Morgunblaðið - 15.06.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. JÚNl 1973
Otgefandl hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthfas Johannessen,
Eyjólfur Kor.ráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúl Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, slmi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, slmi 22-4-80.
Asknftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I iausasðlu 18,00 kr. eintakið.
fT'lotainnrás Breta í íslenzka
fiskveiðilandhelgi hefur
sett verulegan svip á störf
utanríkisráðherra Atlants-
hafsbandalagsríkjanna, sem
nú sitja á fundi í Kaupmanna
höfn. Ljóst er, að Atlants-
hafsbandalagið gerir nú á-
kveðnar tilraunir til þess að
koma því til leiðar, að Bret-
ar láti af herskipaíhlutun
sinni í landhelgi Islands,
þannig að þjóðirnar geti setzt
að samningaborðinu á nýjan
leik. í>essi tilraun Atlants-
hafsbandalagsins er fyrsta
raunhæfa aðstoðin, sem okk-
ur er veitt í þeim tilgangi að
fá Breta ofan af hernaðarof-
beldi sínu.
íslendingar voru einhuga
um að óska eftir þessari að-
stoð Atlantshafsbandalagsins;
þar skarst að lokum enginn
flokkur úr leik. Að vísu get-
ur það tekið nokkurn tíma
fyrir bandalög af þessu tagi
að verða við slíkum tilmæl-
um og gera þær ráðstafanir,
sem nauðsynlegar eru.
Hvorki Atlantshafsbandalag-
ið né nokkur önnur alþjóða-
stofnun getur leyst slíkt
deilumál á svipstundu. Islend
ingar hljóta að meta þær til-
raunir, sem nú fara fram og
miða að því að veita íslend-
ingum liðsinni í þessu alvar-
lega máli.
Sú ákvörðun að skjóta
þessu máli til Atlantshafs-
bandalagsins sýnir ótvírætt,
að íslendingar bera traust til
bandalagsins í þessum efn-
um. En hér reynir á þolrif
Atlantshafsbandalagsins, þar
eð áframhaldandi flotaað-
gerðir Breta á miðunum um-
hverfis landið geta haft mjög
alvarlegar afleiðingar í för
með sér. íslendingar fylgjast
því af athygli með framvindu
mála á utanríkisráðherrafund
inum í Kaupmannahöfn.
Josef Luns, framkvæmda-
stjóri Atlantshafsbandalags-
ins, sagði í samtali við blaða-
mann Morgunblaðsins sl.
miðvikudag, að hann væri
allur af vilja gerður til þess
að leggja sitt af mörkum til
lausnar deilunni innan þess
ramma, sem ríkisstjórn ís-
lands óskaði.
Josef Luns hefur þegar átt
viðræður um þessi efni við
Einar Ágústsson og Rogers
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna. Þá hefur hann átt trún-
aðarviðræður við Douglas-
Home utanríkisráðherra
Breta. Þetta starf fram-
kvæmdastjórans er ótvíræð-
ur stuðningur við málstað
íslands, þar sem mestu máli
skiptir í bráð, að Bretar fari
með herskip sín út úr fisk-
veiðilandhelginni. Ýmsar
þjóðir bandalagsins hafa þeg-
ar veitt okkur beinan stuðn-
ing varðandi þessa kröfu. Má
þar fyrst nefna Norðmenn,
sem beint hafa þeim ein-
dregnu tilmælum til Breta,
að þeir kalli herskip sín af
íslandsmiðum. Utanríkisráð-
herra Dana hefur einnig lýst
yfir því, að Danir styddu
þessi tilmæli.
Stefna Kanada í fiskveiði-
lögsögumálum hefur einnig
styrkt málstað íslands á al-
þjóðavettvangi, að því er
varðar baráttuna fyrir við-
urkenningu á hinum nýju
fiskveiðitakmörkum. Full-
trúadeild Kanadaþings hefur
nýlega samþykkt ályktun,
þar sem þeirri skoðun er
lýst, að Kanada og önnur
strandríki eigi allar fiskauð-
lindir í sjónum yfir land-
grunninu og beri ein ábyrgð
á þessum auðlindum. I álykt-
uninni segir ennfremur, að
Kanada eigi að gera full-
nægjandi ráðstafanir til eftir-
lits, svo að ekki verði brotið
gegn þessum hagsmunum.
Enginn vafi leikur því á, að
málstaður okkar nýtur veru-
legs stuðnings meðal banda-
lagsþjóða okkar í Atlamts-
hafsbandalaginu. Raunar hef
ur einnig komið fram tals-
verður stuðningur við land-
helgismálið bæði í Bretlandi
og Vestur-Þýzkalandi meðal
almennings og félagasam-
taka.
Þó að kröfur okkar gagn-
vart Bretum nú og málstaður
okkar í fiskveiðilögsögumál-
um njóti vaxandi stuðnings
víða um heim, er engu að síð-
ur við ramman reip að draga
í þessum efnum. Og með öllu
er óvíst um árangur af til-
raunum Atlantshafsbandalags
ins. En hvað sem þeim líður
hljótum við að meta þann
stuðning við íslenzkan mál-
stað, sem ótvírætt hefur kom
ið fram síðustu daga. Um-
ræður þær, sem orðið hafa
innan Atlantshafsbandalags-
ins að undanförnu hafa fært
okkur nær lokamarkinu;
skilningur og liðsinni við
málstað Íslands hafa án
nokkurs vafa aukizt.
íslenzka ríkisstjómin hef-
ur ekki leitað eftir stuðningi
Öryggisráðs Sameinuðu þjóð-
anna vegna flotainnrásar
Breta. Eina alþjóðastofnun-
in, sem hún hefur leitað til,
er Atlantshafsbandalagið. En
mestu máli skiptir, að engin
ákvörðun verði tekin í þess-
um efnum, sem dregið getur
úr vaxandi stuðningi við okk
ar sjónarmið. Allar aðgerðir
verður að miða við það eitt,
að þær færi okkur nær loka-
markinu; stundartilfinninga-
rót má ekki færa okkur af
réttri leið í þessu viðkvæma
og mikilvæga máli.
ÖFLUGUR STUÐNINGUR
VIÐ KRÖFU ÍSLENDINGA
Kinar Ágústsson i ræðu í Kaupmannahöfn:
Tilmæli um endurskoðun til fasta-
ráðs NAT0 í þessum mánuði
VVilliani Rogers heilsar Einari Ágústssyni í upphafi fundarins
grær.
í RÆÐU sinni á NATO-fund-
inum í dag sagði Einar Á-
gústsson, utanríkisráðherra,
að íslenzka ríkisstjórnin
myndi síðar í þessum mán-
uði senda fastaráði banda-
Iagsins tilmæli um endur-
skoðun varnarsam ningsins og
tekur þá 7. gr. varnarsamn-
ingsins formlega gildi. Hluti
úr ræðu utanríkisráðherra
fer hér á eftir.
... Starfsbræðrum mínum mun
kunnugt um þasr umríeður sem
fram hafa farið undanfarið í
fastaráðinu varðandi brezk her-
Skip við ísland. Hlutverk þessara
herskipa er að koma i veg fyrir
j'afnvel takmarkaðar löggæziuað-
gerðir íslenzkra varðskipa innan
50 milna fiskveiðimarkanna, sem
komu til framkvæmda hinn 1.
september 1972. Brezkir togarar
stunda nú veiðar innan markanna
undir vernd þessara herskipa.
Riikisstjórn íslands telur hér vera
um óþolandi ástánd að ræða og
við höfum því vakið athygli ráðs
ins í málinu, til þesss að þátttöku
rlki bandalagsins geti tekið það
til meðferðar sem mjög alvarlegt
mál.
Ég vil leggja áherzlu á það að
síðustu tvö árin höfum við átt
marga fundi með fulltrúum Bret
lands og Sambandslýðveldisins
Þýzkalands í því skyni að semja
um hagkvæmt bráðabirgðafyrir-
komulag til að leysa þau vanda-
máil, sem togaraútgerðir Bret-
lainds og Þýzkalands hafa átt við
að etja vegna útfærsiu fiskveiði-
markanna. Síðasti fundur með
brezku fulltrúunum var haldinn
í Fteykjavik dagana 3.—4. maí sl.
Þar náðist ekki endanlegt sam-
komulag, en báðir aðilar lögðu
fram ákveðnar tfflögur til frek-
ari athugunar af hálfu ríkis-
stjórnanna. Tveimur vikum síðar
— hinn 19. maí — fóru herskipin
inn á svæðið og leiddi það til þess
að ekkert varð úr frekari samn-
iingsviðræðum.
í þessu sambandi vil ég
leggja sérstaka áherzlu á, að
meðan við áttum svipaðar samn-
ingaviðræður við vini okkar frá
Færeyjum og Belgíu héldu fiski-
Skip þeirra sig utan markanna
og samkomulag náðist. Ég vi.l
tjá starfsbræðrum mónum frá
Belgíu og Dapmörku þakklæti
íslenzku rílkisstjómarinnar fyrir
þann hátt sem þar var á hafð-
ur. Ég vil einnig geta þess, að
ákveðið hefur verið að samn-
ingaviðræðum við Samibandslýð-
veldið Þýzkaland verði haldið
áfram í Reykjavík hinn 29. júní
nk. og að við munum bráðlega
hefja viðræður við Norðmenn
um undanþágur fyrir fiskiskip
þeirra á svæðinu. Hins vegar
hlýt ég að mótmæla harðlega
veru brezka flotians á þessu
svæði og krefjast að hann
hverfi þaðan á brott hið skjót-
asta, þannig að frekari tilraunir
til að ná samkomulagi geti
haldið áfram. Þegar herskipin
eru farin af svæðinu erum við
reiðubúnir til að hefja viðræður
við Breta á ný.
15 dagar hafa nú liðið síðan
rikisstjóm íslands fór þess á
leit við NATO að bandalagið
hlutaðist til um að brezku her-
skipin hyrfu af svæðinu. Ég
verð að láta I Ijós aivarlegar
áhyggjur rJkisstjómar minnar
vegna þess að ekkert hefur
skeð. Það veldur ökkur miklum
vonbrigðum að NATO hefur
ekki getað leyst þetta mál og
ef svo skyldi reynast að NATO
geti ekki orðið við kröfu okkar,
hljótum við íslendingar að taka
til endurskoðunar hvaða hag við
höfum af því að vera virkir
aðilar í bandalaginu.
Annað atriði, sem ég vil vikja
að hér er staðsetning varnarliðs
á Isliandi. Svo sem menn rekur
minni til voru allir hl'utaðeiigamdt
sammála um það, þegar Island
varð aðili að NATO árið 1949, að
ekkert herlið skyldi staðsett á
Islandi á friðartmium. Á árinu
1951 var vamarsaminingurinn
gerður vegna þess hættuástands,
sem þá rikti, en siðan eru liðin
rúm 20 ár og liðið er ennþá stað-
sett á Islandi. Rikiisstjórn Islands
hefur átt óformlegar viðræður
við rikisstjóm Bandarikjanna
um þetta mál. Við höfum rætt
möguleilkaina á breytingum á
þessu fyrirkomulagi, án þess að
miðurstaða hafi femgizt. Ríkis-
stjórn íslands hefur nú ákveðið
að beita inrnan skamms ákvörð-
un 7. gr. varniarsiaminiingsins, sem
hljóðar þannig: „Hvor rikis-
stjórnin getur hvenær sem er að
undaníariinni tilkynninigu tM hiinm
ar ríkisstjómarinmar, farið þess
á leit við ráð Norður-Atlants-
hafsbandaiagsins, að það endur-
skoði hvort tengur þurfi á að
balda framangreindri aðstöðu og
geri tfflögur til beggja ríkis-
stjórnanna um það hvort samn-
ingur þessi muni gilda áÆram. Ef
slík málaleitum um endurskoðun
leiðir ekki til þess, að rikiisstjóm
irnar verði þvi ásáttar innan 6
mánaða, frá þvi að málaleitunin
var borin fram, getur hvor rík-
isstjórn hvenær sem er eftir það,
sagt samninignum upp og skal
hamn þá falla úr gildi 12 mánuð-
um síðar.“
Ég hef tiikynint rikiisstjórm
Baindaríkjanna ákvörðun þessa
og jafnframt lagt til, að viðræð-
um okkar um endurskoðun samn
imgsins verði fram haldið. Til-
mæli okkar um endurskoðun
verða lögð fyrir fastaráð banda-
lagsins síðar í þessum mánuði.
Áfengisauglýs-
ingar bannaðar
í Noregi
I FRÉTT frá Áfengisvamaráði
segir, að norska Stórþingið hafl
25. maí sl. samþykkt með 58 at-
kvæðum gegn 27 að banna allar
áfengisauglýsinigar og auglýsing-
air á tækjum og efnum, sem sér-
staklega eru ætluð til heima-
bruggs. I uimræðum kom fram,
að nauðsyfnllegt væri, að lögin
gerðu ákveðinn greinarmun á al-
mennium nauðsynja- og neyzlu-
vairnimgi og ávana- og fíkniefin-
um. Norska Stórþingið hafði áð-
uir samþykkt lög um bann við
tóbaksauiglýsingum.