Morgunblaðið - 25.09.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐfÐ---ÞRIÐJUDAGUR 25. SEPTEMBER 1973
gerðum Breta, jafnvel Vest-
ur-Þjóðverjar, þótt þeir
stundi enn ólöglegar veiðar
innan hinnar nýju íslenzku
landhelgi.
Jafnt og þétt hefur þrýst-
ingurinn á Breta síðan verið
aukinn af Atlantshafsbanda-
lagsþjóðunum. Foruátan hef-
ur verið í höndum fram-
kvæmdastjóra bandalagsins,
en einstakar ríkisstjórnir hafa
einnig beitt áhrifum sínum,
ekki sízt Bandaríkjastjórn
með Kissinger, núverandi
ÞRÝSTINGUR
NATO-ÞJÓÐANNA
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innanlands.
1 lausasöiu 22,00 kr. eintakið.
egar samkomulag varð um
það á liðnu vori að leita
ásjár Atlant sh a fsb and a 1 ags -
þjóðanna vegna yfirgangs
Breta, gerðu fæstir ráð fyrir
skjótum árangri af aðgerðum
þeirra. Ljóst var, að Atlants-
hafsbandalagið gat ekki fyr-
árskipað Bretum að hætta of-
beldisaðgerðum, því að á-
kvarðanir er einungis unnt
að taka með samhljóða at-
kvæðum. Samt sem áður
töldu bæði stjóm og stjórn-
arandstaða helzt árangurs að
vænta af hálfu Atlantshafs-
bandalagsins. Sjálfstæðis-
flokkurinn lagði að vísu til,
að jafnhliða yrði atferli
Breta kært fyrir öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna, en rík-
isstjórnin treysti sér ekki til
að fara þá leið, heldur ákvað
hún að kæra málið einungis
fyrir Atlantshafsbandalag-
inu.
Á ráðherrafundi Atlants-
hafsbandalagsins í Kaup-
mannahöfn flutti Einar
Ágústsson síðan mál íslands
Vakti landhelgismálið þar
mikla athygli, og fréttir bár-
ust af atferli Breta um víða
veröld. Framkvæmdastjóri
Atlantshafsbandalagsins, Jos-
ep Luns, tók til óspilltra mál-
anna og hefur síðan unnið
ósleitilega að því að auka
þrýsting á þrezku ríkisstjórn-
ina, þannig að hún láti um
síðir undan síga. Brátt kom
líka í ljós, að allar aðildar-
þjóðir Atlantshafsbandalags-
ins voru andvígar ofbeldisað-
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, í broddi fylkingar.
Ljóst er, að þessar aðgerðir
eru farnar að bera árangur
sér nú mjög undan aðgerð-
um Atlantshafsbandalagsins
og framkvæmdastjóra þess
sérstaklega, eins og í ljós
kom, er hann flutti hvassyrta
ádrepu á hendur Bretum á
Lundúnaflugvelli nýverið.
Ekki er á þessari stundu
Ijóst, hvenær Bretastjórn
gefst upp fyrir hinum sí-
aukna þrýstingi af hálfu
bandalagsþjóðanna. En ljóst
er þó, að hún mun gefast upp
fyrr eða síðar. Þannig fer
ekki lengur á milli mála,
hve gífurlega þýðingu það
hefur fyrir okkur íslendinga
að vera aðili að Atlantshafs-
bandalaginu, hafa þar vett-
vang til að túlka málstað
okkar og eiga þar skjóls og
trausts að vænta af hálfu fjöl
margra vinaþjóða.
Raunar er ekki ólíklegt, að
síðustu ásiglingar brezku
freigátanna á íslenzk varð-
skip séu örvæntingartilraun
af Breta hálfu, þeir vilji enn
sýna klær ljónsins, þótt það
sé komið að fótum fram í
þorskastríðinu, bæði vegna
aðgerða íslenzku landhelgis-
gæzlunnar, en þó auðvitað
fyrst og fremst vegna al-
og brezkir ráðamenn kveinka
menningsálits víða um lönd
og aðgerða af hálfu banda-
lagsþjóðanna í Atlantshafs-
bandalaginu.
LOKSINS
¥ oksins kom að því, að of-
beldisaðgerðir brezku her-
skipanna á Íslandsmiðum
voru kvikmyndaðar og mynd
ir þessar sýndar almenningi.
Allt frá því að átökin hófust
hafa blaðamenn krafizt þess
að fá að fylgjast með atburð-
unum og bent á, hve gífur-
lega þýðingu það hefði, að
réttar fréttir væru þegar í
stað fluttar af aðgerðum
Breta á íslandsmiðum. En
ríkisstjórnin þverskallaðist
við kröfu blaðamanna.
Margsinnis hefur verið á
það bent, hverja þýðingu það
gæti haft að kvikmynda ásigl-
ingatilraunir og ásiglingar
brezku herskipanna, en mán-
uð eftir mánuð hefur verið
talað fyrir daufum eyrum
dómsmálaráðherrans, æðsta
stjórnanda landhelgisgæzl-
unnar. Vafalaust hefur hann
talið, að kvikmyndataka væri
þýðingarlítil, því að ella
hlyti hann að hafa heimilað
hana fyrir löngu. En strax
og leyfi fékkst til að kvik-
mynda ásiglingar brezkra
freigáta kom auðvitað í ljós,
hve mikla þýðingu slíkt hef-
ur, ekki fyrst og fremst sem
sönnunargagn fyrir rétti, því
að varðskipsmenn geta þar
skýrt frá atburðarás, heldur
til að sýna almenningi svart
á hvítu, hvað um er að vera.
Myndir þær, sem nú hafa
verið teknar, eru sýndar víða
um lönd, og þær sýningar
munu hafa mikil áhrif og
auðvelda þeim vinum okk-
ar, sem nú gera harða hríð
að Bretum til að fá þá til áð
láta af valdbeitingu, aðgerð-
ir þeirra.
Betra er seint en aldrei,
segir máltækið. Nú hefur
bitru vopni verið beitt, og
því þurfum við að beita
áfram, þar til sigur er unn-
inn.
—

THE OBSERVER
C7T*S
Eftir James
Neilson,
Buenos Aires
Mun Peron þjarma æ
meir að dagblöðunum?
ARGENTÍSKIR blaðamenn
hafa alla tíð litið á yfirlýsing
ar rikisstjórnarinnar um
meira frelsi til hanða f jölmiðl
unum með tortryggni. En nú
hefur ríkisstjórn Rául Lastiri,
sem er ekkert annað en tima-
bundinn staðgengill Perons,
gengið fram af þeim með til-
skipun sem bannar erlendum
fréttastofum að miðla innlend
um argentínskum fréttum í
Argentínu. Tilskipunin, sem
var ekki rædd í þinginu, kom
aigerlega á óvart og var mun
harðari en jafnvel hinir svart
sýnustu höfðu óttazt.
Tvær bandarískar frétta-
stofur, United Press Internati
on.al og Associated Press, eru
nú eln'U stofnanimar sem
vinna að fréttaöfiun um land
ið þvert og endilangt. Mikill
fjöldi sveitablaða, sem ekki
hafa efni á að hafa fréttarit-
ara staðsetta á víð og dreif,
eiga næstum allt undir þjón-
ustu þeirra varðandi víðtækar
upplýsingar um argentinsk
málefni. Þegar þessi tilskipun
tekur gildi mun hún fleygja
þessum böðum í klær „frétta
stotfu" rikisstjórnarínnar Tel-
am, sem takmarkar sig við
dreifingu opinberra yfirlýs-
iinga.
1 þeim tilgangi að fá fteiri
áskrifendur hefur Telam beitt
feitu ag.ni þar sem eru tekj.ur
af birtingu opinberra auglýs'-
inga, sem fréttastofan hefur
einnig á snærum sínum: Þrátt
fyrir það að þétta myndi haf3
komið sér ákafléga vel fýrir
mörg blöð sem berjast í bökk
u.m, hefur þess.u tvíeggjaða til
boði ailtaf verið synjað.
Sú staðreynd að þessi til-
skipun var gefin út aðeins
mánuði fyrir almennar kosn
ingar hefur ekki farið fram
hjá neinum. Þrátt fyrir það
að erlendu fréttastotfunum
hefur ekki verið sagt hvenær
þær verða að leysa upp frétta
kerfi sín ínnanlands, þá hefur
tilskipunin nú þegar verið arg
entínskum fréttamönnum við
vörun um að fara gætilega til
að kaWa ekki á nýjar og enn
strangari aðgerðir. Það er
hefð hjá argentinskum blöð-
um að ritskoða sig sjálf þeg-
ar þeim finnst að þeim sé ógn
að. Þetta viðhorf hefur gert
blöðunum unnt að halda uppi
starfsemi sinni, en það hefur
Hka leitt til þess sem útlend
ingum finnst vera of mikil <yg
næstum því fíeðuleg undir-
gefni við þá sem kunna að
vera við völd í það og það
skiptið.
Tilskipun forsetans um að
Peron — óvimir pressnnnar.
ganga milii bols og höfuðs á
erlendum fréttastofum hafði
einnig að geyma tvær aðrar
mjög þjóðernislegar greiinar.
Önnur þeirra skipað: dagblöð
unum að nota að minnsta
kosti helming af rúmi sínu fyr
ir argentínskar fréttir, og síð
an að veita suður-ameriskum
fréttum forgang miðað við
fréttir annars staðar að úr
heiminum. Þessi hl'utföll spegl
ast í núverandi fréttajafnvægi
í dagblöðum Argentínu.
Ef sveitablöðin yrðu hins
vegar neydd til að halda sig
við þjónustu Telam, myndu
margir ritstjórar freistast til
að snúa sér í auknum mæli að
erlendum fréttum fremur en
að birta kynstrin öll af opin-
berum áróðurstilkynningum
peróinista.
Hin viðbótargreinin í til-
skipundnni er ekki eins mikil
væg, og er einungis ætlað að
ergja blöðin. Þar er lagt blátt
bann við því að notuð séu er-
lend orð í fréttaskritfum eða
greinum. Mikil'l fjöldi enskra
og franskra orða eins og —
,,establishment“ eða „elite“eru
orðín hluti að nútíma orða-
forða spænskunnar, og ensk
orð eru í ákaflega virkri notk
un innan vísinda og tækni.
Jafnvel hið mikla stuðnings-
blað peronistastjórnarimnar
„La Opinión“ sá sig tilneytt
til að mótmæla þessari grein
tilskipunarinnar og kvað hana
valda m klum erfiðleikum í
hvert sinn sem fjallað er um
tæknileg málefni. Spæmsku-
mælandi lönd hafa aldrei ver
ið brautryðjendur á vísinda-
sviði og hafa því ekki búið sér
viðeigandi orðaforða í þeim
efnum.
R tstjórar i Argentínu velta
því nú fyrir sér hvort þessi
tilskipun sé upphaf skipu-
lagðrar herferðar til að gera
þá enn leiðitamari stjómvöld
um en þeir eru nú þegar, eða
hvort hún sé aðeins afleiðing
einhverra óhliðhollra frétta
sem bandarísku fréttastofurn
ar tvær hafa dreift. Og þeim
er um og ó vegna þess að til
skipunin fylgir í kjölfar lítt
uppörvandi atvika.
Blaðafulltrúi Héctors Cám
pora, fyrirrennara Lastiri, á-
vitaðd eitt sinn argentíska rit
stjóra og yfirmenn sjónvarps
ins harðtega fyrir að vera „of
viins'aimlega“ Við marxiistísku
skæruliðasveitirnar í hinum
ýmsu borgum landsins. Sú á-
vítun leiddi til þess að allar
yfirlýsingar skæruliða hurfu
úr blöðunum og til mikillar
fækkunar á viðtölum og
greinum um þá.
Smjörþefinn af því sem
hugsanlega er í vændum má
finna af því sem gerðist hjá
blaðinu „La Nueva Provimc:a“
í Bahia Blanca, sem er eitt hið
elzta og virtasta blað landsins.
Mánuðum saman hafur það
staðið i stöðugri orrahrið við
flokksforingja peronista þar
á staðnum. Afleiðingin var sú,
að blaðið hefur verið svipt öll
um opinberum auglýsingum,
sem er mikið áfall fyrir fjár
hag þess.
Nú minnast argentískir
fréttamenn, þ.e. þeir sem ekki
eru harðlínu perónistar, þess
með hrolli hve síðasta ríkis-
stjórn Perons fór hrikalega
með blöðin á árunum 1946 til
1955. Árásir Perons á prent-
frelsið náðu hámarki er menn
hans tóku fremsta dagblað i
rómönsku Ameríku, „La
Prensa", eignarnámi og af-
hentu það verkalýðssamtök-
um eftir miklar vimnudeilur.
Þrátt fyrir það að „La Preri.sa"
hafi verið afhent upphafleg-
um eigendum sínum á ný síð-
ar náði það aldrei fyrri stöðu
sinni.