Morgunblaðið - 27.01.1973, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. JANÚAR 1973
Ciít
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 225,00 kr.
í lausasölu 15.
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjcffur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
,00 kr eintakið.
FVéttirnar, sem berast frá
Vestmannaeyjum verða
æ ískyggilegri. í fyrrinótt
breyttist áttin og öskufall
hófst yfir kaupstaðinn. í gær-
kvöldi voru 19 hús brunnin
og hraun og aska lögðust yfir
æ fleiri. Ekki var fært um
götur bæjarins nema á stór-
um vörubifreiðum og þeir,
sem þar voru, segja, að í
fyrrinótt hafi verið hrikalegt
að vera í Vestmannaeyjum. í
lengstu lög verðum við öll að
vona, að til hins versta komi
ekki og forsjónin verði okkur
hliðholl og bjargi einni blóm-
legustu byggð á íslandi. En
um leið skulum við horfast í
augu við þá staðreynd, að
þessa dagna eru að gerast
einhverjir örlagaþrungnustu
atburðir, sem orðið hafa á ís-
landi frá upphafi íslands-
byggðar.
Nú sýnist, sem tekizt hafi
að tryggja útgerð Vestmanna
eyjabáta á vetrarvertíðinni.
Þeir munu væntanlega fyrst
og fremst leggja upp í Þor-
lákshöfn og Grindavík en
afla þeirra verður síðan ekið
í fiskvinnslustöðvar víðs veg-
hafna og hinna hefðbundnu
fiskimiða þeirra muni eitt-
Atburðirnir í Vestmanna-
eyjum í fyrrinótt og í gær
gera það að verkum, að þær
vonir, sem uppi voru um að
kannski væri að einhverju
marki unnt að hagnýta t. d.
fiskimjölsverksmiðjurnar í
Vestmannaeyjum hafa dofn-
að; Og þeir hafa einnig leitt
til þess að tæplega er hægt
að búast við því, að þorri
Vestmanaeyinga geti á næst-
unni snúið til sinnar heima-
bvggðar. Þess vegna er nauð-
svnlegt að undirbúa nú þeg-
ar ráðstafanir til þess að
tryggja sæmilegan aðbúnað
fyrir Vestmannaeyinga með-
an það ástand varir, að þeir
geta ekki farið aftur til
Evja.
heimilislífi út af fyrir sig.
Hér er áreiðanlega um vanda
samt viðfangsefni að ræða.
Ölfusborgir hafa verið tekn-
hvað rýra vertíðaraflann frá
því, sem ella hefði orðið.
ar í notkun í þessu skyni en
meira þarf til að koma.
Kanna þarf hvaða húsnæði
stendur til boða á höfuðborg-
arsvæðinu og í nærliggjandi
byggðarlögum, t.d. á Reykja-
nessvæðinu og ennfremur
hvort unnt er að ljúka á
skömmum tíma íbúðabygg-
ingum t.d. í Breiðholti á veg-
um Framkvæmdanefndar. Að
þessu sérstaka verkefni verð-
ur að ganga með odd og egg.
Annað mikilvægt úrlausn-
arefni er að tryggja eðlilegt
áframhald skólagöngu barna
og unglinga frá Vestmanna-
HEITUM ÞVÍ AÐ TRYGGJA
BYGGÐ í EYJUM
ar á Reykjanesskaganum og
höfuðborgarsvæðinu. Með
þessum ráðstöfunum á að
vera tryggt að útflutnings-
framleiðslan sem slík verði
ekki fyrir verulegum skakka-
föllum, þótt sýnt sé, að lengri
siglingatími Eyjabáta milli
Brýnasta verkefnið er tví-
mælalaust að útvega hús-
næði. Fyrst eftir að Vest-
mannaeyingar komu til lands
komu þeir sér fyrir hjá vin-
um og kunningjum en nauð-
synlegt er að hver fjölskylda
geti lifað sem eðlilegustu
eyjum. Það verður að gera á
þann veg, að ekki verði rösk-
un á bekkjarheildum frá því
sem var í Eyjum. Þá er einn-
ig mikilvægt að nemendun-
um verði ekki tvístrað mjög
á milli margra bygginga,
heldur verði reynt að hafa
'þá sem allra mest saman. I
þessu sambandi er rétt að
benda á, að seinni árin hefur
álag minnkað verulega á
skólahúsnæði í eldri hverfum
Reykjavíkur og kann vel að
vera að hægt verði að nota
það að einhverju leyti í þessu
skyni. Sjálfsagt hugsa margir
Vestmannaeyimgar á þann
veg, að þeir vilji bíða og sjá
hvað setur áður en þeir festa
sig í vinnu á höfuðborgar-
svæðinu eða annars staðar.
En alla vega er nauðsymlegt
að menn verði viðbúnir því
að næg atvinna verði tryggð.
í öllum þessum ráðstöfunum
verður að hafa það að leiðar-
ljósi að halda fjölskyldum
sem mest saman, sömuleiðis
skólaheildum, vinnuflokkum
og yfirleitt að gæta þess, að
bæjarsamfélagið tvístrist
ekki um of meðan þetta
ástand varir.
En hvernig sem fer nú í
bili, munum við öll heita því
að til frambúðar verði tryggð
byggð í Eyjum, þótt um sinn
kunni að syrta x álinn. Þetta
er ekki mál Vestmannaey-
inga einna, þetta er mál þjóð-
arinnar allra og með saimeig-
inlegu átaki mun þjóðin öll
tryggja að byggð haldist í
Vestmannaeyjum. Aðkall-
andi verkefni í því sambandi
er að koma upp skipulögðum
vinnuflokkum, sem vinni
stöðugt að því að halda við
mannvirkjum og öðrum verð-
mætum í Eyjum efti-r því,
sem unnt er.
Hrinan líður hjá
Ingólfur Jónsson:
Vestmannaeyingar munu fara
aftur til heimila sinna í Eyjum
ENN hafa íslend ngar verið
minntir á, að þeir búa í landi
eldsumbrota. EJdgosið í Vest
mannaeyjum hefur þegar vald
ið miklu tjóni. Enginn getur
vitað, hve örlagaríkir atburð-
ir eru að gerast. Helgafell
virðist vera enn eins og traust
ur varnargarður milli hraun-
straumsins, byggðarinnar og
hafnarinnar. En ómögulegt er
að vita, hvernig eldurinn kann
að haga sér á næstu dögum
og vikum.
Allir vilja trúa því, og vona,
að „hulinn verndarkraftur",
hlífi byggðinni og höfninni
frá eyðileggingu.
Á sjötta þúsund manns eiga
heimili sín í Vestmannaeyj-
um. Þar hefur verið og verð-
ur vonandi áfram ein þrótt-
mesta útgerðarstöð landsins.
Frá Vestmannaeyjum hefur
komið 15—17% af sjávaraf-
urðum. Mun útflutningsverð-
mætið hafa numið um 2000
milljónum kr. si. ár. Útgerð
frá Vestmannaeyjum hefur
mikið gildi í þjóðarbúskapn-
um. Um útgerð þaðan i vetur
er allt í óvissu. íbúarnir hafa
yfirgefið hús sín, samkvæmt
fyrirmælum af öryggisástæð-
um. Greinilega hefur verið
frá því skýrt, hve giftusam-
lega tókst með fólksflutning-
ana frá Eyjum. Munu nú
flestir viðurkenna gildi al-
mannavarna, þótt margir hafi
gert lítið úr þeim áður.
Baráttan við náttúruöflin er
ætíð erfið, og væri ófyrirgef-
anlegt kæruleysi ef ekki væri
allt gert, sem í mannlegu
valdi stendur, til þess að
tryggja öryggi borgaranna
fyrir þeirri hættu, sem ávallt
getur steðjað að.
Almannavarnir er stór þátt
ur í því að auka öryggið.
Atburðirnir siðustu daga
snerta alla þjóðina, og sam-
eina hana til varnar og hjálp-
ar. Góður hugur allra íslend-
inga fylgir Vestmannaeying-
um í mótlæti þeirra og erfið-
leikuim. Ekki þarf að efast
um, að vilji er fyrir hendi, til
þess að bæta það tjón, sem
kann að verða á eignum og
mannvirkjum i Eyjum. fbúar
Vestmannaeyja hafa ávallt
sýnt mikinn dugnað við öfl-
un verðmæta i þjóðarbúið.
Þeir hafa einnig unnið ötul-
lega að því, að gera byggðar-
iagið traust og velmegandi.
Óvíða er jafn mikið af fal-
legum og snyrtilegum ibúð-
arhúsum eins og í Vestmanna
eyjum. Flestir búa i einbýlis-
húsum sem eigendur hafa
með dugnaði og löngum
vinnudegi komið upp. At-
vinnutíf í Vestmannaeyj um
hefur alltaf verið i bezta lagi.
Vinnslustöðvamar hafa tekið
á móti afla 70—80 heimabáta
auk aðkomubáta, sem hafa
lagt upp afla í Vestmannaeyj
um.
íbúar Vestmannaeyja, sem
nú hafa yfirgefið heimili sin
bíða nú eftir þvi, að mega sem
fyrst snúa aftur heim. Von-
andi fylgir sú gifta byggðar-
lag nu og þjóðinni allri aðsvo
megi verða.
Útgerðarmenn í Vestmann»
eyjum eru að búa bátaflot-
ann til veiða. Fyrst um sinn
má búast við að Vestmanna-
eyjabátar geti ekki lagt afl-
ann upp í heimahöfn. En það
munu þeir gera eins fljótt og
fært þykir. „Ef loðnan fer að
veiðast, er líklegt að við get-
um tekið hana til vinnslu,“
sagðl forstöðumaður fiski-
mjölsverksmiðju í Vestmanna
eyjum, þegar rætt var um
horfurnar á komandi vertíð.
Við móttöku og vinnslu loðn-
unnar vinna aðeins fáir karl-
menn, miðað við það mikla
aflamagn, sem verksmiðjum-
ar geta unnið..
Væri mikill ávinningur i
þvi, ef verksmiðjurnar gætu
tekið við loðnuafla, en ösku
og vikurregn gæti hindrað að
af því megi verða.
BÁTAFLOTINN NÝTIST
OG AFLAR f ÞJÓÐARBÚIÐ
Þeir sem eru bjartsýnir,
reikna með því, að Vestmanna
eyjabátar geti lagt aflann upp
í heimahöfn seinni hluta vetr
ar. En auðvitað veit enginn,
hvernig málin kunna að skip-
ast. Þess vegna verður að
tryggja Eyjabátum aðstöðu í
öðrum höfnum.
Vestmannaeyjaflotinn er
stór og afkastamikill. Það
væri mikið tap fyrir þjóðar-
búið ef bátarnir gætu ekki
stundað veiðar á vertíðinni.
Otvegsmenn í Vestmanna-
eyjum hafa mætt skilningi og
velvilja, í öilum verstöðvum
sem þeir hafa leitað til. Er því
líklegt, að vel rætist úr fyrir
Eyjabátum eftir atvikum.
Ef vel tekst t:l með nýtingu
Ingólfur Jónsson
bátaflotans frá Vestmanna-
eyjum, getur heildartjónið
orðið miklu minna en margir
hafa búizt við.
Útvegsmenn, sjómenn og
fleiri gera það sem unnt er
til þess að nýta flotann. Eigi
að síður má búast við tjóni
vegna minni afla og stórauk-
ins kostnaðar. Veiðimöguleik-
ar bátanna verða minni vegna
þess að sigling af fiskimið-
unuim til hafnar, verður
lengri en verið hefur.
Það mun verða kannað,
hve mikið tjón verður af eld-
gosinu i Vestmannaeyjum. En
enginn getur sagt fyrir um,
enn sem komið er, hve mikið
það verður. Vilji er örugglega
fyrir hendi til þess að bæta
það fjárhagslega tjón, sem
Vestmannaeyingar verða fyr-
ir vegna náttúruhamfaranna.
Ráðstafanir munu verða
gerðar tll þess að það megi
verða.
Vestmannaeyingar hafa yf-
irgefið heimili sín og orðið
fyrir þungu mótlæti. Eiigi að
siður munu þeir með þakklát-
um huga og björtum vonum
horfa til framtíðarinnar.
Það er þakkarvert, að eng-
in slys hafa orðið á mönnum,
þrátt fyrir ógnir og eldsum-
brot. íbúar Vestmannaeyja
njóta virðingar og trausts
vegna dugnaðar og mann-
dóms. Þeir bíða þess, að ógn-
irnar líði hjá, og heimkynni
þeirra megi verða byggileg,
sem fyrst aftur.
Það er oft talað um, að ís-
lendingar séu þrætugjarnir
og sundurlyndir. En reynslan
hefur sýnt, að þegar mikið
liggur við, geta menn samein-
azt í átökunum til þess að
leysa vandann. Þannig mun
verða að þessu sinni. Allir
munu sameinast um að bæta
Vestmannaeyingum það tjón
sem þeir verða fyrir vegna
eldgossins. Allt mun verða
gert, sem í mannlegu valdi
stendur til þess að bjarga
verðmætum, og tryggja
byggð áfram í Vestmannaeyj-
um.