Morgunblaðið - 24.07.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ — ÞRIÐJUDAGUR 24. JÚLÍ 1973
Otgefandi hf. Árvakur, Reykjavfk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Kor,ráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúf Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjórl Bjðrn Jóhannsson.
Auglýsingastjórl Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, sfmi 10-100.
Augtýsingar Aðalstræti 6, sfmi 22-4-80,
Askriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasðiu 18,00 kr. aintakið.
aði þótt Bretar veiddu hér
undir herskipavernd „vegna
þess að það, sem þeir kropp-
uðu inni í landhelginni hjá
okkur, skipti okkur engu
máli, það var svo ómerki-
legt“, eins og hann komst að
orði.
Lúðvík Jósepsson hefur
enn sömu afstöðu. Hann ferð-
ast um landið og telur fólki
trú um, að veiðar Breta
séu einvörðungu saklaust
„kropp“. Enn sem fyrr er
því haldið fram, að Bretar
geti ekki veitt undir her-
ÞJÓÐAREINING UM .KROITItí'
|> rezku togararnir og þeir
” v-þýzku halda ótrauð-
ir áfram veiðum innan nýju
fiskveiðitakmarkanna. Nú er
liðið tæpt ár frá því að reglu-
gerðin um 50 sjómílna fisk-
veiðilandhelgi tók gildi. Út-
færsla landhelginnar hefur
þó enn sem komið er ekki
borið tilætlaðan árangur, þar
eð ekki hefur tekizt að draga
úr veiðum á miðunum og
koma á skynsamlegri vernd-
un fiskstofnanna.
Lúðvík Jósepsson, sjávar-
útvegsráðherra, hefur marg
sinnis lýst þeirri skoðun,
að í sjálfu sér geri lítið til
þó að útfærslan sé óvirk að
þessu leyti, þar sem brezku
togararnir geti ekki til lengd-
ar veitt undir herskipavernd.
Nú hefur það hins vegar
komið fram, að Bretum mun
takast að veiða 170 þúsund
lestir, en Alþjóðadómstóllinn
hefur í bráðabirgðatilmælum
sínum óskað eftir, að þeir
takmörkuðu afla sinn við það
magn.
Afstaða Lúðvíks Jósepsson-
ar er hin sama nú og 1961,
þegar umræðurnar fóru fram
um samningana við Breta.
Lúðvík Jósepsson sagði þá í
ræðu á Alþingi, að hann vildi
beinlínis, miðað við afstöð-
una til friðunar á íslands-
miðum, semja um það við
Breta, að þeir héldu áfram
veiðum milli fjögurra og tólf
mílna markanna í allt að
fjögur ár. í sömu þingræðu
gat Lúðvík þess, að ekki sak-
skipavernd. Út frá þessu
sjónarmiði hafa síðan allar
aðgerðir ríkisstjórnarinnar í
landhelgismálinu verið
ákveðnar.
íslendingum er að vísu
Ijóst, að þróun alþjóðlegra
réttarreglna um fiskveiði-
takmörk er svo ör um þess-
ar mundir að hjá því mun
ekki fara, að réttur okkar
verði viðurkenndur. Sigur
okkar er því vís. En á meðan
verðum við að gæta þess að
gera allar þær ráðstafanir,
sem tiltækilegar eru, í því
skyni að vernda fiskstofnana
fyrir ofveiði. Það er hið eina
raunverulega markmið í þess-
um efnum.
Við getum ekki leyft okk-
ur að líta á 170 þúsund I laust „kropp“. Það er blekk-
lesta ársafla og gegndarlausa ing, sem varhugavert er að
rányrkju á smáfiski sem sak- I byggja allar aðgerðir á.
Herör gegn
sovézkri áþján
O'ópur menntamanna á vest-
urlöndum hefur nú ritað
opið bréf til félaga í Komm-
únistaflokki Sovétríkjanna,
þar sem vakir. er athygli á
ruddalegum og ómannúðleg-
um ákærum á menn sakir
stjórnmálaskoðana þeirra.
Skorað er á félaga kommún-
istaflokksins að viðurkenna
það óréttlæti, sem fólgið er í
slíkum verkum leiðtoga sov-
ézka kommúnistaflokksins.
Jafnframt er þess farið á leit,
að félagar í kommúnista-
flokknum styðji kröfuna um
það, að þeim verði sleppt úr
haldi, sem nú sitja í fangels-
um og geðveikrahælum í Sov-
étríkjunum og Tékfcóslóvakíu
vegna stjórnmálaskoðana.
í bréfinu eru nefnd nöfn
fjölda manna, sem leiðtogar
Sovétríkjanna hafa látið taka
úr umferð eða meinað að
fara úr landi vegna kynþátt-
ar. Fremstur í flokki þeirra
manna á Vesturlöndum, er nú
skera upp herör gegn skoð-
anakúguninni, er Nóbelsverð-
launahafinn Heinrich Böll.
Hann hefur áður sett fram
gagnrýni á það þjóðfélags-
kerfi, sem hann _býr sjálfur
við. En nú tekur hann for-
ystu í mótmælum gegn þeirri
sósíalísku áþján, er íbúar
Sovétríkjanna verða að þola
með því að þeir eru sviptir
frelsi til þess að láta skoðanir
sínar í ljós. Þar er hver setn-
ing, sem ekki fer saman við
hugmyndir leiðtoganna, lýst
andsovézk og um leið svik
við föðurlandið.
Um þessar mundir berast
þær fréttir frá Sovétríkjun-
um, að rithöfundurinn And-
rei Amalrik hafi enn á ný
verið verið dæmdur til
þrælkunarvinnu. Og hörð
hríð hefur verið gerð að hin-
um kunna kjarnorkueðlis-
fræðingi Andrei Sakharov,
sem haft hefur á hendi for-
ystu í samtökum sovézkra
menntamanna, er berjast
gegn frelsisskerðingu hins
sósíalíska stjórnkerfis Sovét-
ríkjanna.
Þessa hörku sýna leiðtogar
Sovétríkjanna á sama tírna
og Vesturveldin gera ítrekað-
ar tilraunir til þess að bæta
sambúð og samskipti austurs
og vesturs. En frelsi fólksins
hlýtur þó að vera frumfor-
senda þess, að þær tilraunir
beri raunhæfan árangur.
TTW^T
K.Z-'S-XJ
$eárftork$tme0
Eftir William
Millinship
Miklar vonir eru bundnar
við hinn nýja ráðgjafa
Nixons í innanríkismálum
Líf rikisstjórnar Nixons Banda-
rikjaforseta hefur hangið á bláþræði
síðan upp komst um Watergate
hneykslið, en fyrir skömmu hlaut
hún óvænta og vel þegna stuðnings-
yfirlýsingu, þegar jafnvel hörðustu
andstæðingar forsetans fögnuðu út-
nefningu Melvin Laird, fyrrum varn-
armálaráðherra, sem ráðgjafa Nix-
ons í innanríkismálum. Laird er at-
vinnustjórnmálamaður og því má
það teljast næsta athyglisvert, að út-
nefningu hans skuli vera fagnað nú
á tímum, þegar svik og hneyksli hafa
komið svo miklu óorði á alla stjórn-
málastarfsemi sem raun ber vitni.
Melvin Laird er fimmtugur að
aldri, maður með mjög hátt höfuð,
áberandi skalla og skemmtilega bogn
ar augnabrýr. Hann tekur við emb-
ætti af John Ehrlichman, lögfræð-
ingi, sem einnig hefur mjög hátt og
nær sköllótt höfuð, og þann vana að
lyfta annarri augabrúninni, þegar
hann leggur áherzlu á orð sín. Sá er
munurinn á þessum tveim mönnum,
og hann hefur vakið hrifningu á
Capitolhæð, að Laird hefur sjálfstæða
pólitíska fortíð, hann var i sextán ár
fulltrúadeildar þíngmaður fyrir Wis-
consin, en Ehrlichman er hins vegar
pólitískt „nobody", sem hefur komist
til mannvirðinga vegna kunnings-
skapar við Nixon forseta.
Ehrlichman var ein traustasta stoð
in i hinum svokallaða Beriínarmúr,
sem varði forsetann fýrir óhæfilega
miklum afskiptum fulltrúadeildar-
þingmanna. Hann veitti íorsetanum
þá einangrun, sem hann krafðist.
Gallinn var bara sá, að Ehrliehman
og H. R. Haldeman, starfsmanna-
stjóri Hvíta hússins, sýndu svo mik-
inn hroka í þessu varnarstarfi sínu,
að þeim tókst að móðga fjölmarga
fuiltrúade’ldarþingmenn, jafnt repú-
blikana sem demókrata. Laird er allt
önnur manntegund. Hann er upprunn
inn í miðríkjunum og hefur engin
tengsl við hina svokölluðu Kaliforníu
Mafíu. Hann var ekki einungis einn
reyndasti f ulltrúadeildarþingmaður-
inn, heldur einnig einn hinn valda-
mesti og hélt vináttu við þingmenn-
ina þótt hann hyrfi sjálfur af bekkj-
um fulltrúadeildarinnar. Þessi vin-
átta hefur haldizt, þrátt fyrir það að
Laird lenti oft í hörðum deilum við
þingmennina vegna Víetnamstríðsins
þau fjögur ár sem hann gengdi emb-
ætti landvarnaráðherra. Til gamans
má geta þess, að í ráðherratíð sinni
skipti Laird til dæmis álltaf við rak-
ara fulltrúadeildarinnar. Það kunnu
þingmennimir að meta.
Laird lét af embætti varnarmála-
ráðherra snemma á þessu ári. Hann
hafði lýst því yfír fyrir löngu, að
lengur myndi hann ekki gegna emb-
ætti. Hann undirritaði vopnahléssamn
ingana í Víetnamstriðinu og hætti síð
an. Enn sem komið er hefur Water-
gatehneykslíð ekki snert þær deildir
vamarmálaráðuneytisins, sem hann
stjómaði, á nokkum hátt. Howard
Hunt, sem nú hefur verið dæmdur
fyrir sinn þátt í hneykslinu, bað einu
sinni um að fá aðgang að skýrslum
vamarmáiaráðuneytisins, þar sem
hann ætlaði að falsa símskeyti og
reyna þannig að tengja nafn Kenne-
dys forseta við morðið á Diem for-
seta Suður-Vietnam. Þessari beiðni
var hafnað og svo virðist sem Laird
hafi sjálfur afgreitt allar sérstakar
beiðnir, sem frá Hvíta húsinu komu.
Hunt fékk hins vegar það sem hann
óskaði eftir frá öðru ráðuneyti, þar
sem varkárni sat ekki í fyrirrúmi.
Útnefning Laird til starfa í Hvita
húsinu er talin marka tímamót. Hér
eftir verður haft samráð við þingið
og þess má vænta, að þingmenn mæti
sömu virðingu og tíðkast hefur um
árabil. Einnig má vænta þess, að ýms-
ar hugmyndir utanaðkomandi manna
verði nú teknar til vinsamlegrar at-
hugunar af starfsmönnum forseta-
embættisins. Fögnuður manna stafar
kannski ekki einungis af útnefningu
Laird, heldur öllu fremur af brott-
rekstri varðhundanna tveggja, Halde
mans og Ehrlichmans.
En breytingin kom seint og Nixon
forseti var í raun néyddur til að fram
kvæmá hana, eins og raunar svo
margt annað, sem hann hefur fram-
kvæmt á undanförnum vikum og
mánuðum. Hann einangmði sjálfan
sig frá þinginu og hafði áætlanir á
prjónunum um að draga enn úr valdi
fulltrúadeildarinnar, þegar fjárlaga-
frumvörpin kæmu til afgreiðslu. Þvi
má ljóst vera, að „Berlínarmúrinn"
var ekki reistur af tilviljun, heldur
samkvæmt fyrirskipunum frá forset-
anum. En „Múrinn" var heldur ekki
rofinn samkvæmt vilja forsetans,
heldur vegna Watergatehneykslisins.
Síðan hafa starfsaðferðir Nixons
breytzt verulega. Hann situr nú tíð-
um á fundum með leiðtogum fulltrúa-
defldarinnar og heldur stjórnarfundi
vikulega. Nú er ekki lengur krafizt
frjálsræðis til framkvæmda til handa
starfsmönnum Hvíta hússins.
En hver verður ámngurinn af þess
um breyttu viðhorfum? Útnefningar
Nixons í rikisstjóm og starfslið
Hvíta hússins eru enn innan þröngs
hóps vina og samstarfsmanna, sem
hann telur sig geta treyst. Melvin
Laird og Alexander Haig hershöfð-
ingi, sem tók við af Haldeman, geta
ekki talizt nýir menn. Len Garment,
gamall vinur forsetans, hefur verið
útnefndur lögfræðilegur ráðunautur,
í stað John Dean, sem nú hótar, að
bendla forsetann persónulega við
Watergatemálið. Nánustu samstarfs-
menn forsetans verða vissulega að
vera tmustir stuðningsmenn hans, en
sá stunðingur getur reynzt harla mis
jafnlega, eins og síðustu atburðir
sanna.
Útnefning Laird hefur vakið svo
mikla hrifningu vegna þess, að hann
er sjálfstæður stjórnmálamaður, en
ekki kjölturakki forsetans. Menn von-
ast til þess, að honum takist að opna
frjóum hugmyndum leið inn í Hvita
húsið og skrifstofur forsetaembættis-
ins. Engu að síður ber að hafa í huga,
að fyrir nokkrum vikum sagði Laird,
að væri forsetinn persónulega flækt-
ur i Watergatehneykslið vildi hann
helzt ekki vita af því. Nú er viðkvæð-
ið hins vegar: „Það sem mestu máli
skiptir er að sannleikurinn komi i
ljós.“ Enn geta nokkrar vikur liðið
unz í ljós kemur hvor yfirlýsingin
reynist heilladrýgri.
Á meðan hlýtur Laird að snúa sér
að efnahagsmálunum og öðrum þeim
vandamálum, sem svo mjög hafa ver
ið vanrækt að undanförnu. „Rikis-
stjórnin er stöðnuð á sumum svið-
um,“ sagði Laird fyrir skömmu, og
gaf þar með í skyn, að hann hygðist
reyna að koma nýjum málum fram.