Morgunblaðið - 16.01.1973, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. JANÚAR 1973
21
1870. Að vísu hafði skozkur að-
alsmaður, Selkirk lávarður árið
1912 flutt nokkra bændur,
landa sína, á Rauðárbakka, þar
sem nú stendur Winnipegborg.
En sú byggð breiddist lítið út,
þvi að samgöngur við aðra
byggða landshluta voru afar-
erfiðar. Menn vissu þess vegna
lítið hverra kosta var völ á þvi
óendanlega flæmi skóga og mýr
arfenja sem lá til norðurs og
norðvesturs.
1 Álftárdalnum 'er talið að sé
einna bezt gróðurmold i byggð-
um norðvestur Kanada, en þanig-
að hófst ekki innflutningur
hvitra manna fyrr en um síð-
ustu aldamót. Áður byggðu
landið Indíánar einir. Þar var
þá gnægð veiðidýra í skóginum
og fiskur í vötnum og ám.
Nú eru i þess'Uim dal frjósamir
akrar og engi, og þar lifir sam-
an fólk frá ótal þjóðlöndum í
sátt og fullum friði.
Fyrstu islenzku landnemarnir
komu þangað vorið 1898. Þeir
voru Jakob Ágúst Vopni, frá
Ljótsstöðum í Vopnafirði og
Gunnar Helgason frá Geirólfs-
stöðum i Skriðdal. Þeir höfðu
áður komið til Argyle eða
Mouse River, en þar var þá orð
ið erfitt að fá heimilisréttarland
og kaupverð á numdu landi of
hátt.
Þeir félagar lögðu af stað með
fólk sitt og farangur 15. júní.
Búslóðina fluttu þeir á vögnum
og beittu uxum fyrir. Ferðin
tók þá mánuð. Höggvin hafði
verið í skóginn akbraut yfir
Andafjöll, en allar keldur og
læki urðu þeir að brúa, svo yfir
yrði koimizt.
Þótt nú breiði sig akrar og
engi vitt um Álftárdai, er þó
skaimmt síðan að þar var setzt
að á ónumdu landi, ruddur skóg
síðan til Mortenbyggðarinnar.
Þar áttu þau heima í fimmtán
ár. Lengst þann tíma, vann Ey-
þór með stórvirkum jarðyrkju-
verkfærum — ruddi skóga og
braut land undir kornyrkju.
Hann hefur sjálfur látið breyta
ýmsum áhöldum sem hann hef-
ur þurft að nota, eftir því sem
honuim hefur reynzt bezt við
hæfi. Þannig getur hann nú
með sterkri jarðýtu, eða skera
sem settur er í stað ýtunnar,
brotið tólf feta skára af þykk-
um skögi því nær hindrunar-
laust og hagar sér við þetta á
ekki ósvipaðan hátt og þegar
vélslegin eru tún og akrar. —
„Öll viinnutiihöguin og verkfæra-
val verður að miðast við það,
að sem minnst eyðileggjandi um-
rót verði á jörðinni. Það er jörð
in, sem maður er að leita eftir.
gróðurmagni þeirrar moldar,
sem þroskar kornið og fólkið
nýtur uppskeru af. Með því að
búa sjálfur til verkfærin hefur
mér tekizt að auka vinnuafköst
vélanna. Ég á 33 tonna jarðýtu.
Hún er dýr í rekstri. Fyrir
hverja vinnustund með þeirri
vél, þarf ég að fá tuttugu dali.
(Það er sem næst kr. 1760).
Á límabili gerði ég út margar
vélar og hafði menn í vinnu.
Það skilaði talsverðum hagnaði,
þarngað til kvótafyrirkomiulag-
ið kom á kornsöluna. Þá gátu
bænrtur ekki selt strax nema lít-
ið brot af uppskerunni og
höfðu því ekki handbært fé til
að greiða fyrir vinnuna. Þetta
úthald var því orðið erfitt og
dýrt. Þess vegna hætti ég og
keypti mér villt land. En einn-
ig það fór að vaxa mér yfir höf-
uð. Þetta er orðið alltof stórt
fyrir okkur."
Og nú stendur húsbónd'mm
upp frá borðinu og gengur út
að sinna bústörfum.
i
l
Heiniili livknish.jónanna i Sw.ui Kiver.
ur og sáðjörð unnin. Árið 1966
keyptu hjónin Ingibjörg og Ey
þór ísfeld villt skógland suður
undir Andafjöllum og settust
þar að. Á þeim sex árum sem
síðan eru liðin hefur þarna ris-
ið upp myndarbýli með mikla
kom- og grasfóðurræktum.
Hvo:rt tveggja tiíl öflunar útsæð-
is.
Talsverðum örðugleikum hef-
ur það valdið hve «rfitt hefur
verið að koma skógarviðnum í
verð. Alioft verið betri kostur
að brenna hann en kosta til
flutnings og vinnu.
Sumarið hefur verið fremur
óhagstætt. það er fyrst í dag, 1.
sept. að Eyþór bóndi byrjar kom
slátt. Ég get því varla talizt góð
sending, þar sem ég hiýt að
valda töfum frá vinnunni. En
um það þýðir ekki að sakast, að
eins vona, að þrátt fyrir það
gagni.it bóndanum gróður jarð-
PT.
Þau Ingibjörg og Eyþór stofn
uðu heimili 1940, fyrst á Eyjólfs
stöðum í Geysibyggð i Nýja-ís
landi. Þar var heimilisréttar-
land afa Eyþórs og ömmu, Eyj-
ólfs Einarssonar og Þórönnu
Björnsdóttur. Þau komu frá Is-
landi árið 1876. Dóttir þeirra,
Halldóra Isfeld, móðir hans, er
fædd vestanhafs.
Eftir fjögurra ára dvöl á Eyj-
ólfsstöðum, fluttust þau, Ingi-
björg og Eyþór til Arborgar og
Húsfreyjan Ingibjörg er dótt-
I ir hjónanna Stefaniu Líndal og
Ólafs Kristjánssonar. Hún er
þvi náskyld fólkinu á Hjalta-
stöðum í Langadal í Austur-
Húnavatnssýslu og þar heima
hefur dvalizt uim tima eimn son-
ur þeirra ísfeldhjóna.
„Okkur hefur liöið vel. Við
höfum verið heilsugóð, eignazt
fimm böm, sem ölll hafa komizt
vel áfram og aldrei orðið fyr-
ir neinum áföllum. Þegar við
tókum þetta land, héldum við
kannski að eitthvað af drengj-
unum okkar vildi eiga heimili
úti á landi, en líklega verður
það ekki. Þeir fá vinnu sína bet
ur borgaða á annan hátt. Ég
veit ekki hvernig þ«tta er, en
mér virðist helzt stefnt I þá átt
að gera þá stóru stærri en hina
minni minni.
Ég hef ævinlega verið hreyk-
in af því að vera íslenzk að ætt-
erni og segi öllum að ég sé Is-
lendingur. Það er ekki dropi af
öðru blóði í æðum okkar hjón-
anna, svo langt sem þær ættir
verða raktar. Og þótt börnin
okkar hafi nú valið sér maka
af öðru þjóðerni, tala þau öll
íslenzku og þykir vænt um sinn
íslenzka uppruna.“
„Já, okkur þykir öllum vænt
um Island, þótt við aldrei höfum
það augum litið,“ segir blessuð
amman, Halldóra Isfeld. „For-
eldrar mínir komu til Nýja-ls-
lainds, að Gimli fyrst, en námu
svo land á EyjóMsstöðum i
Geysis-byggð og þar fæddist ég.
Skömmu seinna fluttust þau út í
Mikluey, liklega vegna þess, að
faðir minn hefur talið auðveld
ara að sækja þaðafe út á vatnið
til fiskveiða. Hann hafði verið
sjómaður heima á Islandi og !
kunni því vel til verka hvað
veiðisikap snerti, t.d. að hnýta
og bæta net.
I Mikluey varð iifið þó ákaf- |
lega erfitt. Gripirnir sukku í
fenjadý, jafnvel mjólkurkýrnar,
og engin ráð til að bjarga þeim. j
Foreldrar mínir fluttust þvi aft j
ur til Eyjólfsstaða og þar ól- !
umst við systkinin upp, átta, j
sem lifðum.
Faðir minn hélt þó áfram að
stunda veiðiskap i vatninu
(Winnipegvatni) og lét það ekki
á sig fá þó að ganga þyrfti
hann sex milur að morgni og
sömu leið aftur að kvöldi eða
næsta dag og þá með veiðina,
sem nota átti fyrir heimilið, á
bakinu. Þessi fyrstu ár voru erf
ið. Hann átti hvorki uxa né hest
til að beita fyrir æki. Við vor-
um fátæk en höfðum alltaf eitt-
hvað til að borða.
Sjálfsagt hafa allir okkar
heimilishættir verið mjög ís-
lenzkir og i samræmi við þær
lifsvenjur, sem foreldxar mínir
ólust upp við. Islenzka var
okkar mál og i uppvextinum
kunnum við ekkert annað.
Fullorðin giftist ég manni,
sem Ástvaldur ísfeld hét. Hann
var frá Saskatchewan. Með hon-
um átti ég Eyþór. Svo fór bónd
inn sína leið en ég fór heim til
foreldra minna með drenginn.
— Ónei, ég hef ekki gift mig
aftur. Þetta var víst alveg nóg
reynsla. Ég kvarta samt ekkert
yfir ævikjörum minum. Síðustu
árin hef ég verið hér hjá Lóu
í og Eyþóri, þegar ég hef þurft
með. Og ég nýt þess vel að
vera amrna."
Björn -læknir og Páll eru að
aka heim að húsinu. Mér er því
vist ekki til setu boðið, enda
þótt vel hefði ég unað því að
hlýða lengur á ömmusögur. Ég
er þess fullviss að gamla kon-
an á ennþá margt í sínum piinn
ingasjóði, sem vert er eftir að
leita.
Á fyrstu árum íslendinga-
byggðar í Álftárdal, voru þar
margir landnemar, sennilega
nær fjörutíu fjölskyldur. Þetta
fólk er nú horfið af sviðinu og
margir afkomendur þess ýmist
fluttir i önnur héruð eða þá
tengdir annarra þjóða fólki. Þó
má ennþá finna marga, sem
muna tungu feðra sinna og vita
full skil á, af hvaða meiði
þeir eru vaxnir.
Við stöndum ferðbúin á heima
hlaði írisar húsfreyju og Björns
læknis. Tíminn er stundum fljót
ur í förum. Sá sem notið hefur
góðra kynna kveður með þeim
hug, og í þeirri von að fá ein-
hvern tíma síðar tækifæri til að
heilsa aftur. Þannig er mér nú
farið.
Mér virðist sem komnir séu
haustlitir á lauf trjánna. Vind-
urinn er svalur og það er eins
og stráin kveinki sér, þegar
hann snertir þau. En hér, eins
og heima á íslandi, slær heitt
hjarta í brjósti þeirra manna og
kvenna, sem ég hef átt tal við.
Sá irnnri funi er hvorki háður
veðri né vindum þeim er úti
blása.
Á hverjum tíma á mannsæv-
in sínar stóru stundir, sem þó
kalla misjafnlega hátt til samfé-
lagsins.
Þegar barnið fetar fyrstu
skrefim til móts við lífið, á það
rétt á öllum stuðningi samfélags
ins sér til verndar og varnar,
svo að haldizt geti ljómi þeirrar
himinbláma heiðríkju, sem birt-
ist í bliki barnsglaðra augna.
Þegar lifið lýtur i lægra haldi
fyrir aðför ellinnar, er samfélag
ið aftur bundið þeirri sjálf-
skyldu kvöð, að skýla fyrir
gusti haustsins, svo að hrafna
klær hrímsins skyggi ekki glóð
kvöldroðans við sólarlag.
Þ.M.
ií y o. i
0!Í 11
R STUQy OFLiEFT-UlinG SUBUERSIOn TOORy
Kynning á erlendum
st j órnmálaritum
Samband unigra Sjálfistæð-
ismanna hafa nú nýlega borizt
fáein erlend pólitisk rit sem
fjalla aðallega um hina svoköll
uðu nýju vinstri-stefnu, um
vinstri og hægri i brezk-
um stjórnmálum, gagnrýni á ný-
marxdskar hugmyndir o.m.fl.
Meðal fyrirgreindra rita eru
m.a.
„Den nygamla ávnstern“ e.
Dan.iel Tarschys og Oarl Tham.
Ritið er merkilegt innlegg í þær
hugmyndafræðilegu deilur sem
á seinni árum hafa stafað
af einhverri þeirri mestu endur-
nýjun, sem marxiskar kenn-
ingar hafa upplifað. Er marx-
isminn í dag lausnin á vanda-
málum samtímans eða hef-
ur henn fyrir löngu gen,g-
ið sér til húðar? Hvað er raun-
hæft og hvað er eingöngu fræði
hga. mögulegt? Þessum spurning
uim o.fl. reyna þeir D. Tarschys
og C. Tham að svara í riti sínu.
Útg.: Bókciforlagið Aldus/
Bonniers, Stokkhólmi.
„Haif Marx“ e. Tufton Beam-
ish. 1 riti sínu ræðir Beamish
um sósialisima i Bretlandi i dag.
Hann skýrir hinn sosialiska
mælikvarða, sem stjórnarand-
staða Verkamannaflokksins
styðst við. „Half Marx“ er ekki
aðeins rit er vekur fóik til um-
hugsunar, heldiur einnitg
nauðsynlegur lestur fyrir alla
þá sem kjósa að gera sér grein
fyrir stjórnmálasögu síðustu ára.
Útg.: Tom Stacey Ltd., 28 Maid-
en Lane, London W.C. 2.
„We will bury you“ tekið sam
an af Brian Crozier. 1 ritinu
fjalla ellefu þekktir rithöfund-
ar og blaðamenn um vinstri hug
myndafræði og áhrif kommún-
iismans á þróun móla í heiimdn-
um. 1 inngangi ritsins segir m.a.:
,.l dag er einstaklingUrinn þrúg
aður af alls kyns áróðri, sem er
svo mikill og stöðugur, að fiest-
ir eru löngu hættir að verða var
ir við hann. Svo langt hefur
þessi þróun genigið, að með því
að standa gegn henni, eða að-
eins með því að halda uppi and-
ófi, eiga menn á hættu að vera
kallaðir öllum illum nöfnum.
Það virðist sem aðeins þeir er
yzt eru til hægri, geti verið (til
dæmis) andkommúnistar. Ekki
þurfa þeir sem lýsa þessu yfir
endilega að vera kommúnistar,
maxistiar eða jafnvel vinstri sinn
aðir. En áróðurinn hefur náð tök
um á þeim: að vera yfirlýstur
,,andkommúnisti“ er nánast að
fremja glæp gegn þjóðfélaginu.
Algengt er að kommúnist-
ar kaili andkommúnista
„McCai'thyisma“.
Útg.: Tom Stacey Ltd., 28
Maiden Lane, London W.C. 2.
Samband ungra sjálfstæðis-
manna vill hvetja allt ungt fólk
til að komast yfir fyrrnefnd rit
og kynna sér þau vel. Ef ein-
hverjir óska eftir því að skrif-
stofa S.U.S. panti fyrir þá rit,
þá vinsamlegast hafið samband
í símá 17103, frá kl. 13—17 alla
virka daga.
Ungir sjálfstæðismenn ræða:
Sósíalisma og
s j álf stæðisstef nu
Stjórn S.IT.S. hefur ákveöið að
efna til ráðstefnu iaugardaginn
20. janúar n.k. um „sósíalisma
og sjálfstæðisstefnu". Verð
ur ráðstefnan haldin að Hótel
Loftleiðum, Kristalsal og liefst
kl. 13.30.
Dagskrá:
Kl. 13.30 Ráðstefnan sett; Ellert
B. Schram, formaður S.U.S.
Jómas Haralz, banikastjóri og
Jónas Kristjánsson ritstjóri
flytja erindi um „sósialisma og
s jálfstæðiissitefinu".
— Fyrirspurnir og almennar um-
ræður. —
Kl. 15,30 Kaffihlé.
K). 16.00 Þrir uimræðuhópar
starfa undir stjóm Ellerts B.
Schram, Markúsar A. Antonsson
ar og Skúla Sigurðssonar.
Kl. 17.00 Forsvarsmenn um-
ræðuhópa skýra frá uimræðum í
hópunum.
— Fyrirspurnir og almennar um
ræður. —
Kl. 18.30 Ráðstefnunni slitið.
Umræðustjóri verður Ellert B.
Schram formaður S.U.S.
Hjálagt fylgja með fáein-
ar hugmyndir um umræðu-
punkta, sem gott væri að
ígrunda að einhverju marki fyr-
ir ráðstefnuna. Einnig viljum við
sérstaklega benda á eftirtalin e»'
indi og fyrirlestra sem gefin
hafa verið út.
„Land og Lýðveldi II“, Bjarni
Btinediktsson, Rvk. 1965.
„Um sjálfsitæðisste-fnuna",
Birgir Kjaran, sérpr. úr 2.—3.
hefti Stefnis 1958, Rvk. 1959.
„Sinna verka njóti hver",
Birgir Kjaran, Rvk. 1958.
„Hve mikil opinber afskipti
eru samrýmanleg lýðræðislegu
þjóðskipulagi", Birgir Kjar-
an, Rvk. 1959.
„Kjósandinn, stjórnmálin og
valdið“, grein í bókinni um sjálí
stæðisstefnuna: Geir Hallgríms-
son og fleiri greinar, Rvk. 1965.
„Sjálfstæðisstefnan“, Jóhann
Hafstein, Rvk. 1953.
„Þjóðmál“ erindi flutt á stjórn
málaskóla Varðar, Rvk. 1959.
Umræður og árangur af ráð-
stefnunmi er að sjálísögðu und-
ir þvi kominm, að væntanlegir
þátttakendur séu að einhverju
leyti undirbúnir.
Þess er vænzt, að ungir sjálf-
stæðismenn fjölmenni á ráðstefn
una og taki sem flestir þátt i
umræðunum.
(Fréttatilkynning frá S.U.S.)
iEsm
nncLEGB