Morgunblaðið - 26.09.1972, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, >RIÐJUDAGUR 26. SEPTEMBER 1972 \7
afírum og öðrufólki
(einkum íslendingum)
---V /
*' /
v.G
/ *.
''s

Eftir Steinunni
Sigurðardóttur
Hvar enda skrif erlendra blaða-
manna um fósturjörðina? Skrif, sem
náðu hámarki í sumar vegna óprent
hæfs stórviðburðar. Vonir standa til,
að þau endi með grein írskrar spá-
konu, sem lagði land undir fót til
þess að lýsa svipbrigðum og klæða-
burði eins Rússa og eins Ameriku-
manns. I leiðinni lýsti hún meðal
annars íslenzku kvenkyni. Greinin,
sem hér um ræðir, er torskilin og
þung í vöfum, en reynt hefur verið
af fremsta megni að greiða úr flækj-
um. Véfréttir þessar birtust aftan á
hálfsmánaðarriti, sem gefið er út i
höfuðborg írska lýðveldisins.
Konan prísar meðal annarra orða
sjálfstæði íslenzks kvenleggs, sem
hún segir oft einan, því að karlkyn-
ið sé gjarnan i burtu langdvölum,
einkum við hvalveiðar. Konur kom-
ist prýðilega af án manna sinna og
hið vandræðalausa frelsi þeirra sjá-
ist bezt í þarlendum sánaböðum.
(Hér mætti búast við greinargóðum
lýsingum á séríslenzkum perversjón-
um, en því miður bregzt það álveg).
„1 baðherbergjum sundlauga og
sánaböðum þekkist engin blygðun
hvað líkamann snertir og engin vit-
leysa viðhöfð eins og það að læðast
inn í litla klefa til þess að fara úr
og skýla nekt sinni með baðfötum
eða handklæðisbleðlum. íslenzkar
konur ganga um ofur eðlilegar á
þennan hátt í steypiböðunum og eng
in tekur eftir neinu.“ (Til dæmis
ekki hverju?) Höfundur leiðir síðan
rök að því, að aðrar konur líti út
eins og hún sjálf, sem er að sönnu
óvænt niðurstaða.
Síðan er dáðst að þjóðinni fyrir
harðfylgi í drykkjumálum og athafna
semi í ástaMi. Fyrir hinu siðar-
nefnda eru sagðar sögulegar ástæð-
ur, sem sagt kuldi og eldfjöll. Hér
vandast rnálið illilega. Að vísu mætti
í fljótu bragði sjá samhengi, eða
fýlgni, milli kulda og ástatófs. En
hvar koma eldfjöll inn í málið?
Tekið er fram, að mörgurn er-
lendum blaðamönnum hafi ekki geðj
azt að landinu. (Þökk sé þér). Þeim
hafi fundizt það frumstætt og til-
finnanlegur skortur á mannasiðum.
Til dæmis fáist innfæddir ekki um
að kynna fólk formlega. Sjálf segist
konan hafa vel við unað, og ber það
umburðarlyndi hennar beztan vott.
Hún kvéðst aldrei hafa skemmt sér
betur við dans en á íslandi. Þar
dansi menn enn Foxtrot, Quickstep
og Tangó eftir kvöldmat. (Ekki var
þyð nú til siðs á mínu heimili). Þessi
hefð sé horfin af yfirborði aifgamgs-
ins af hinum vestræna heimi.
Væri nú ekki rétt, að íslenzk kven-
þ.jóð sameinaðist og héldi spákon-
unni veglegt boð, næst þegar hún
litur inn, og þá helzt í uppáhaldsum-
hverfi hennar, nektarnýlendu kvenna
við Barónsstíg?
Au k þessa hafa nýlega borizt im-
pressjónir til eyrna frá þrennu öðru
irsku, sem fór norður. Einn kom
aftur og furðaði sig á ófríðleika Is-
lendinga. Ég sagðist heppin að þessi
erfðasjúkdómur þekktist ekki í minni
ætt.
Hinir tveir voru einstaklingar á
brúðkaupsferð. Þeir höfðu ekki
kynnt sér verðlag í landinu og end-
uðu því í almenningsgörðum við Al-
þýðubrauð og ost frá Mjólkursam-
sölunni. Þar hefndist þeim fyrir sér-
vizkuna.
FERD.V/T MEfl VAGNI
Strætisvagnar borgarinnar eru dul
arfullir og einstakir í sinni röð. Um
daginn var farið fram hjá líkfylgd
og allir signdu sig, nema maðurinn
sem rukkar fargjöldin. Hann til-
kynnti dapurlega yfir allan vagn:
„Þarna er enn einn á niðurleið."
Öldruð kona, farþegi í vagninum,
svaraði hvasst: „Enga afbrýðisemi,
vinur.“
Þess má geta, að rukkarinn mikii
segir hvorki takk né thank you, að
innheimtu lokinni. Hann segir skýrt
og greinilega „cha, cha“, en kemur
Steinunn Sigiirðarðóttir
f
þar með upp um leyndarmálið. Her
er sem sagt danskennari í dular-
gervi, á flótta undan nemendum sin-
uim og Nonna.
Yi.HYKA mALIÐ
Nútímaíslenzka var kennd í skólan-
um síðastliðinn vetur. Þótt námið
væri frjálst, stunduðu það nokkrir
nemendur reglulega. Það er utan við
minn skilning, að aðrir en nútímaís-
lendingar get-i haft áhuga á nútíma-
íslenzku, nema ef vera skyldi til þess
að kynna sér verk mín á frummál-
inu. En slíkt fólk er sem sagt tii. Hið
eina konstrúktíva, sem ég hef gert
fyrir það á þessari þyrnum stráðu
þraut, er að kenna því að kvarta við
kennara sinn á ylhýra málinu yfir
táfýlu, sem ríkir í kennslustofum.
Úrbóta er vænzt sem fyrst.
Frá Salzburg.
um Marx og Lenins. Og get ég
vel tekið undir það.
Öll þessi ósköp blasa
við manni í fæðingarborg sjálfs
Mozarts, þar sem menning og
mannlíf á að vera órjúf-
andi heild.
Á næsta leiti eru svo auglýs-
ingar um málverkasýningar og
svo eru endalausar tónleika- og
leikhúsauglýsingar: Töfraflauta
Mozarts, gamanópera eftir Sme-
tana, önnur eftir Stravinsky,
Maria Stuart Schillers í aðal-
leikhúsinu við Mirabell-garð-
inn, kór frá Wisconsin-háskóla
á söngferðalagi, hvar eru Fóst-
bræður? Og svo enn einn Wolf-
gang, maður sem hefur varpað
meiri ljóma á nafn sitt en flest-
ir aðrir í tónlistarlífi samtímans:
Karajan. Hvaða erindi hef-
ur hann átt hiingað: J. S. Bach,
Die Kunst der Fuge, ensemble
Wolfgang von Karajan. Ungur
drengur sem er að læra dálítið
í þýzku skilur ekki, hvers vegna
Bach er bara lítill lækur. Hvað
merkir þá Beethoven? Eða Moz-
art. Hann er hrifnastur af hin-
um síðast nefnda, hann er svo
fallegur, segir hann. Og svo á
hann svo skrautleg föt af mál-
verkunum að dæma. Og hann
spilaði fyrir keisarafrúna. Sem
sagt: ævintýri.
Ævintýri eims og borgin sjálí,
saga hennar og umhverfi. Það
spillir engu, þótt málverkið af
Mozart litla haldandi á hreiðri
leiði hugann að Arnar-
hreiðri Hitlers hér í næsta ná-
grenni. „Af hverju var Hitler
svona vondur?" spyr litill
drengur. „Og hvað gérði hann?“
Gleymskan, þessi hætta. Þetta
smyrsl.
Liederabend með göimlum
meisturum eru auglýst hér á
hverju horni, sýning á siðgotn-
eskum listaverkum í Salzburg
og hollenzkri klassík „frá gull-
öldinni", aðgangur: 28 krónur
fyrir fullorðna, 12 krónur fyrir
nemendur. Hér situr listin sem
sagt i fyrirrúmi. Og svo eru
þýzk ljóðskáld hér á upplestr-
arferð, einnig: Explosive Lyrik:
Whisky, Liebe und Gewehre. Á
einum stað eru auglýstir fyrir-
lestrar einhvers indversks jóka,
þeir eru að verða gráu kettirn-
ir í Evrópu. Þetta er meistari
surat shabd jóka, ef ég man
rétt. Hann vísar manni leið til
að þekkja guð og er það þó
nokkurt hlutverk í sjálfu sér, en
ég held fólkið hér fari sínar eig-
in leiðir og ég læt mér nægja
það sem ég hef heyrt i Dóm-
kirkjunni um þau efni. Svo ætl-
ar hann eitthvað að tala um
syndina, en af andliti hans að
dœma held ég flestir viti meira
um hana en þessi annars áreið-
anlega velþenkjandi jóki.
ÖMu ægir þessu saman ininan
um áróðursmyndir pólitísku
spekinganna. Þeir þykjast
kunna sitt jóka. Borgarstjórinn
er sósíaldemókrati eins og Kreit-
sky kanslari sem vann stórsig-
ur í síðustu þingkosningum og
styðst við meirihluta í þinginu.
Það leynir sér ekki heldur að
mikill völlur er á sósíaldemó-
krötum hér í borg, þeir segjast
ætla að fá hreinan meirihluta í
borgarstjórninni. Af 40 fulltrú-
um hafa þeir 19, Frjálslyndir 8
og Kristilegir 13, en kommúnist-
ar engan. „Þeir hafa ekki held-
ur neinn fulltrúa á þingi,“ segir
talsmaður sósíaldemókrata
þarna á götunni. Hann stendur
við einhvers konar áróðursmið-
stöð við ána spölkorn frá fæð-
ingarstað Mozarts. Þeir leika
hljómlist og flytja ræður for-
ingia sinna af segulböndum svo
að glymur í. Þeir hafa
enga minnimáttarkennd eins og
heima, al'Ira sízt gagnvart koram
únistum. Talsmaðurinn útbýtir
áróðursbæklingi og flokksblaði
sósíaldemókrata og minnir það
mjög á sum blöðin heima. Þar
situr pólitikin í fyrirrúmi, ein-
hver ögn af fréttum innan um
stjórnmálaskrifin. Ekki er það
upp á marga fiska. Fólk tekur
þetta ekki alvarlega frekar en
heima: það er of önnum kafið að
lifa — og verzla. En fyrir hvað?
Sirkus Altoff - allir þangað,
stendur á einurn auglýsingamið-
anum. Erum við eklci þar?
Skamimt frá stendur ámáttlegur
hundur og gerir þarfir sinar á
gangstéttina. Ung kona og vand
rreðaleg heldur dauðahaldi í ól-
ina. Þessi sena gerist fyrir fram-
an kjötverzlun. Konan er
afmynduð í andliti af verknaði
hundgreysins. Ég kanns. málið í
laumi og sé að hún er fcö remb-
ast með hundinum sínum. Ósköp
voru þetta aumkunarverðir borg
arbúar. Hundum er viða bann-
aður aðgangur hér.
Á vígspjöldunum stendur það
sama og heima: Raunhæf breyt-
ing og raunhæf velferðarhjálp,
stendur efst á gríðarstórri
mynd af dugnaðarlegri konu,
rauðsokku augsýnilega. Hún er
i framboði fyrir kristilega og er
afskaplega kristileg í framan;
berjumst gegn verkalýðs-
fjandsamlegum öflum, er prent-
að stórum stöfum á áróðurs-
mynd kommúnista. Eitthvað
hefði Franz Jósef sagt við
þessu. Börn og æskufólk
fái meira rúm fyrir leiki, íþrótt-
ir og þroska, segir á plaggati
Frjálslyndra, varðveitum fegurð
Salzburgar og gerum hana líf-
vænlegri, segja Kristilegir. Eða
er þetta öfugt, kannski. Eitt er
þó víst: áróðurinn gerir borg-
ina hvorki lífvænlegri né feg-
urri.
Sósíaldemókratar eiga leik-
inn: Sama borgarstjórn áfram,
prenta þeir og hrópa og birta
fegurðarsamkeppnismynd af
borgarstjóranum: geðþekkum
manni á miðjum aldri. Hann er
að tala i sima, hann er að tala
við konuna sína, hann er að
gera þetta og hitt. Hann skal
í embættið! „Af hverju eru
kommúnistar svona fáir hér i
Austurríki?" spyr ég eins og
grasasni. Talsmaðurinn lítur
undrandi á mig: „Þér eruð auð-
vitað útlendingur," segir hann
með meðaumkunarrödd: „Vitið
þér ekki að við þekkjum ástandið
í kommúnistalöndunutn hér i
kring. Nálægðin við þau gerir
Inenn ekki að kommúnistum."
Það er þá rétt sem sagt er: að
fjarlægðin geri fjöllin blá — og
mennina rauða.
En — sem sagt: hér eru allir
að rembast við eitthvað.
Ég var farinn að vorkenna
Mozárt. Og borginni, þess-
ari yndislegustu vin gamallar
hámenningar sem hægt er að
finna á jarðiáki. Og handan ár-
innar er verið að sýna sænska
klámmynd, en þó eins og í laumi,
og fjallar um lesbíur: í sýning-
argluggunum eru óteljandi
myndir af tveimur nöktum stúlk
um og svartir borðar yfir brjóst
uim þeirra og viðkvæmum blett-
um. En stellingarnar eru æsandi.
„Þessir karlar eru ljótir," segir
ungur drengur við föður sinn,
þegar hann sér mennina sem
virða dömurnar fyrir sér. „Ljót-
ir og úr sér gengnir karlar,"
bætir hann við og faðirinn verð-
ur að dylja bros sitt. Segir ekki
neitt, en flýtir sér burt. „Sex
and Life“, heitir þessi mynda-
flokkur sýnist mér. Myndin er
bönnuð unglingum innan 18 ára
aldurs. Aðgangur: 26 sh. Svipað
og heima. Alls staðar er klám-
ið á svipuðu verði. En hér ber
minna á því.
Það er í felum.
Það er kalt á hótelinu. Ég
reyni að halda á mér hita með
því að tala við hótelstjórann,
spyr hann um kosningarnar.
,,Ha? Kosningar?" segir hann.
„Já, eru ekki kosningar hér á
næsta leyti?" spyr ég. „Það get-
ur vel verið," segir hann vand-
ræðalega, „ég veit það ekki.
Allt slikt fer fram hjá okkur á
hótelunum. Við verðum að selja
okkar þjónustu, stjórnmálamenn
irnir sína. Ég kýs aldrei, ,ég
þekki engan flokk.“
Á næsta horni var stór áróð-
ursmynd af rauðsokkunni sem
var svo kristileg í framan. Ein-
hver hafði kroppað úr hennl
augun.
En í gamla bæjarhlutan-
um, þair sem snillingurinn fædd-
ist fyrir rúmum tveimur öldum
og virkiskastalinn gnrefir yfir
borgina og dómkirkjan ber guði
vitni en kirkjugarðurinn þeim
dauðu, er lítið hús, nú notað sem
vélahús fyrir rafmagnsbrautirn-
ar upp í virkið. Þar bjó Hayden
síðustu árin, eða þar til hann
lézt 1806. Hér er allt saga og
menning. Og hér er einnig sam-
tíð. En hún á undir högg að
sækja. Hér vann Mozart bug á
tímanum. Því breytir eng-
inn, hvorki áróðursvélar stjórn-
málamanna né innfluttar nektar-
myndir.
Rauðhvitur fáni borgarinnar
blaktir við hún á fánastöngum.
Og engu líkara en áin renni að
upptökum sinum.
Einnig hún.
M