fyrir stöðunni í landhelg-
iisdeilunni við Breta og Þjóð-
verja. Staða Islendinga hefur
aJldrei verið sterkari. Heimsálit-
ið gemgur dagiega meir og meir
í þá átt að strandrikið eigi rétt
til landgrunnsins aMs og einka-
rétt til fiskveiða undan strönd-
um Sínum.
Skv. ráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna um aðferð til að enda
miMirífcjasamniinga, sem ekki er
að finna í tímalengdarákvæði,
skullu slikir samningar verða 12
mámaðá samnimigar. Bslenzlka ríto
isstjórnin sagði samningnum við
Breta ag Þjóðverja upp með árs
ifyrirvara, svo hinn 20. ágúst
næstkamandi er enginn landhelg
issamningur í gi’ldi milíli Breta,
Þjóðverja og íslendinga.
Ef Bretar ætla sarmt ekki að
sætta sig við þessa nýju stöðu
og krefjast umsagnar Alþjóða-
dlómstóllsins í Haag, þá eru þeir
að biðja AJiþjöðádóenstár.mm, sem
er sboifnun Sameinuðu þjóðanna
um að réttlæta með dómi gildi
samnings, sem stórþjóð neyðir
smáþjóð til að undirrita með
vopnavaldi. Við getum ímyndað
aktour hivort mtagiuilegt sé fyrir
stafniun Samieimuðu þjlóðamna að
verða við Siíkri beiðni, það er
árið 1972. Bretar geta ekki
vegna lítilla eigirahagsmuna
sinna teflt i hættu stöðu alira
Atlantslhafsþjóðanraa í Norður-
Atlantshafinu með aðgerðum sín
mim, sérsta'WIeiga ekki þar sem
þjóðarhagsmunir Breta fara sam
an við hagsmuni annarra Atl-
aratshafsþjóða í varraarmálum
Norður-Atlantsihafsms þar sem
íslaind er mikilvægaisti hilekkur-
inra, en það sem um er tefit eru
hagsmunir mjög lítils hóps
manma í nakkrum útigerðarbæj-
um. Spurninigin er hvort brezka
ríkisstjórnin lætur þennan litUa
hóp manna ráða gerðum sínum,
secn ganga miundiu í miót hiags-
munum ailra NATO-iþjóðanna.
Vailkostiuriinn hiér er, á að taka á-
hættuma á missi varnaraðlstöðiu
að verðmæiti þúsunda miiljóna
BandaritojadoMara til vemdar
fiskvei'ðum að magni um 200.000
tonn, sem hægt er að kaupa á
alþjóðlegum martoaði fyrir 35 til
40 milljónir dallara? Hér er
raunverulega ekkert um að
veljla, þvií vailið er svo sjálfsagt.
Hvað er þá sem þarf að gera?
Hætt er við að aðgerðir íslend-
inga hafi snög,g versnandi áhrif
á afkamiu breztou ísiandBúitgerð-
arinnar.
Vandamállið er í raun og veru
ektoi þjóðhagsvandamáll Breta
eins og það er fyrir íslendinga
heldur vandamál fyrir örlítinn
hóp in.nan brezlku þjióðarinnar.
Er til fær leið fyrir íslenzikiu og
breZku ríikisstjórnina að koma í
veg fyrir mjög versnandi af-
komtu brezku íslstndsútgerðar-
innar. Svo sanmarlega. Em
aldrel, ef amnar aðilinm heim'tar
að hinn fórni öllu í tilslökunum,
en er ekki ti'lbúinn að fórna
neinu sjálfur til lausnar vand-
araum. FisfcvieiðMandlheligi er ein-
göragu ein teigiumd landlhelgi, líka
er til toUalandlhe'.gi, styrkja- og
fyrirgreiðsluilandhölgi svo nokk
uð sé nefnt.
Styrkja- og tol'lalandheHgi
Breta og Þjóðverja er búin að
hafa margfalt meiri vandræði í
för með sér fyrir aflkomu
íslenzkrar útgerðar, helldur en
útfærsla íslendinga á sinni fisk
veiðilandhelgi í 4 milur og síðan
í 12 mílur hefur haft fyrir enska
og þýzka úthafsútgerð. Enska og
þýzka úthafsútgerðin hefur ein
haft sérstöðu innan tollaland-
helgi viðkomandi landa, og sú
hin sama útgerð hefur notið al-
gerrar sérstöðu innan styrtoja-
landhelgi sinnar. Engar stað-
reyndir sem þessar hafa haft
eins skaðvænlleg áihrif fyrir af-
komu íslendinga og valdið þeim
eins miklu fjárhagslegu tjóni ag
útfærsla á þessum landhelguim.
1 framkvæmd hefur þetta beint
orsakað að eðliiegt markaðsverð
á fi.ski ag fiisikafuirðum hefur
ektoi fengið að þróast ag rílkj-
andi verð hefur verið gerviverð,
sem ekki er byggt á eðlileguim
framleiðslukostnaði vegna tolla,
styrkja og annarrar fyrir-
greiðlslu í Þýzkalandi ag Bret-
landi. íslenzkar flskaifurðir eru
keyptar í þessum löndum þar af
leiðandi á mitolu lægra verði en
eðliiegt er ag þeir fjiármunir,
sem heim koama miklu minni en
skyldi, sem orsakar einflaldlega
mun verri lífstojör á ísslandi en
eðlilegt væri. Hafa þessar þjóð-
ir nokkurn tirna talið sér skylt
að tilkynna og Iiafa samráð við
íslendinga, þegar þær voru að
gera aðgerðir, sem beint höfðu
álirif á lifsafkonui fslendinga?
Nei, ekfei eirau siiiini. En það sem
verra er, að því að ég bezt veit
hefur ekki verið um að ræða
harðar mótaðgerðir islenzkra
stjórnvalda fram að þessu til að
koma i veg fyrir að aðgerðir er-
lendra ríkisstjórna yllu mjög
versnandi lífskjörum á Islandi.
Útfærsla breztou og þýzku rito
isstjórnanna á viðs'kiptaland-
helgum sínum er búin að kosta
ítílendinga ótaldar þúsundir
milljóna króna á liðnum árum
ag geirir enn i dag. Bretar ag
Þjóðverjar verða að skilja að
eins og þeir færa út sínar við-
skiptaland'helgar einhliða og or-
satoa með því versnandi lífskjör
á Islandi færa ís'lendingar út
fiskveiðilandhelgi síina einhiiða
ag arsaka með því versnaaidi lúfls
kjör í útgerðarbæjum Þýzka-
lands og Bretlands. Bretar og
Þjóðverjar hafa gefið fordæmið,
og það er hægur eftirleikurinn.
Elf reyna á að finna lausn á
vandanum verður að viðurkenna
sfcilyrðisílaust þá grundvallarfor
sendu að eins og Bretar og Þjóð
verjar ráða einir sínum við-
skiptaiandheigum ráði Isllending
ar einir sinni fiskveiðilandhelgi.
Ef um tímabundnar tilhliðranir
verði að ræðá í íis'lenzkri fisk-
veiðilandhellgi verði um tilsvar-
andi tilhliðranir að ræða í
brezkri og þýzkri viðskiptaland-
helgi. Einfaldari og sanngjarn-
ari getur þessi samningsgrund-
völllur ekki verið.
Þá væri einnig rétt að metið
væri upp það tjón, er íslendirag
ar hafa orðið fyrir vegna ein-
hliða aðgerða Breta og Þjóð-
verja gagnvart Islendingum
í sinni viðskiptalandhelgi og það
bætt. En að íslendingar veiti til
hliðranir í sinni fiskveiðiland-
helgi og hinir ekki neitt, kemur
að sjálfsögðu ekki til mála.