Morgunblaðið - 02.03.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. MARZ 1973
piirrgiujiSírWilí
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóri og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 300,00 kr.
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðaistræti 6, sími 22-4-80.
á mánuði innanlands,
í lausasölu 18,00 kr. eintakið.
í fyrra urðu nokkrar setn-
ingar í ályktun forustu-
manna KEA fleygar. Þeir
fjölluðu um efnahagsmála-
stefnu — eða öllu heldur
stefnuleysi — vinstri stjórn-
ar og nefndu fyrirbærið ým-
ist holskeflu kostnaðarhækk-
ana eða hreint og beint
Hrunadans. Þessir menn eins
og raunar flestir aðrir sáu í
hvert óefni stefnt var, en þá
hefur áreiðanlega ekki órað
fyrir þeim ósköpum, sem nú
dynja yfir. Þótt snjallir séu
og orðhagir þurfa þeir líklega
að fara í smiðju til enn meiri
.snillinga, ef þeir eiga að geta
fundið sannnefni yfir dans-
inn, sem nú dunar. Óðaverð-
bólga er hvergi nógu kjarn-
yrt orð, því að það var á tím-
um fyrri vinstri stjórnarinn-
ar 1956—’58 notað yfir tiltölu-
lega litlar hækkanir miðað
við það, sem íslenzk alþýða
fær nú að sjá framan í.
Um þessi mánaðamót þykir
varla lengur í frásögu fær-
andi, þótt ein vörutegund
hækki um 15%, önnur um
20%, hin þriðja um 25% og
síðan áfram allt upp í 50—
60%. Þeir eru svo sannarlega
ekkert smátækir stjórnar-
herrarnir og ekki hafa þeir
gleymt einkunnarorðinu: Allt
fyrir hinar vinnandi stéttir!
Allt hlýtur þetta eins og ann-
að að vera gert í þeirra hag.
Nú, jæja, útflutningsverð-
lagið hefur hækkað ennþá
meira en verðlag innanlands
síðustu vikur og aflabrögð
verið góð, (hvað sem verða
mun, þegar Bretar hafa
óáreittir skafið upp smáfisk
í ríkara mæli en nokkru sinni
fyrr og allt upp í land-
steina). Þetta ætti að fljóta á
meðan ekki sekkur og svo
leggja ráðherrarnir sig á kodd
ann sinn, þreyttir eftir dags-
verkið.
En skyldi þetta fljóta? Sú
spurning gerist nú áleitin,
vegna þess að hækkanirnar,
sem nú dynja yfir og fyrirsjá-
anlegar eru á næstu vikum og
mánuðum, koma inn í kaup-
gjaldsvísitöluna hinn 1. júní.
Að vísu hefur það verið hátt-
ur stjórnar hinna vinnandi
stétta að reyna að draga verð-
hækkanir, þar til ný kaup-
greiðsluvísitala hefur verið
reiknuð út, til þess að laun-
þegarnir fengju hækkanirnar
ekki bættar í ársfjórðung. En
nú er allt sprungið í loft upp
og hækkanirnar, sem á næsta
leiti eru, koma inn í vísitöl-
una 1. júní, jafnvel þótt
stjórnin reyni að fresta ein-
hverjum hækkunum í apríl-
og maímánuði til að hafa
áhrif á vísitöluna 1. júní. Og
þessar hækkanir eru svo stór-
vægilegar, að naumast getur
hjá því farið, að kollsteypan
eftir 3 mánuði verði álíka
stór, ef ekki stærri en nú.
Engin von er til þess, að
nokkur maður geti öðlazt trú
á peningakerfið og efnahags-
aðstöðuna. Þess vegna munu
verðbólguvaldar hvarvetna
verða á stjái. Allir, sem vettl-
ingi geta valdið, reyna nú að
koma aurum sínum í fast.
Fasteignaverð mun rjúka upp
eins og allir hlutir aðrir, inn-
fluttir eða framleiddir hér-
lendis. Verðbólgan æðir nú
áfram með slíkum hraða, að
hækkanirnar eru á örfáum
mánuðum meiri en áður
þekktust á heilu ári, er verst
gegndi, og þótti mönnum þá
nóg um og kölluðu óðaverð-
bólgu.
Sannleikurinn er sá, að
annað eins stjórnleysi í efna-
hagsmálum og nú ríkir hér á
landi er hvergi finnanlegt
nema í þeim Suður-Ameríku-
ríkjum, þar sem verst er
stjórnað, — eða kannski ekk-
ert stjórnað á stundum, því
að þar er það fullt starf fyr-
ir klíkurnar að berjast hver
við aðra, líkt og á sér stað í
herbúðum hinna svonefndu
vinstri manna á íslandi um
þessar mundir.
En grátbroslegt er það
óneitanlega, þegar Tíminn er
að reyna að kenna verkalýðs-
foringjum um ófarirnar.
Allir vita, að það var stjórn-
in sjálf sem í málefnasamn-
ingi sínum markaði stefnuna
í kaupgjaldsmálum, sem bæði
launþegar og vinnuveitend-
ur urðu að hlíta. Og það er
verk stjórnarinnar að hafa
fellt gengið þrisvar sinnum,
tvöfaldað fjárlög og ýtt á all-
an hátt annan undir verð-
bólguþróunina. Vandinn er
heimatilbúinn, hann er tilbú-
inn af verstu ríkisstjórn, sem
setið hefur á Íslandi — og
vonandi líka þeirri lang-
verstu, sem nokkurn tíma
mun verða hér við völd.
DANSINN DUNAR
ASÍAÁ
NÝJUM
KROSS-
GÖTUM
WASHINGTON. — Nú þegar að
minnsta kosti Iráðabirgðalausn er
fundin á gjaldeyriskreppunni — sem
hefur sér í lagi haft áhrif á sam-
skipti Bandaríkjanna og Japans —
má telja víst að Hirohito keisari komi
til Bandaríkjanna síðar á þessu ári
og Nixon forseti f.ari skörnmu síðar
til Japans. Þessar opmberu heim-
sóknir þjóna þeim tilgangi að treysta
vináttu landanna eftir áföllin, sem
hún varð fyrir vegna skyndiákvarð-
ana Nixons i Kínamálinu og efna-
hagsmálunum.
Japanir voru mótfallnir óvæntri
Kínaferð Nixons, en síðan ha'fa þeir
áttað sig á því að raunar spillti hún
ek(ki aðstöðu þeirra.
1 raun og veru varð þetta til þess
að auðvelda þeim að slíta stjómmála-
sambandinu við Taiwan og taka upp
formleg samsikipt: við Kínvei'sika al-
þýðulýðveldið. Marshall Greien, að-
stoðarutanríkisráöherra Asíumál-
efna, fullvissaði þé siðar um, að „við
vonumst vissulega til þess að geta
haft mjög náið samráð við Japani
um hvers konar pólitískt samikomu-
lag sem verður ,;ert við Kína.“
Óhætt er því að álykta, að aðal-
tilgangur síðustu Pekingferðar
Henry Kissingers hafi verið kynntur
ráðamönnum í Tokyo og Japanir eru
ennþá álitnir mikilvægasti bandamað
ur Bandaríkjanna í fjarlægari Aust-
urlöndum þrátt fyrir nýja og erfiða
gjaldeyriskreppu. Öryggissáttmáli
Bandarikjanna og Japans er talinn
lífsnauðsynlegur og svo sveigjanleg-
ur að hann sé hæg-t að laga að nýj-
um aðstæðum. Stjórnin í Washington
fagnar því að Japanir hafa aukið
framlög sín til landvama þótt þau
séu ennþá talin of lág.
Bandaríkjamenn hafa sérstakan
áhuga á því að Japanir auki efna-
hagslegan stuðning sinn við löndin i
Austur-Asíu til þess að gera þeim
kleift að taka á sinar herðar auknar
byrðar af útgjöldum til landvarna
sem yrði í samræmi við Nixon-kenn-
inguna.
Þetta eru þó smámál tiltölulega séð
miðað við geysilegan halla á viðskipt
um Bandarikjanna við helzta banda-
mann sinn á Kyrrahafi, en hann fór
yfir 4 milljarða doilara a síðasta ári.
Þetta var mikilvægasti þáttur gjald-
eyriskreppunnar, sem var stöðvuð
með gengisfellingu dollarans og floti
„jensins almáttuga".
Viðræður Kissingers í Peking
snerust meðal annars um ráðstafan-
ir til undirbúnings fuillri stjómmála-
viðurkenningu, sem þó getur varla
Hlrohito
falizt að stamdi fyrir dyrum með-
an miskliíðin út af Taiwan er óút-
kljáð. Þótt Kínverjar tali minna en
áður um Taiwan er vandamálíð enn-
þá þröskuldur í vegi fyrir því að
Skipzt verði á sendiheirum..
Jafnvel þótt fuili .samskipti komist
ekki á, sjá bæði Bandairíkin og Kína
hag í þeirri nýju vináttu sem hiefur
tekizt með þeim. Stjómin í Washingt
on hvietur niú til þess að sú stefna
breiðist út um alla Suðaustur-Asíu
að löndin i þessum heimshliuta reyni
að standa utan við valdablokkir.
9t>uðniogur Kinverja við þessa hug-
mynd stuðlar að þvi að hjá því verði
komizt að hún mengisit af sovézkum
áhrifum. Stjórnin í Washington vom-
ar að þanmig verði ekki aðeins Suð-
ur-Víetniam, Laos og Kaimbódiu hlut-
laus að lokum heldur Norður-Víet-
nam einnig.
Kínverjar trevsta á velvild Banda-
ríkjanna ef til þess kæmi að Rússar
rey-nidu að hlutast til um éinhvers
konar innanlandságreimng um arf-
ta/ka Mao Tse-tunigs þegair hann deyr.
Þessa stundina hafa Rússar á að
skipa 40 velbúnum herfylkjum rétt
hjá landamærunum gagnvart Kína.
Þótt vissir hagsmunir Bandaiílkj-
anna og Kína fari saman er þar með
ekki sagt að hagsmunir þeirra fari
saman.á öllum sviðum. Til dæmis er
til athugunar að bandarísika stjómin
viðurkenni bráðlega Alþýðulýðveldið
Ytri-Monigóiliíu. Sovétríkin eru allsráð
andi í Ytri-Monigóliu og slík ráðstöf-
um er ekki til þess fallin að vekja
ánægju í Peking.
Bandarikin m.unu heldur e'kki liájta
bætta samibúð við Kína standa i vegi
fyrir bættum samskiptuim við Ind-
land. Þau biðu mikinn hnekki þegar
stjómin í Washiniglton sfcuddi Pak-
istan i því hörmulega stríði sem það
liand háði ekki al’s fyriir löngu.
Afstaðan, sem Bandaríkin fcóku þá,
mótaðist fyrst og fremst af því að
reynt var að þókmast Kímverjum þvi
að þá var Nixon að áformia Kína-
ferð sina samkvæmt áætlun sinni um
lausn Vietnamistráðsins og eimnig aí
því áð nauðsiynlegt var talið að
treysta samningsaðstöðu Bandaríkj-
amnia gagnvait aðalkieppiniaut Kíma,
Sovétrí'k junum.
Stjórnin í Wshimgton vonar að i
hinni nýju stefnu hennar í Asíu geti
falizt að jafnvægi veirði aftur komið
á gagnvart Indlandi án þeisis að aft-
ur veirði horfið til þeirrar hu.gmynd-
ar, sem hafði miikil áhrif á skoðan-
ir Bandariikjamanna á árunum 1950
—’65, að Indland ei-gi að gegna hliuit-
verki .stórveldis ag hafa samvinnu við
Bandarikin og Japan til þess að koma
á samstöðu í Austurlöndiuim. Almiennt
er viðurkennt að Indverjar hafl eln-
f aldlega ekki stók áhríif. Kímverjar
hafa meiri hernaðariieg áhrif og geta
haft meiri pólitísik áhrif.
En að dómi Bandaríkjanna skiptir
jafnvel meira máli hvaða leiðir Jap-
anir fara á næstu árum, eikki sízt
vegna þess fitonskrafts sem þeir
hafa sýnt á efnahagssviðinu. Stjórnin
í Washington hefur áhuga á því að
þetta efnahagsundur verði mátengd-
ara Asíu sem nú þreifar sig
áfram til friðar í fyrsta skipti síðan
heimisálfan hlaut aJigert frelsi. Nú
þegar jafnvægi er að komaist á sam-
bandið milli jensins og dollarans er
vonað að íyrirhuiguð ferðalög þjóð-
höfðingjanna treysti vináttubömdin.