Morgunblaðið - 02.03.1973, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. MARZ 1973
Jón Mathiesen, kaup-
maður — Minning
1 DAG fer fram frá Hafnarfjarð-
arkirkju útför Jóns Mathiesen,
kaupmanns í Hafnarfirði, en
hann lézt á Borgarsjúkrahúsinu
í Reykjavík þann 24. febrúar sl.
eftir skammvinn veikindi. Með
Jóni Mathiesen er genginn mikill
og litríkur persónuleiki, maður,
sem um áratuga skeið setti svip
á bæinn og bæjarlífið í Firðinum.
Jón Mathiesen var fæddur í
Reykjavik 27. júlí 1901, sonur
hjónanna Arnfríðar Jósefsdóttur
Jósefssonar frá Efsta-Bæ á
Akranesi og Matthíasar Á. Mat-
hiesen, skósmíðameistara í Hafn
arfirði, en Ámi faðir Matthíasar
og bræður hans voru þekktir at-
hafnamenn i Hafnarfirði á síð-
ustu öld, synir Jóns Matthíasson
ar siðast prests í Arnarbæli. Þau
Arnfriður og Matthías bjuggu
fyrst í Reykjavík, en filuttu til
Hafnarfjarðar 1913. Böm þeirra
voru fjögur. Jón var þeirra elzt-
ur, en auk hans voru Svava hús-
móðir í Hafnarfirði, Ámi Matt-
hías, sem var verzlunarstjóri og
einn af eigendum Verzlunar Ein-
ars Þorgilssonar í Hafnarfirði og
Theodór Árni, læknir i Hafnar-
firði. Eru þau öll látin.
Jón Mathiesen hóf ungur verzl
unarstörf, fyrst hjá öðrum, en
tvítugur að aldri stofnaði hann
sína eigin verzlun, sem hann rak
til dauðadags. Á uppvaxtarárum
Jóns voru kjör þjóðarinnar allt
önnur en þau eru í dag og mögu-
leikarnir minni og takmarkaðri.
Það þurfti því mikið áræði og
duignað til að ráðast í stofnun
eigin fyrirtækis fyrir kornungan
mann á þeim tíma. En Jón Mat-
hiesen átti til að bera mikla bjart
Býni og vinnuþrek og með þessa
eiginleika að veganesti byrjaði
hann sina verzlun. Oft hefur ver-
ið á brattann að sækja hjá is-
lienzkri verzlun og Jón Mathie-
sen fór áreiðanlega ekki varhluta
af þeirri reynslu, fremur en aðr-
ir, sem við verzlun fást. En hann
var stórhuga og stefndi hátt. Ár-
ið 1929 réðst hann í að byggja
hús sitt við Strandgötu í Hafnar-
firði. Var það óvenju mikil bygg
ing í þann tíð. í þessu húsi starf-
rækti Jón síðan eina stærstu
verzlun bæjarins um árabil og á
síðasta vori fagnaði hainn þeim
roerka áfanga, að hálf öld var lið
in frá stofnun verzlunarinnar.
Verzlim Jóns Mathiesen var
um margt sérstæð og eftirminni-
leg þelm, sem þangað komu. Þar
ægði saman hinum margbreyti-
legasta varningi, enda kaupmað-
urinn jafnan með mörg járn í
eldinum samtímis. Jón var ávallt
hress í bragði og smitandi glað-
værð hans gaf búðinni sérstakan
persónulegan blæ. Viðskiptavin-
imir voru flestir vinir og kunn-
ingjar, sem árum saman höfðu
lagt leið sína til Jóns. Það var
þvi talað í kunnuglegum tón við
hvern og e'.nn og í búðinni minnti
Jón helzt á góðan heimilisföður.
í raun reyndist líka Jón Mathie-
sen mörgum viðskiptavina sinna
sem slíkur, ekki sízt, ef eitthvað
á bjátaði. Sú saga skal ekki rak-
in hér, en vist er um það, að
margur saknar nú vinar í stað
og svipur Strandgötunnar er
ekki samur og jafn, er Jón Mat-
hiesen er horfinn.
Umfangsmikil verzluinarstörf
nægðu ekki athafnaþrá Jóns Mat
hiesen, enda var hann gæddur
óvenju ríkri lífsorku og starfs-
þreki. Áhugamál hans voru fjöl
þætt og víða kom hann við og
lét til sin taka um dagana, þótt
störf hans að félagsmálum séu
ef til vill kunnust.
Á yngri árum var Jón Mathie-
sen áhugasamur íþróttamaður og
síðar einn af forystumönnum
hafnfirzkrar íþróttahreyfingar,
meðal annars formaður Fimleika
félags Hafnarfjarðar um skeið.
Iþróttamaðurinn í Jóni lifði, þótt
árunum fjölgaði og mun margur
ti’ dæmis minnast hans frá h n-
um árlegu víðavangshlaupum í
Hafnarfirði, þar sem hann var
óþreytandi að hvetja hina ungu
til afreka og jafnvel hljóp með
og leiddi þá yngstu í mark, þegar
þeir voru að örmagnast á sprett-
inum. Það orkar ekki tvímælis,
að Jón Math'esen er í hópi þeirra,
sem hvað bezt hafa unnið að efl-
ingu hafnfirzkra íþróttamála á
liðnum árum. Iþróttamenn hafa
metið störf hans að verðleikum,
sem meðal annars má marka af
því, að hreyfing þeirra í Hafnar-
firði sæmdi hann sínu aeðsta við-
urkenningarmerki.
Jón Mathiesen var ávallt ein-
lægur bindindismaður og einn af
forystumönnum Góðtemplara-
reglunnar í Hafnarfirði. Hann
var formaður Rauða kross-deild-
arinnar í Hafnarfirði og um
skeið formaður Kaupmannafé-
lags Hafnarfjarðar og forseti
Rotary-klúbbsins. Hér er aðeins
stiklað á stóru, enda ekki ætlun-
in að gera fjölþættum félags-
störfum Jóns nein tæmandi skil.
Síðast en ekki sízt vil ég þó
minnast fáeinum orðum starfa
Jóns Mathiesen á sviði stjóm-
mália. Um langan aldur var hann
ótrauður baráttumaður sjálf-
stæðisstefnunnar og einn af for-
ystumönnum Sjálfstæðisflokks-
ins í Hafnarfirði frá stofnun. —
Hann var á sinum tíma einn af
stofnendum Landsmálafélagsins
Fram og formaður þess um tíma.
Þá var hann í fulltrúaráði sjálf-
stæðisfélaganna i Hafnarfirði frá
stofnun þess, varabæjarfuHtrúi,
átti í mörg ár sæti í útgerðar-
ráði Bæjarútgerðar Hafnarfjarð-
ar, í stjórn heilsuvemdarstöðvar
Hafnarfjarðar og Sjúkrasamlags
ins. Ýmsum fleiri trúnaðarstörf-
um gegndi Jón á vegum Sjálf-
stæðisflokksins og síns bæjarfé-
lags, en þau verða ekki rakin nán
ar hér.
Jón Mathiesen var stór og fyr-
irmannlegur á velli, örlyndur og
aðsópsmikill í framgöngu. Yfir-
bragð hans var karlmannlegt og
á stundum nokkuð hrjúft, en uind
ir bjó viðkvæm lund og tilfinn-
ingarík. í vinahópi var hann
glettinin og gáskafullur og átti
auðvelt með að hrífa aðra menn
með. Hann var þvi vinsæll og
vinmargur, ekki sízt hjá ungu
kynslóðinni, enda bamgóður með
afbrigðum. Jón var einlægur trú-
maður og leitaði styrks, þegar
syrti að í lífinu. Dauða síns
beið hann líkt og ferðamaður
heimkomu.
Jón Mathiesen var tvíkvæntur.
Fyrri konu sína, Soffiu Axelisdótt
ur, missti hann eftir skamma
sambúð. Síðari kona hans er
Jakobina Mathiesen, ættuð úr
Keflavík. Frú Jakobína er hin
mætasta kona, hreinskiptin og
sköruileg i framkomu. Þau áttu
sér hlýlegt og fagurt helmili og
voru mjög samhent, enda lágu
áhugamál þeirra víða saman.
Þeim hjónum varð tveggja
dætra auðið. Eldri dóttirin,
Soff'ía, sem gift var Davíð Sche-
ving Thorsteinsson, forstjóra í
Reykjavík, lézt í blóma lífsins
fyrir nokkrum árum. Yngri dótt-
irin, Guðfinna, er gift Banda-
rikjamanni, Martin Bevans, kapt
eini í bandaríska hernum. Eru
þau búsett í Florida.
Ég vil að lokum votta frú
Jakobínu og öðrum aðstandend-
um Jóns Mathiesen mina dýpstu
samúð. Guð bliessi minningu
hans.
Árni Grétar Finnsson.
Góður drengur er geng-
inn. Hollvinar er að minnast.
Jón Mathiesen setti svip sinn á
söguspjöld Hafnarfjarðar í
nærri sex áratugi. Vann bæjar-
félagi sinu lengi og farsæl ævi-
störf á mörgum svíðum og reynd
ist raungóður og sannur sonur
Hafnarfjarðar.
1 dag fer útför hans fram frá
Hafnarfjarðarkirkju. Rifjast nú
upp á skilnaðarstundu liðin stim
leið og vinátta, er við kunningj-
ar hans nutum í nærveru hans
og varpa Ijóma og birtu á ldðn-
ar samverustundir.
Jón Mathiesen fæddist í
Bröttuigötu 6 i Reykjavík, 27.
júlí 1901. Foreldrar hans voru
Arnfríður Jósefsdóttir frá Akra
nesi og Matthías Á. Mathie-
sen skósmíðameistari. Tólf ára
gamall fluttist Jón með foreldr-
um sinum til Hafnarfjarð-
ar. Systkini Jóns voru þrjú og
öll dáin á undan Jóni, Árni,
lyfjasveinn og síðar verzlunar-
stjóri, Theódór læknir og Svava
húsfrú. Öll búsett i Hafnarfirði
til æviloka.
Jón Mathiesen naut ekki skóla
göngu, þvi starfið til aðstoðar
heimilinu kallaði fljótt á þátt-
töku hans. Ellefu ára, síðasta ár
hans í Reykjavík, vann hann á
rakarastofu að „sápa inn“.
Starf unglinga, sem þá var til,
en þekkist ekki nú til dags og
reyndar ekki um mörg ár að und
anfömu. Á mölinni í Hafnarfirði
hóf hann fiskvinnu og vega-
vinnu síðar hjá Sigurgeiri Gísla
syni verkstjóra næsta ár. 1 þjón
ustu hans á fermingaraldri
keyrði Jón í eitt ár hestvagn
miUi Hafnarfjarðar og Reykja-
vikur, árin 1915 og 1916 og flutti
þá mannskap og matvæli auk
annars vamings, en í þá tíð voiru
ekki á vegakerfi landsins önn-
ur farartæki. Oft heyrði ég Jón
minnast þessarra æskuára af
sannri gleði og sem merk-
um áfanga.
Fimmtám ára gamall réðst
hann búðarþjónn til Kaupfélags
Hafnfirðinga í þjónustu Péturs
V. Snælands og síðar Sigurðar
Kristjánssonar kaupfélags-
stjóra. Þá mat hann báða mik-
ils að verðle'kum sem góða hús-
bændur.
Hugur Jóns stefndi snemma að
því að verða unigur eigin hús-
bóndi, Tvitugur að aldri fór
hann á fund Magnúsar bæjar-
fógeta Jónssonar í Hafnarfirði
og æiskti þess að kaupa borgara
bréf, til þess að geta stofnað efg
ið fyrirtæki.
Bæjarfógeta leizt vel á hinn
unga svein, gjörvulegan á velli
og góðlegan á svip, en til ör-
yggis áður en flógeti skrií-
aði undir borgarabréfið spurði
hann Jón um aldur, en borgara-
bréf var háð 21 árs aldri. Þeg-
ar hann fékk að vita hið sanna
sagði fógeti við Jón, þú átt sann
ariega borgarabréf skilið mörg-
um fremur, en þeir sem orðnir
eru 21 árs gamlir.
Því trausti, er honum
var þarna ungum auðsýnt brást
hann aldrei og engum alla ævi.
Jón Mathiesen hóf verzlunar-
rekstur að Strandigötu 13
í Hafnarfirði 8. april 1922. Hann
laðaði að sér viðskiptavini sak-
ir vinsælda og vann sjálif-
ur lengstan vinnudag í verzlun-
inni þótt hann hefði verzlunar-
þjóna í starfi og vinnutími þá
ekki takmarkaður.
Ég hlaut þá gæfu að komast
12 ára gamall sendisveinn til
Jóns Mathiesen í tvö sucmur með
an barnaskólaleyfi voru á sumr
um ásamt Stefáni Sigurðssyni,
nú kaupmanni í Stebbabúð
í Hafnarfirði. Milli okkar
þriggja hnýttust vináttubönd og
M'tum við Stefán ávallt til Jóns
sem hms góða húsbónda og eink
um félaga, er lét sér annt um
hjú sín og hefir sú vináttutaug
aldrei slitnað.
Árið 1929 hóf Jón Mathiesen
nýjan þátt í verzlunarsögu
srnni. Hann byrjaði þá á bygg-
ingu stórhýsis að Strandgötu 4
i Hafnarfirði og hóf í eigin hús-
neeði stærstu verzlun í Hafnar-
fiirði 1930 og rak hana af mynd
arskap og dugnaði í yfir hálfa
öld.
Jón Mathiesen kvæntist
Soffíu Axelsdóttur, fósturdóttur
Páls Briem, húsasmíðameistara í
Haflnarfirði, 925. Frú Soffla
lézt eftir stutta sambúð þeirra
hjóna.
Síðari kona Jóns var Jakob-
Lna Petersen frá Keflavík. Þau
gengu í hjónaband 1928. Lifir
hún mann sinn. Þau eiignuðust
tvær dætur, Soffiu, er ung and-
aðist og Guðfinnu, sem giflt er
erlendis.
Jón Mathiesen kom mikið við
sögu íþróttamála i Hafnarfirði
frá æskuárum, og óskiptur áhugi
á þeim sviðum fýlgdi honum til
æviloka.
Hann var einn af hvatamönn-
um og frumherjum stofnun-
ar knattspyrnufélagsins „17.
júní“ og var annálaður í þá tið
sem bezti markmaður Is-
lands. En ein íþróttagrein var
honum ekki nægjanleg. Hann
iðkaði skautaiþrótt ag var þar í
stjórn, í stjórn Fiimleikafélags
Hafnarfjarðar og í stjóm Sund-
félag® Haínarfjarðar. Skáta-
hreyfinguna studdi hann drengi
lega. Formaður Iþróttaráðs
Hafnarfjarðar var hann um
skeið og hlaut guliimerki þess og
íþróttasambands Islands.
Mörg flieiri félagsmál lét Jón
Mathiesen sig máli skipta og
fórnaði störfum fyrir. Meðan
hann var starfsmaður í Kaup-
félagi Hafnarfjarðar var hann
í stjórn Verzlunarmannafél.ags
Hafnarfjarðar, hins eldra, og
beitti sér fyrir styttingu vinnu-
tima starfsfólks verzlana, sem
þá var frá klukkan átta
að morgni til klukkan nlíiu að
kveldi. Hann var heiðursfélagi
Kaupmannafélags Hafnarfjarð-
ar og Kaupmannasambands Is-
lands.
Mikið og í einlægni starfaði
hann að bindindisimálum alla
ævi. Hann var formaður Rauða
kross deildar Hafnarfjarðar, í
stjórn hjúkrunarheimilisins að
Sólvangi, Sjúkrasamiags Hafnar
fjarðar og er hér eigi talið allt
upp um félagsstörf Jóns Mathie-
sen.
Hann átti um skeið sæti í út-
gerðarráðii Bæjarútgerðar Hafn
arfjarðar og meðan ég var for-
maður þar, kynntist ég á nýj-
an leik, frá því að ég var sendi
sveinn i búð hans, hversu ein-
lægur og heilsteyptur hann var
i hugsun og sérhverju starfi.
Hans líf var gleði ökkar vina
hans.
Élg votta eftirldfandi eig-
inkonu Jóns, Jakobínu Mathie-
sen, dóttur þeirra Guðfinnu og
ættingjum þeinra og ástrvinum
inniiega hluttekningu og samúð.
Adolf Björnsson.
Við lát Jóns Mathiesen, frænda
míns, koma mér í hug margar
lljúfar endurminningar frá löng-
um kynnurn mínum við hann ag
hans kæru fjöl'skyldu. Vinskap-
ur okkar hófst, þegar okk-
ur systur minni var boðin sum-
ardvöl hjá þeim, þá ung að ár-
um. Þau urðu mörg sumrih, sem
við dvöldumst þar, ýmis-t í ilbúð
fjölskyldunnar i Hafnarfirði
eða sem oftar var í sumarbústað
þeirra við Urriðakotsvatn. Þær
sumardvaldr verða mér minnis-
stæðar ævilangt.
Við systir min samlöguðumst
fljótt fjölskyldunni, og þar sem
ég hafði misst föður minn korn-
ungur, varð það svo, að ökkur
Jóni varð fljótt báðum ljúft, að
ég kallaði hann Jón pabba í dag
legu tali, og betri pabba átti víist
áreiðanlega enginn strákur. Sum
ardval'ir mínar hjá Jakobinu og
Jóni og dætrunum tveim er í
minni mér sem einn óslitihn sól-
ardagur. Alla daga höfðum við
krakkarnir nóg að sýs'la, en há-
marki náði gleðin að aflíðandi
degi, er von var á Jóni heim úr
búðinnd. Þá var oft skokkað upp
á hálsiinn til móts við þrekinn,
brosmildan mann, hendinni
stumgið í stóran, hlýjan lófa, sem
snaraði sveinsstaulanum í he-nd-
ingskasti upp á stórar, breiðar
axlir, þaðan sem sá vitt um heim.
Á sunnudagsmorgnum var stund
um farið í reiðtúr á gamlia veð-
hlaupaklárnum, honum Blesa,
skipzt á um að sitja gæðinginn,
stundum meira að segja teymt
undir kringum vatnið. Þá voru
sílim athuguð i læknum og kríiu-
ungamir skoðaðir. Á fögrum sól
seturskvöldum við spegffllsiiétt
vatnið var oft unaðslegt að
heyra fl'ugumar suða á glugga-
rúðunum og heyra glaðvært tal
fjölmargra gesta, þar sem hjón-
in voru hrókar alis fagnaðar.
Þau stjórnuðu þessu ölu sann-
arlega samhentum höndium,
Jakobina, glæsileg og ástrik eiig
inkona og móðir og Jón, stór og
sterkur og traustur heimilisfað-
ir með sinn höfðinglega,
hliýja glettniissvip.
En Jóni Mathiesen þarf ekki
frekar að lýsa. Hann var alllur
þar sem hann var séður. Enginn
mun hafa farið bómleiður frá hon
um, ætti hann einhvers úrkosta.
Persónutöfra og hans l'étta l.ynd-
is vildu ekki aðeins flullorðnir
njóta, börn og dýr hænd-
ust ósjálifrátt að homum. Á þess-
um bemskuárum fanns-t mér sem
tveir menn myndu ódauðtegir í
þessum heimi, ég sjálfur og Jón
frændi, svo stór pabbi. Ég sá eitt
sinn táknræna mynd af Jóni í
dagblaði. Hún var af viðavamgs-
hlaupi i Hafnarfirði og
hann einn áhorfendanna hafðá
stökkið út á hl-aupabrautina til
að hjáliþa örmagna ynigsta þátt-
takandanum í mark. 1 fyrra
renndi Jón sér á símum gömiliu
skautum með ungiingum á tjöm-
inni í Hafnarfirði. Þamnig var
hann. Honum auðnaðist ekki að-
eims að skilija bamshugi sinna
ungu vina, heldur einnig að varð
veita sinn eiginn ásamt sterkum
persónuleika aLlt til hinzta dags.
Bjarni Jónsson.
MLnir vinir fara fjöld,
feigðin þessa heimitar köld.
Ég kem eftir kanniski í kvöld
með klofinm hjálm og rifinn
skjöld,
bryn-ju slitna, sundrað sverð
og syndagjöld.
H.J.
Ég hafði vi'kið frá, vikutíma i
annarri viku febrúar. Er ég kom
aftur heim ag fór að fara um
Fjörðinn, fannst mér einkenni-
lega við bregða, er ég gekk
fram hjá verzlunarhúsi Jóns
Mathiesen Strandgötu 4. Dyr
voru læstar. Hvergi ljós að sjá.
Stólilinn við skrifborðið auður.
Jón Mathiesen hvergi sjáamteg-
u-r. Hvað hafði komdð fyr-ir?
Hvar var Jón ?
Það var næsta furðulegt, að
Jón væri ekki í verzlun sinni.
Annaðhvort sitjandd í stól són-
um, eða á þönum um verzlun-
ina með hóp viðskiptavina alit í
kringum sig. Við vorum orðnir
vanir þvi Hafnfirðingar í meira
en hálifa öld, að sjá Jón við
verzlun sín-a, veitandi öllum
þjónustu. Gl-aðan, háværan og
fjörmikinn og leysandi hvers
manns vanda. Ég átti eftitr mairg
ar göngu-r framhjá húsi-nu, inn 1
húsið, dvöl í húsinu. En sömu
vonbrigðin blöstu við mér dag
eftir dag. Jón var ekki sjáanleg
ur.
Svo er það lau-gardaginn 24.
febrúar, að ég er úti við störf
Framh. á bls. 20