Morgunblaðið - 26.05.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. MAl 1973
Otgefandi hf. Árvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, slmi 22-4-80.
Askriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasðlu 18,00 kr. eintakið.
rír ráðherrar, þeir Lúð-
vík Jósepsson, Magnús
Kjartansson og Einar Ágústs-
son, hafa að undanförnu ver-
ið á ferðalögum fyrir austan
járntjald. Utanríkisráðherra
var í opinberri heimsókn í
Póllandi, og var ekki dult
með ferðir hans farið. En
hins vegar læddust iðnaðar-
ráðherra og sjávarútvegsráð-
herra úr landi, án þess að til-
' kynna um ferðir sínar, þótt
auðvitað fréttist af þeim, þar
sem þeir skeggræddu við
ráðamenn í Rússlandi og
Tékkóslóvakíu.
Við lok hinnar opinberu
heimsóknar Einars Ágústs-
sonar, utanríkisráðherra, til
Póllands, kallaði sjávarút-
vegsráðherra Pólverja, Jerzy
Szopa, saman blaðamanna-
fund í Varsjá, þar sem hann
gagnrýndi harðlega stefnu
íslands í landhelgismálinu.
Sagði hann, að Pólverjar
hörmuðu mjög einhliða
ákvarðanir varðandi fisk-
veiðitakmörk og sagði orð-
rétt:
„Sú stefna, sem ekki tekur
tillit til skoðana annarra við
útfærslu landhelginnar, ber
engan árangur með sér. Þetta
hef ég tjáð Einari Ágústssyni
í viðræðum okkar.“
Pólverjar hafa þannig tek-
ið eindregna afstöðu gegn
okkur íslendingum og allir
vita, að þeir tala ekki fyrir
eigin munn, a.m.k. ekki ein-
göngu. Þeir verða að lúta
utanríkisstefnu Ráðstjómar-
ríkjanna í einu og öllu, þótt
í þessu tilviki kunni að vera,
að Rússar og Pólverjar telji
hagsmuni sína fara saman.
Hvað sem íslenzkum ráðherr-
um og valdamönnum austan
járntjalds kann að hafa farið
á milli í einkaviðræðum, er
a.m.k. ljóst, að ráðherrarnir
í ríkisstjórn íslands hafa ekki
náð neinum árangri í túlkun
á málstað okkar. Þvert á
móti nota valdhafarnir aust-
ur þar heimsókn utanríkis-
ráðherra okkar sem tilefni til
að lýsa yfir fyllstu andstöðu
við allar okkar gerðir í land-
helgismálum.
Hér í blaðinu hefur verið
bent á, að utanríkisráðherra
ætti að taka sér ferð á hend-
ur til allra Norðurlandanna
til þess að leita fyllsta stuðn-
ings þeirra við málstað okk-
ar. Hann hefur án efa gert
tilraun til að sannfæra ráða-
menn austur í Póllandi um
réttmæti málstaðar okkar, en
gjörsamlega mistekizt, eins
og raunar mátti fyrirfram
gera ráð fyrir.
Nú ber að einbeita kröft-
unum að þeim verkefnum,
sem hugsanlegt er að árang-
ur geti borið. Samstaða
Norðurlandanna allra með
okkur er meira en hugsanleg.
Valdamenn í Norðurlöndun-
um öllum, Noregi, Dammörku,
Svíþjóð og Finnlandi, hafa
látið hafa eftir sér mjög vin-
samleg ummæli, og áreiðan-
lega eru þeir fúsir til að
ræða málið nánar við utan-
ríkisráðherra okkar eða for-
sætisráðherra, annaðhvort
þannig, að þeir heimsæki
hvert land um sig eða boð-
aður verði sameiginlegur ráð-
herrafundur, annaðhvort ut-
anríkisráðherra eða jafnvel
forsætisráðherranna. Ef al-
gjör samstaða Norðurland-
anna næðist fyrir ráðherra-
fund Atlantshafsbandalags-
ins, mundi það verða okkur
gífurlegur styrkur. Þess
vegna má engan tíma láta
ónotaðan til að vinna að slíkri
sameiginlegri afstöðu.
Danska blaðið Politiken
skýrir frá því sl. miðvikudag
og hefur það eftir sjávarút-
vegsráðherra Póllands, að ís-
land og Pólland ætli að taka
upp samninga um hugsan-
legar veiðar pólskra sjó-
manna innan íslenzku land-
helginnar, og er þar talað um
hefðbundin veiðisvæði. Frá
þessu skýrði Morgunblaðið í
gær og hafði raunar gert ráð
fyrir, að utanríkisráðherra
mundi gefa yfirlýsingu varð-
andi þetta mál, enda mun
væntanleg fréttatilkynning
um för hans.
Hitt er ljóst, að ummæli
pólska ráðherrans eru hreinn
dómaskapur. Þegar um opin-
berar heimsóknir er að ræða,
er ætíð reynt að sneiða hjá
slíkum viðkvæmnismálum,
en í þessu tilviki er heimsókn
Einars Ágústssonar beinlín-
is notuð til að móðga hann
og þar með íslendinga.
Ekki er heldur um að ræða
nein „hefðbundin veiðisvæði“
pólskra skipa hér við land.
Þau hafa ekki stundað hér
veiðar fyrr en á síðari ár-
um, og þá mjög takmarkaðar
veiðar, og svo eindregin er
andstaða Pólverja gegn
stefnu okkar í landhelgismál-
inu — og sett fram, þegar
verst gegnir — að sízt er
ástæða til að ræða um eitt
eða neitt við þá þjóð varð-
andi fiskveiðilandhelgi okk-
ar. Verður að krefjast þess,
að utanríkisráðherra geri
hreint fyrir sínum dyrum í
þessu máli.
HVAÐ GERÐIST AUSTAN
JÁRNT JALDS ?
Ingólfur Jónsson:
Bretar hafa tækifæri til
þess að bæta fyrir mistökin
Um ekkert er nú meira
rætt hér á landi en landhelg
ismálið, og innrás Breta í is-
lenzka landhelgi.
Fullvíst er, að Bretar hafa
að þessu sinni valið versta
kostinn. I>að mun verða for-
dæmt af flestum þjóðum
heims, að ólöglegar veiðar
og taumlaus rányrkja fer
fram undir vemd hrezka flot-
ans.
Það kom nýlega sem mikil
væg frétt i brezka útvarp-
inu, að brezki flotinn hefði
unnið fyrsta leikinn á Islands
miðum.
Sagt var frá þvi, að ís-
lenzku varðskipin hefðu reynt
að klippa á togvira á nokkr-
um veiðiskipum, en freigát-
unum hefði tekizt að koma í
veg fyrir það. Þessi frétt er
einkennandi fyrir þá blindu,
sem margir áhrifa- og valda-
menn í Bretlandi virðast vera
slegnir.
fsland er vopnlaus þjóð og
fámenn. Varðskipin eru smá
og fá. Þau geta ekki farið í
skotbardaga við stríðsskip
Breta. Eigi að siður er hælzt
um í brezkum fréttum, yfir
því, að brezki flotinn hafi
unnið fyrsta leikinn á fiski-
miðunum innan islenzkrar
landhelgi.
Áreiðanlega hafa margir
Bretar gert sér grein fyrir
þvi, sem er að gerast. Ýmsir
munu hafa séð skoplegu hlið-
ina og brosað, en jafnframt
skammazt sín fyrir niðurlæg-
ingu brezka flotans, sem einu
sinni var talinn ósigrandi i al
vöru skothríð milli stór-
velda. En varðskipin ís-
lenzku munu halda áfram að
klippa á togvíra, þótt það
sé miklum erfiðleikum bund-
ið, þegar herskipin eru lög-
brjótunum il verndar.
Bretar telja sig hafa rétt
til þess að veiða við ísland,
vegna þess að þeir hafi sótt
fisk til íslands í meira en 300
ár. 1 þorskastriðinu 1958—61
byggðu Bretar rétt sinn á
300 ára hefðinni, og það gera
þeir enn. Þótt aðrar ástæður
séu stundum nefndar, mál-
stað þeirra til styrktar, er
hin aldagamla hefð bezta
vopnið, í augum Breta til
sóknar og vamar, fyrir rétti
þeirra til að halda áfram
veiðum á landgrunni Islands,
Bretland var heimsveldi.
„Stóra Bretland", mesta ný-
lenduveldi heims. Margir
Bretar virðast enn lifa í
gamla timanum, og hafa ekki
gert sér grein fyrir breyttum
hugsunarhætti og auknum
skilningi fyrir rétti hverrar
þjóðar til að njóta þeirra
gæða og auðlinda, sem hvert
land hefur innan sinna
marka.
Islendingar hafa ákveðið
að helga sér fiskveiðiréttindi
á landgrunninu. Nýlendu-
hugsunarháttur hefur orðiö
að víkja 1 hinum frjálsa
heimshluta. Bretar hafa
vlssulega fundið fyrir því, og
nauðugir viljugir samþykkt
frelsi gömlu nýlendunum til
handa.
Bretar eru menningarþjóð,
sem býr við lýðræðis- og
þingræðis þjóðskipulag. Of-
beldis og einræðisstefnum
hafa þeir barizt gegn og for-
dæmt. 1 orði hafa Bretar allt
af og i sinni tíð oft í reynd,
viðurkennt rétt smáþjóða
ekki síður en stórþjóða.
Bretar standa framarlega á
sviðí visinda og rannsókna. 1
Bretiandi eru margir vísinda
menn, sem vita að hverju of-
veiði og rányrkja stefnir.
Raddir brezkra visindamanna
munu heyrast og hafa áhrif,
áður en langt líður, á stjóm-
málamenn og aðra áhrifa-
menn í Bretlandi.
Bretar munu iðrast þess
verknaðar sem þeir nú vinna
við íslandsstrendur. Fiskimið
in við ísland geta verið
áfram matarbúr fyrir milljón
ir manna, ef rányrkju og of-
veiði er hætt.
Islendingar hafa nægan
fiskiskipaflota til þess að
veiða þann fisk, sem hæfilegt
er að taka á miðunum við Is-
land.
íslendingar eiga hæfa vís-
indamenn, sem geta fylgzt
með þvi að ekki verði of
nærri stofninum gengið. Bret
ar munu framar öðrum þjóð-
um njóta þess, ef fiskimiðin
við ísland verða gjöful eftir-
leiðis.
Islendingar munu flytja
fisk á brezkan markað á
verði, sem ræðst af framboði
og eftirspurn.
Bretar eru í varnarbanda-
lagi, Atlantshafsbandalaginu,
ásamt Islendingum. Bandalag
ið var stofnað til verndar
frelsi og sjálfstæði þjóðanna
gegn kúgun og ofbeldi.
Með innrásinni í íslenzka
landhelgi hafa Bretar brotið
stofnskrá Atlantshafsbanda-
lagsins. Þeir hafa brugðizt
þeim hugsjónum, sem banda-
lag frjálsra þjóða vill vinna
að samkvæmt stefnuskrá
sinni.
Bretar hafa sem betur fer
tækifæri til þess að s,já sig
um hönd og bæta fyrir mis-
tiikin. f*að er krafa íslands
og það verður krafa annarra
þjóða í Atiantsliafsbandalag-
inu að Bretar fari með her-
skipin út úr landhelgi ís-
lands.
Þess verður að vænta að
brezkir ráðamenn geri sér
fulla grein fyrir því, hvaða
afleiðiingar það gæti haft í
för með sér að ráðast á
bandalags- og vinaþjóð með
þeim hætti, sem nú hefur ver
ið gert.
Þótt Islendingar séu deilu-
gjarnir og hafi oft skiptar
skoðanir á málum, stendur
þjóðin einhuga í landhelgis-
málinu. Islendingar munu
ekki semja við Breta meðan
herskipin eru innan 50 mílna
landhelginnar. Islenzkir ráð-
heirar hafa setið að samn-
ingaborði með Bretum um
bráðabirgðalausn landhelgis-
málsins. Ríkisstjórnin hefur
boðið Bretum meira, en mörg
um finnst vera rétt og sann-
gjamt. Það virðist vera mjög
óhyggilegt að gera samkomu
lag um ákveðið aflamagn eins
Ingólfur Jón.sson.
og Bretum var gefinn kostur
á.
Komi til þess að bráða-
birgðasamkomulag verði gert
um lausn landhelgisdeilunnar
eftir að herskipin eru farin
burtu, ætti samkomulagið
ekki að miðast við tiltekið
aflamagn yfir árið.
Það væri miklum erfiðleik-
um bundið að fylgjast með
því, hve mikið brezkir togar-
air kynnu að veiða við Is-
land.
Það gæti orðið miklu meira
en upp væri gefið.
Ef samkomulag verður
gert, ætti að miða við ákveð-
inn skipafjölda, stærð skipa
og ákveðin veiðisvæði á ýms
um árstímum. Verði setzt að
samningaborði með Bretum á
ný er nauðsynlegt að íslenzk
ir ráðamenn hafi þetta í
huga.
Enginn vafi er á þvi, að
barátta Breta er vonlaus. Haf
réttarráðstefnan er framund-
an og þar munu umráð
strandrikja yfir landgrunn-
inu verða viðurkennd.
Það er auðveldara fyrir ís-
lendinga að vera í jafnvægi
og halda skynsamlega á mál-
inu, þar sem séð er, hver
málalokin verða og sigur er
vts.