Morgunblaðið - 30.09.1973, Blaðsíða 17

MOR.GLfN'BLAE>IÐ — SUNlNGDAGUR 30. SEPTEMBER 1973
17
Hrafn Gunnlaugsson skrif ar f rá Stokkhólmi:
Fangelsin í fangelsinu
100.000 pólitískir fangar
UPP á síðkastið hefur áhugi
sænskra fjölmiðla beinzt í æ
rikara mæli að ástandiirm í
Sovétríkjunum. Ástæða þessa
auknu áhuga er sú hispurs-
lausa og harða gagnrým nób-
elsskáldsins Alexanders Solzj-
enitsyn og vísiindamanmsins
Andrjes Sacharov, á kúguin-
inni og ánauðinni í liandi
þeirra. Fréttaskýraindi sænska
sjónvarpsins (TV 1) spálr þvi,
að nú sé aðeins tímaspurs-
mál hvenær sovézk yfirvöld
þaggi niður í þeirn félögun-
um fyrir fulit og alilt.
Sérfræðingur Dagens Ny-
heter í málefnum Sovétri'kj-
an.na segir, að varfæmlslega
reiknað séu 600 tii 1000 hegn-
iinigarviinnubúðir starfræktar
í Sovétríkjunium, og að í þess-
um vinmubúðum séu yfir
hundrað þúsund pólitískir
faragar í haldi. Tölumar geta
vei'ið margfalt hærri, segir
sérfræðmguriran, þvd hér er
aðeins reiknað með þeim föng
um sem fullkomin vissia er
fyriir.
Alis er vitað um rúmlega
10 milljónir fanga í Sovétríkj-
unum sem staðfestar heimild-
ir liggja fyriir um, að sögn sér
fræðiings Dagens Nyheter. En
eins og .segir hér að íraman,
er ekki hægt að sarana á ó-
hrekjandi hátt, að fleiri en
huradrað þúsund þessaira
fanga sitji irani, eirauragis aí
póliitískum ástæðum. Þessar
tölur segja, að í dag eru fleiri
pólitískir fangar í Sovétrikj-
unum, en á miðjum áratugn-
um 1950 til 60, en í þann tíma
byrjuðu þrælku'narvinnubúðir
Stalíras að tæmast. Vert er að
benda á i þessu samhengi, að
í áðumefndum tölum er ekki
gert ráð fyrir „heilsuhælium"
og „geðsjúkrahúsum“ sem
andstæðingar stjórraarinraar
eru sendir á, tid að yfirvöld
komist hjá því að þurfa að
draga þá fyriir lög og dóm.
Robert Conquert, höfundur
hins marglofaða ritverks
„Ógnin miklia“ segir að í per-
sónulegum samtölium hafi
háttsettir menn í Sovétrikjun-
um ekki hikað við að nefna
töluna hundrað þúsund pöll-
tískiir fangar.
Einn hei'mildarmararaairana
um ástandið í Sovét er Vlad-
iimir Bukovskij, þrítugur Len-
ingradbúi, sem hefur lengi
reynzt yfirvöldunum óþægur
ljár í þúfu og afplánar nú 12
ára hegniragu (sjö ár á geð-
veifcrahæli og síðan fimm ára
dvöl í hegrairagarviinraubúðum).
Viadimir vair nýkominn út úr
faragabúðum þegar hanra var
dæmdur í anraað siran. Þann
stutta tíma sem hann var
frjáls, sagði hann í viðtaii við
vestræna fréttamenn í
Moskvu, að í faragabúðuraum
þeim er hann hefði verið í
baldi í (á Voronesjsvæðirau
um 50 míiur suður af
Mosikvu) hefði hanin fregnað
af tiu öðrum hegningarvinnu-
búðum í nágrennirau sem hann
nefndi með raafni. — Það sem
vekur athygii við frásögn Vlad
imirs er, að hann talaði um
svæði sem af flestum var álit-
ið ósköp venjulegt dreifbýlis-
svæði.
Félagar úr sértrúarfiokki
mótmælenda (bapttetar) hafa
nýlega smyglað úr landi
skýrsiu sem iraniheldur ná-
kvæma lýsiragu, nöfin og stað-
setningu á meir en 200 þrælik-
uraarvinnubúðum í Austur-
Rússfandi, Síberiu og sovézku
A uist u rsvæ ð un u m, þar sem
Hrafn Giinnlaugsson.
meðlimir úr flokki mótmæl-
enda hafa setið.
Á Vesturlöndum hefur
Potma (þrælkuraa.rvininubúða-
keðjia á milli Potma í suðri og
Bairasjevo í norðri) verið larag
þekiktasta fan’gelsisraafn í
Rússlandi fram á þennan dag.
Potrna er um 45 míiur aust-
uir af Mosikvu í Mordoviu. Til
að gefa nokkra huigmynd um
stærð þessara viranutoúðasam-
steypu, má geta þess, að eft-
ir þeim endilöngum iiggja
járntomutateiinar sem eru rúm
ir 50 kilómetrar á lengd. Þessi
járntorautaleið er að sjálf-
sögðu ekki merkt inn á opin-
ber landakort af svæðimu, þó
hún hafi vérið byiggð af stríðs-
föngum fyrir meir en 40 ár-
um síðan. Vinnubúðirnar eru
í 18 einingum, með ekki færri
en þrjátiu þúsund fön,gum.
Þessar upplýsingar eru sótt
ar í „Fréttablað um atbuT'ði
ldðandi stundar", en síðasta
hefti þess kom út í októher í
fyrra. Síðan þá hefur ekki ból-
að á þessn raeðamjairðarblaðt,
em ástæða þess er öðru frem-
ur talira Jakirréttarhöldin.
Útfiytjendur til Israel hafa
einnig látið í té upplýsingar
um ástandið í faragabúðum í
Sovétrífcjuinum. Við saman-
burð á frambuirði útflytjenda
frá ólikum landshorraum Sov-
étrikjamna, getum við gert okk
ur nokkuð aimenna og skýra
mytnd af ýmsum smærii at-
riðum, eiras og t.d.mataræðiniu
í faragabúðunium. Dagssskammt
ur inniheldur um það bil 2400
hi'taeirairagar (lágmarks fæðu-
þörf 11 ára barns að áliti
lækna) og breytir þá eragu þó
faragarnir þræli myrkrarana á
miili. Grænmeti, smjör og syk
ur eru óþekkt fjn-irbæri.
Verajuleg refsing fyrir agabrot
er að hi'taeitningamagn fæð-
unraar er mimrakað niður í 1300
hitaeiniragar. Á þessum mat-
arskammti tórði t.d. skáldið
J'U'li Daniel i laragan tima. Á
morgnaina fékk hann glas af
voligu vatni, í hádeginu disk
af grassúpu, og á kvöldira soð-
inn fiskbita á stærð við eld-
spýtnastokk.
Árlega leggur fjöldi fólks
Mfið í söiurhar við að reyna
að fiýj’a úr járníj aldsl öndura-
um. Svo ömurlegt er ástand-
ið 1 þessum risafangelsum.
En ímynduinarafl okkar Vest-
urlandabúa mun seirat geta
d’regið upp þá ógnarmynd sem
biirtist ef skyggnzt er inra í
fangelisin i fangelsinu sjálfu.
Bæjarfógetagai'ðurinn
og þétt auka þrýstingiran á þessi
tvö lönd. Þeir mumdu „Fiiraniand-
isera“ Noreg og efia áhritf sin 1
F'inniandi, hvort sem í veðrd væri
látið vaka, að það larad hefði þá
sjálfstæði eða ekki. Raunar vita
alliir, að sjálfstæði Firaniands er
takmarkað, þegar í dag, jafravel
svo, að firansk yfirvöld ritskoða
bókmenntir og öranur menming-
arverk, ef óttazt er, að þau falli
Rússum ekki i geð.
Ættu þakkir okkar ís!en<linga
í garð Norðmarana fyriir öfiugan
stuðnirag þeirrá i iandihelgiismál-
inu áð vera fóLgnar í þvi, að við
tækjum ekkert tiDltt til þeirra,
þegar va.rðar sjáift öryggi þeirra
og sjáifstæði? Nei, svo saranar-
lega ekki.
Það karan að vera, að þeir
menm séu til, sem með opraum
augum vilja stofna sjáifstæði og
öryiggi Isliands í hættu. Hitt mun
þó sönrau raær, að þeiir rraanra, sem
berjast fyrir því, að Isiarad verði
varnarlaust, séu annars vegar
kammúnistar, sem beinlírais óska
eftir aukraum áhrifum Rússa i
okkar heimshiuta, eða þá menn,
sem raeita að 'horfasit í augu við
staðreyndir. Þeir vilja ekki trúa
því, að vondir meran séu til, að
stórveldið Rússlamd muni fyl'la
tómarúm, sem skapast. Þeir
haldia, að við getum trey.st á
sjálfa okkur, við þurfum ebki
annað en að segja: En góðu
Rússar, ekfcert höfum við gert
ykkur, hvers vegna dettur ykk-
ur þá í hug að angra okkusr!
Margir þessara rraarana miundu
verða fyrstir titt að biðja um varn
ir á ný, er þeiir yrðu áþreifan-
lega varír við rússraesfca ásælmá.
Ðn það kynrai þá að vera orðið
um seiraain, bæði fyrir okkiur og
Norðmenra, þvi að stórveldið
Rússland lætur ekki svo gliatt af
áhrifum, sem það hefur aflað
sér. Þeir mundu segja stutt og
iaggott: hér erum við og höfum
verið. Ætlið þið að stofna heims-
friðnum í hættu til þess að
hreikja okkur ti'l baka ? Og hver
myndi hefja heimsistyrjöld tdi
þess, þegar við sjálfir hefðum
búið okkur þessi örlög?
Lýkur land-
helgisdeilunni?
Menn spyrja nú hver aranara,
lýk'ur landhelgisdeiiunn'i ? Ljóst
er, að þrýstinigur sá, sem Átlants
haf sbandalaigsþjóðimair hafa
beint að Rretum, hefur smám
saman verið að bera áraragur.
Aimenraiingsáliitið jatfnvel í Bret-
landi er að sraúást á sveif með
okkur og áreiðaindega höfðu kvik
myndir þær, sem sýradar hiafa
verið að undanförrau, mikla þýð-
iiragu. Raunar er furðutegt, að
stjórnvöld skul i hafa þverskall-
azt á anraað ár við að leyía töku
kvikmynda á máðunum, mesta
áróðurstæki, sem við hefðum
getað beitt í baráttu okkiar við
að afla okkur rauinihæfra yfir-
ráða yfir 50 míiuraum. Þetta er
aðeins ei'tt dæmið um það, hve
ílla hefur verið haldið á kynn-
iragu landhelgismálsins.
Eftir því, sem næst hefur kom-
izt, ber nú mjög liítið á mid'li samn
ingainefnda fslendiraiga og Vest-
ur-Þjóðverja, og er því búizi við,
að samkomulag náist um tírna-
burad'nar og takmarkaðar veiðar
Vestur-Þjóðverja á fs'laradsmið-
um.
Þegar þetta er ritað, er meini
vafi um afstöðu Bretlandsstjórn-
ar. Orðsendirag Edwards Heath,
fox’sætisráðherra Breta til Ólafs
Jóhannessonar, forsætisráðherra,
bendir að vísu tii þesis, að Breta-
stjónn hafi vaxandi áhyggjur af
framvimdu mália og sé raú líklegri
en áður til að láta uiradam sdiga.
þannig að gruradvöliur geti skap-
azt til vimsairategrt sairniskipta
þjóðararaa en hugsanteg hafa ver-
ið undanfarna márauði.
Eiras og menin miranast buðust
Norðmemn til þess að reyna að
beita sór tiil að leysa iandhelgis-
deiLuraa, strax eftir að Bretar
sendu herskipira iran fyriir fisk-
veiðiitakmörkira, Enda þótt allir
vissu að Norðmeran væru á okk-
ar bandi', raeitaði ríkiisstjómim öl'liu
heiili þessu boði Norðmamna. Nú
hefur hms vegar verið upplýst,
að stjórniin hyggist biðja Norð-
menn að gæta hagsmuna okkar
i Bretlandd, ef af stjórramálaslit-
um verður. Ekki hefði þess
vegna verið óeðlilegt að heimila
Norðmönraum að beita áhritfum
síraum þaran skaimma tima, sem
ríkisstjómin gaf tii að athuga
hvað fyrir forsætisiráðherra
Breta vebti — og kamraski hefur
það líka verið igert.
Þórarinn
vill 200 mílur
Hér í blaðirau hefur verið vak-
in athygM á því, að Þórariran Þór-
arinssón, formaður utanrtkis-
málanefradar, fagraaði himra 2.
sept. sl. ályktun Sjálfstæðis-
flokksiras varðaradi löggjöf um
200 sjómíiraa fiiskveiðitakmörk,
en kvaðst himis vegar i útvarps-
þætti 19. sama mánaðar vera
andvígur stefnu Sjálfsitæðis-
flokksins. Þórariran Þómrins'sora
hefur nú í ritstjórinargreira Tim-
ans lýst því yfir, að haran sé enra
fýlgjandi þvi, að lög verði sett
um 200 sjómilna efnaiha.gslög-
sögu, en hlras vegar kveðst haran
ekki reiðubúinra til að samiþykkja,
að þau lög taki gildi fyrir árs-
liok 1974. Það sé eiraa atriðið, sem
hanra greirai á um við Sjálfs'tæð-
isflokkinn. Orðrétt segir harara
um sjálfan sig, sem í ri'tstjórn-
argreininnd er formaður utararlk-
ismálanefradar:
„Hanra sagði þá nákvæmtega
það sarna og í útvarpsþættinum
19. sept., þ.e. að setja ætti lög
um 200 mílma efmahagsdögsögu
Islands, en ákveða ekki að simnd,
hvenær þau koma fil fram-
kvæmda."
Þá hefur mál þetta skýrzt.
Viissiulega ber að fagna því, að
Þórariran Þórarinsson er eran
þeiirrar skoðunar, að löggjötf eigi
að setja hið bráðasta um 200
sjómílraa iaindhel’gi, og vonandd
fylgir Framsókna'rfioktouriinra
þeim sjónarmiðum harts. Hins
vegar vili hanra ekki á þessu stigd
málsiras ákveða gildiistöku fyrir
ánsiok 1974. Eins og áður hefur
verið rætt um hér i blaðirau, get-
ur auðvitað eimhver öraraur dag-
setnirag komið til greiraa, en frá-
leitt er þó að draga giMistökuna
öiiu leragur en Sjáltfstæðisifliakkur-
irara hefur lagt tdl.
En hvað, sem því Mður, er m:k-
ilvægt, að formaður utararikis-
málanefndar lýsiir eran yfir stuðn-
imgi við það, að löggjöf wrði
setf strax, er þirag kemiui- sam-
an, um 200 sjómdlraa efnahaigs-
lögsogu. Á það verður svo að
reyma, hvaða tímamörk verður
hægt að fá hainn og aðra tiil að
sætta sig við.