Morgunblaðið - 22.09.1973, Blaðsíða 28

f
velvakandi
MORGUNBLAÐIÐ — LAUGARDAGUR 22. SEPTEMBBR 1973
*
Velvakandi svarar í síma
10100 frá mánudegi til
föstudags k!. 14—15.
0 Noregsför Páls
Sæmundarsonar 1216
Skúli Ólafsson, skrifar:
„Haukdælir voru afkomeindur
Isleifs Gissurarsonar biiskups í
beinan karllegg. Hallur Teits-
son Isleifssonar varð biskups-
efni, en andaðisit 1150. Hann var
rmkiiH málamaður og kunini
mörg tungumál, sem hann
hefur getað lœrt af kross-
föirum, sem hér höfðu vetur-
setu 1118—19. Gissur sonur
hians (lögsögumaður 1181—
1202) var betur metinn í Róm,
en nokkur íslenzkur maður fyrr
honuni. Hann var viða kunn-
ugur um suðurlönd. Áslákur
Hauksson sem var með í Nor-
egsferð Páls Sæm undarsonar
1216, hefur trúlega verið af
Haukdælaætt sonur Hauks
Teitssonar (d. 1210). Gissur Is-
led'fsson biskup var viigður að
ráði Gregors VII. páfa suður
í Magdeburg. Beinit samband
við Róm virðist hafa verið
keppikefli Haukdæla allt frá
vlgslu Gissurar 1082.
Páll Sæmundarson Jónsson-
ar Loftssonar (dóttursonar
Magnúss berfætts Noregskon-
ungs sem féll í Ulsiter 1102) var
af hinmi kunnu Oddaverjaætt.
Sæmuindur faðir Páls var eins
og Jón Loftsson mjög áhrifa-
mikil'l, en ekki hlutdeiiinn um
smámál. Á aiiþimgi 1216 urðu
væricngar miili sérfræðings
Snorra Sturlusonar (uppeldis-
bróður Sæmundar) og sérfræð
togs Magnúss allsherjargoða
sysitursonar Sæmundar. Snorri
hafði þýzkain sérfræðing i vopna
burði, en allsherjargoðinn sér-
fræðtog frá Hjaltlandi í öigerð.
Þessar maninaráðniingar bera
nokkum vott um viðhorf deilu-
aðila til þjóðfélagsims. Allsherj
argoðiirun ætlaði að stilia til frið
ar, en særðist á höndum. Sæ-
mundur lét tómlega við, þegar
hann frétti af þessuxn átöbum,
en Páli syni Sæmundar tókst
að hleypa hiita í máMð með eggj
unum stoum.
Sæmundur faðir Páls hafðd
iagt lag á varning Austmanna
1215 og það eiitt hefði igetað vak
ið andúð á honum í Noregi, þeg
ar hanin kom þamgað 1216, en
þegar þar við bættist, að Páll
var með lifssafmað á 7 skiipum
og var þar að auki afkomiandi
Magnúss berfætts, þá hafa
Norðmenm taMð hættiu á ferð.
Saga Noregs eto.kenmdist mjög
af inmrásum ævtotýmmanna
frá ýmsum löndurn sem gerðu
tidikaM til ríkis í Noregi. Þar á
meðal má nefna Hákon frá Eng
landi, Ólaf Tryggvason frá Eást
lamidi, Ólaf Haraldsson frá
Normandy og Harald bróður
hans frá Mikiagarði, Hairald
Giila frá Skotlandi og Sverri
frá Færeyjum. Allt var í óvissu
um, hver tæki við af Inga kon-
ungi Noregs.
Þegar Páil hrökklaðist frá
Bjömgyn 19. nóv. 1216 gaf bann
í skyn að hann ætlaði á fund
Iraga konumgs. Þetta hefði ver-
ið hið mesta óráð eins og á
stóð. Ekki var siglt á miHd Is-
lands og Noregs á þessum árs-
tlma, en veturseta í Færeyjum
er ekki ósenniieg, þar eru Is-
leindiinigabúðir eitt örnefna.
Björgynjarmenn ráku verztum
m.a. á Græniandi og er mjög
ólíklegt að hann hafi gefið þeim
upp ferðaáætlun sina. Hvarf
Páls varð mikið ófriðarefni
milM Noregs og Islands, svo að
við lá að Norðmenm sendu her
himigað 1220.
Margrét alsystir Páls var gift
afkomamda Snorra Karlsefinis-
sonar og hann hefur ekbi kom-
izt hjá að heyra oft saigt frá
Viiniandi og Víniandsferð Eiiriks
Gnúpasomar 1121 er augljós-
lega þáttur í krossferðum páfa
stóls. Ekki voru n«ma 10 ér frá
andláti Gissurar Haldssonar,
sem gat sér orð í Róm, svo að
þeár Áslábur og Pál hafa haft
glöggar fréttir af þeim vebt-
vanigi. Krossferðirnar héldu
stöðugt áfrarn. Kónigar og kefe
ari höfðu lítið upp úr krafs-
irniu og barnakrossferðin 1212
hlaut að fara út um þúfur. Mik-
ið stóð til á kirkjuþingi 1215.
íslendimigar tóku ekki þátt í
neinni krossferð þegar hér var
komið, en Vímlandsferðir hafa
verið verkefni Islendimga.
Vestur af vötraunum miklu,
í N-Ameríku hafa fundizt vopn,
sams konar og krossfarar á-
samt Inteum í Perú notuðu.
Etoraig má minna á vopnafund
hér á landi nálægt Húsavík.
Vörðuð leáð er í Klettafjöllum,
sem temgir samjgöraguleiðir um
Mfesouri og fljót, sem falla tii
Kyrrahafsins. Málfræðingar
hafa fu.ndið skyldleátea með mál
um, sem töiuð voru vestam þess
arar vörðuðu leiðar og Indo-
evrópumálum. Þessi svoköHiuðu
Penutimál eru eða voiru staðsett
á lönigum áföngum tii Panama
og þau aftur talin skytd máium
í N-V hluta S-Ameríteu. Mér
komu Oddaverjar í hug þegar
ég las um höfðtogjastjóm á
Bogóta-svæðinu í Kolumbíu.
(Neue groze Völkerkuindu eftir
H.A. Bernatzik 1962) Arica
(kerant við Eirí'k Gnúpason?)
nyrzt í Chile (sbr. Thile þ.e.
Island), er taMmm sá staður,
sem Inkar komu frá. Imkaríkið
er upphaflega kirkjuríki, þar
voru allir bændur leiguliðar.
Eftir hrottför Inka hefur Arica
orðið umferðairstöð til Argen-
tírau. Ashiushlay kennt við Ás-
lák? (Ásláksleið).
Skúli Ólalsson,
Klapparsitig 10.“
Breiðfirðingnheimilið hf.
Þeir hluthafar Breiðfirðingaheimilisms hf., sem
ekki hafa svarað bréfi stjórnarinnar frá 29. f.m.,
eru beðnir að póstleggja svar strax.
Ef einhverjir hluthafar hafa ekki fengið bréfið, eru
þeir beðnir að láta vita í síma 12534.
BREIÐFIRÐINGAHEIMILIÐ HF.

:
g %■
ÉiMi 'fá'Mw

n
■
;

*
.
mmm,

'j /', ''
mm
ÍS.'feí'*:

i
...... A

0 Ferðamannaþjónusta
„Ferðalangur“ skirifar:
„Kæri Velvakandi.
Nýlega birtfet í dálibum þin-
um bréf frá þýðverskum manni,
sem hér hafði verið á ferðalaigi.
Hanm fann okkur Islendinigum
margt til foráttu. Það getur
svo sem vel verið, að maðurinn
hafi haft nokkuð tii síms máls,
sérstaklega ef hann hefur átt
von á því, að þjónslund lands-
manna væri vei tamin. Ég er
raú svo illa gerður, að það hiakk
aði í mér, þegar ég lias um ófar
ir manmstos og vomia, að haran
beri okkur illa söguna, ef það
mætti verða til þess, að einhverj
ir erlendir ferðamenn fældust
ísland fyrir hans orð.
Nokkrum dögum eftir að
greira mannsins biitist í blað-
tou kom skoriinort svar frá eim
um þeirra aðila, sem hann hafði
veitzt að í skrifum sinum, og
er enigim ástæða til að ætla ann
að en að þar hafi vetrið farið
með rétt mái. Þar kom fram
m.a„ að sums sitaðar vanti mik
ið á, að uppfyiltar séu lágmarks
kröfur um ferðamamnaþjón-
ustu, og er sú staðhæftog til-
efni þessara skrif a minna.
0 Alþjóðlegur brasmatur
í sumar fór ég í ferðaliag norð
ur í land ásamt fjöfekyldu
mtani. Við erum emgir útilegu-
igarpar, þolum illa vosbúð, og
tókum þess vegna það ráð að
gista á hótelum þar sem við
fórum um. Tvisvar simmium gist
um við á Eddu-hótelum. Á þess
um gfetistöðum báðum var öll
þjónusta til mikiMar fyrirmynd
ar. Hreinlæti og nákvæmim öll
var etas og bezt verður á kosið,
og miatur ágætur.
Á leiðtani komum við oft við
í söluskálum, sem víða eru við
vegi, og femgum okkur að
borða. Það sem vakti furðu
mína var það, að á þessum stöð
um virðist hvergi vera hægt
að fá aimenndlegan mat. Það,
sem helzt er á boðsitólum eru
pylsur, hamborgarar og aranað
„alþjóðlegt“ bras, ásamt, að
sjálfsögðu, htoum nýja þjóðar-
rétti Islendtaiga, oiíusoðnum
kartöflum. Það er óskiljanlegt
hversu eimhæfur matseðdll þess
ara matsölustaða viirðist vera,
til dæmis var hvergi hægt að
fá venjulegan soðinin fisk með
soðnum kartöfium.
0 Umgengni
Víða á þessurn stöðum vantar
mdteið á að uppfyMtar séu lág-
marksteröfur um hrein'læti, sér
staklega hvað viðteemur um-
gegni um saletrrai. Það er alveg
matealaust, að þessi mitela
merantaigarþjóð, sem Isieradirag-
ar þytejast vera, steuli ekki eran
þá hafa lært að garaiga um al-
menrairagssalernii etas og siðað
fóik, ein ekki etos og argasbi
skriM. Ég þarf vfet ekki að út-
mála það, sem ég á við fyrir
netaum, — hörmungin blasir
víða við.
Ég er viss um, að það yrði
til bóta, ef seldur væri aðgarag-
ur að almenndngssalemum hér,
og starfsfólk haft til að Sta eftir
umigenigni um þau. Það er hast
arlegt, að raokkur skuM firaraa
hjá sér hvöt til að setjast raiður
og igera salernismál að urntals
efni á opiraberum vettvaragi, era
það er þá bara í stíl við ýmsa
aðra ámemrataigu í umhverffe-
málum hér á liamdi .
Nú er rekirara mikili og tim®'
bær áróður fyrir bætibum urn-
igenignfeháttum, og áreiðainlega
hefur þessi áróður þegar haft
sira áhirif. Bn er ekki komiram
timi til að setja strangar regl'Uir
um hvers konar umgenigni á bI-
majnraafæri, ag reyna svo
fylgja þeim eftir með sekturra
eða öðrum áhrifarikum aðferð-
um.
„Ferðalangur“.“