Morgunblaðið - 24.10.1973, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR24. OKTÓBER 1973
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Frétta stjóri
. Augiýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 22,00 kr. eintakið
fiskimiða, sem mestu skip-
ta fyrir okkur og taka yfir
landgrunnið og sums stað-
ar 'ná lengra. Það sam-
ræmist því íslenzkum hags-
munum að taka upp þá
stefnu.“
Eins og kunnugt er, hafa
þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins lagt fram þings-
ályktunartillögu á Alþingi
þess efnis, að fiskveiðilög-
saga íslendinga verði færð
út í 200 sjómílur eigi síðar
en 31. des. 1974. I ræðu
sinni gerði Gunnar
Thoroddsen grein fyrir
HVERS VEGNA UTFÆRSLA
í 200 MÍLUR?
Iræðu þeirri, er
Gunnar Thoroddsen,
formaður þingflokks Sjálf-
stæðisflokksins, flutti í um-
ræðum á Alþingi s.l.
fimmtudagskvöld, fjallaði
hann um útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar í 200 míl-
ur og hvernig hyggilegast
væri að standa að þeirri
útfærslu. Um það sagði
Gunnar Thoroddsen: „Mið-
að við þá þróun, sem orðið
hefur hin síðustu ár, væri
eðlilegt, að miða ytri mörk
landgrunnsins við a.m.k.
þúsund metra dýpi eða við
hagnýtingarmörk, þar sem
þau ná lengra á haf út. Nú
hafa mál þróazt þannig, að
þau lönd, sem vilja víðáttu-
mikla landhelgi og fylgja
landgrunnsstefnunni, eins
og við, telja yfirleitt sigur-
vænlegast að fylkja sér um
200 mílur. Liggja til þess
einkum tvær ástæður.
Lönd eins og Suður-
Amerfkuríkin, sem þegar
hafa tekið sér 200 mílur
hafa sum sáralítið land-
grunn og því ekki sérstak-
an áhuga á þeirri viðmið-
un. Önnur ríki, t.d.
Kanada, hafa landgrunn,
sem nær miklu lengra út
en 200 mflur og gera sér
ekki vonir um að fá viður-
kenningu á öllu sínu land-
grunni. Þess vegna eru 200
mílurnar líklegastar til
þess að sameina þessi ólíku
sjónarmið, sem hafa það þó
sameiginlegt að stefna að
stórri landhelgi. 200 mílna
landhelgi mun ná til þeirra
nokkrum þeirra röksemda,
sem liggja að baki þeirri
tillögu þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins. Hann
sagði: „Við teljum það lífs-
nauðsyn fyrir íslenzku
þjóðina vegnaþess, aðutan
50 mílna, milli 50 og 200
mílna eru dýrmæt fiskimið
í alvarlegri yfirvofandi
hættu. Þar má nefna
dæmi: Loðnan hefur verið
þjóðinni mikil búbót hin
síðustu ár. Mikinn hluta
ársins heldur hún sig fyrir
utan 50 mílur, milli 70 og
150 mílna. Og um hávetur
oft rétt utan við 50 mílur.
Ef erlend fiskiskip hæfu
loðnuveiðar að ráði er
þarna mikil hætta á ferð-
um. Síldin hefur nú í nokk-
ur ár verið friðuð. Menn
vonast til þess, að hún nái
sér upp aftur og hér geti
hafizt síldveiðar að nýju.
Þá er brýn þörf, að land-
helgin verði komin út í 200
mílur. Kolmunni kemur
hingað oft í miklu magni og
yfirleitt á milli 50 og 150
mílna og hafa erlendir tog-
arar, einkum rússneskir,
oft verið við þær veiðar
með mikinn flota. Mikil
grálúðumið eru fyrir norð-
an, vestan og austan land.
Fyrir nokkrum árum var
þar uppgripaafli. Erlendir
togarar komu hópum sam-
an og aflinn dróst stórlega
saman vegna ofveiði. Ég
nefni þessi fjögur dæmi.
Fjölmörg önnur geta fiski-
fræðingar nefnt um mikil-
væg mið milli 50 og 200
mílna.“
Loks gerði Gunnar
Thoroddsen grein fyrir
öðrum þeim rökum, sem
liggja til útfærslu í 200 míl-
ur fyrir árslok 1974, er
hann sagði: „Eftir undir-
búningsfundi hafréttarráð-
stefnunnar liggur það
einnig fyrir, svo að ekki er
vefengt, að meirihluti
þjóða heims er orðinn
fylgjandi 200 mílna efna-
hags- eða auðlindalögsögu,
sem inniheldur m.a. í sér
fiskveiðilandhelgi. Hins
vegar getur hafréttarráð-
stefnan tekið 2 eða 3 ár eða
lengri tíma og enginn veit,
hvort þeir 2/3 hlutar at-
kvæða, sem þarf til þess, að
samþykktin verði að
alþjóðalögum, fáist eða
hvenær. Auk þess þarf
staðfestingu margra ríkja
á eftir. Þegar allt þetta
kemur saman sýnist okkur
sjálfstæðismönnum ekki
ástæða til þess að bíða,
heldur talsverður
ábyrgðarhluti og áhætta að
bíða öllu lengur en við höf-
um lagt til.“
UTVEGSMENN
VILJA SAMNINGA
Þingflokkamir ræða enn
samkomulagsgrundvöll
þann, sem Ólafur
Jóhanrlesson kom heim
með frá London. Hins
vegar er athyglisvert, að
útvegsmenn hafa lýst yfir
stuðningi við þennan sam-
komulagsgrundvöll. Á
fundi stjórnar og vara-
stjórnar LÍÚ og formanna
útvegsmannafélaga víðs
vegar um landið var sam-
þykkt að mæla með því við
ríkisstjórnina, að samning-
ur yrði gerður við Breta á
þessum grundvelli, og á al-
mennum fundi í Félagi
íslenzkra botnvörpuskipa-
eigenda var lýst yfir
„eindregnum stuðningi við
tillögur þær, sem forsætis-
ráðherrar íslands og Bret-
lands hafa orðið ásáttir um
að bera fram sem bráða-
birgðalausn á fiskveiði-
deilunni um tveggja ára
skeið.“
Stefnir Svíþjóð
Ntl VELTA menn því mikið
fyrir sér, hvernig sænsk stjórn-
mál muni þróast næstu árin.
Eftir að kommúnistar komust í
lykilaðstöðu í þinginu, óttast
margir, en aðrir vona, að stefna
stjórnarinnar verði meir í átt til
sósialisma. Hópar sósíalista
innan stjórnarflokksins
hresstust við úrslit kosning-
anna og túlkuðu þau sem
vinstrisigur. Þeir krefjast því
vinstrisnúnings í stefnu
stjórnarinnar. Menn vilja meiri
afskipti af erlendum mál-
efnum, þar á meðal viður-
kenningu á byltingarstjórnum
Vietnam og Kambodíu, meiri
aðstoð við sósíalisk þróunar-
lönd og vingjarnlegri afstöðu
til Araba f Palestínudeildinni.
Vinstrisinnar í og utan
stjórnarflokksins vilja einnig
hreinni sósíalisma í stjórn-
málum heima fyrir. Flokks-
forystan vill f ara varlega og vill
ekki varpa markaðshagkerfinu
fyrir borð, en hinir yngri og
róttækari vilja aukna þjóðnýt-
ingu, aukin áhrif rfkisins í
atvinnulífi og raunverulegt
vald launþega innan fyrir-
tækja. Þeir vilja hrinda í fram-
kvæmd kröfum um jafnrétti
láglaunahópa og tekju- og
eignajöfnuð. Þessi slagorð
vantaði í kosningum 1973, þeg-
ar allir flokkar nema kommún-
istar kepptust um hylli skatt-
píndra meðallauna hópa.
Fleiri tillögur um þjóð-
nýtingu voru lagðar fyrir
þing jafnaðarmannaflokksins
í fyrra, en nokkru sinni fyrr.
Flokksforystunni tókst að
draga úr mesta þjóðnýtingar-
áhuganum meðþeim rökum, að
þjóðnýtingardraugurinn gæti
hrætt kjósendur. Forystan veit-
einnig að t.d. þjóðnýting við-
skiptabankanna yrði svo
kostnaðarsöm að hún myndi
krefjast skattahækkunar. Þess
í stað er ætlunin að nota mikla
lifeyrirsjóði í vörzlu rfkisins til
að kaupa hlutabréf í einkafyrir
tækjum. Sósíaliska andstaðan
innan flokksins og kommún-
istar vilja hins vegar að þessu
fé launþega verði varið til
stofnunar nýrra ríkisfyrir-
tækja.
Áttundi áratugurinn krefst
mikillar uppbyggingar iðnaðar
ef Svíar ætla að halda stöðu
sinni efst í alþjóðlegu lífsgæða-
töflunni. Þetta mun krefjast
gagnkvæms trausts og sam-
vinnu á milli atvinnulífs, ríkis-
stjórnar og yfirvalda. Stjórn
jafnaðarmanna verður þvf að
gera ýmislegt upp við sig
Annaðhvort verður að sættast
að ein-
flokks-
ræði?
Eftir
Anres Kíing
við einkareksturinn og stjórn-
arandstöðu borgaraflokkana i
þinginu eða snúa þróuninni
meir í átt til sósíalisma og slást
í för með kommúnistum.
Frá fornu fari hafa jafnaðar-
menn verið varkárir gagnvart
kommúnistum, sem þeir líta á
sem klofningsmenn inn-
an verkalýsðhreyfingarinnar.
Aðstæðurnar eru aðrar á
íslandi, þar sem jafnaðarmenn
hafa ekki verið verulega
sterkari en sósialistar og
kommúnistar.
Leiðtogar Jafnaðarmanna-
flokksins og blöðin gættu þess
vel að ráðast ekki á Þjóðar-
flokkinn I kosningarbar-
áttunni. E.t.v. vildu menn þ'egja
flokkinn í hel og nota púðrið til
að stöðva framgöngu Mið-
flokksins. Eins kemur til greina
að þeir hafi viljað halda opnum
möguleikanum á samvinnu við
Þjóðarflokkinn, ef hann myndi
rjúfa bandalagið við borgar-
flokkana og gerast róttækur
launþegaflokkur. Jafnaðar-
menn gætu .þannig styrkt
stjórnaraðstöðu sína og um leið
rofið, samvinnu borgarflokk-
anna. Tök jafnaðarmanna á
stjórnvellinum gætu þannig
orðið varanleg. Án Þjóðar-
flokksins á milli sin myndu
fornar erjur Miðflokksins og
Hægriflokksíns / vafalaust
hefjast á ný.
Raddir um samvinnu eru nú
uppi í hinum illa leikna Þjóðar-
flokki. Leiðtogar flokksins
þorðu hins vegar ekki að svlkja
kjósendur á þennan hátt, því að
f kosningabaráttunni var öll
áherzla lögð á að koma á
borgarastjórn. Deilur. innan
flokksins munu verða miklar.
Mesta vandamál flokksins er að
enginn, veit hvert vandamálið
er, því allir eru sammála um að
stefnan og foringinn séu ágæt.
Stjórnarandstaðan hefur í
hverjum kosningum krafizt
stjórnarskipta. Hún hefur
haldið því fram að stjórnar-
skipti væru holl sænsku lýð-
ræði og jafnframt varað við
þróun f átt í einflokksræðis.
Ríkisstjórnin vfsar' öllum
slíkum vangaveltum á bug. Hin
nauðsynlega endurnýjun getur,
að því er jafnaðarmenn segja,
orðið gegnum hugmyndafræði-
lega þróun og mannaskipti í
stjórnarflokknum. Flokksþing
jafnaðarmanna er farið að
gegna mikilvægu hlutverki f
sænskum stjórnarmálum,
sumir segja að það sé mikl-
vægara en Ríkisdagurinn
sjálfur (þingið)
Olaf Palme hélt fram þessum
röksemdum f sumar. Hann bjó
til eigin jafnvægiskenningu
sem mótvægi gegn kröfum
stjórnarandstöðunnar um
stjórnarskipti. „Þau öfl, sem að
miklu leyti halda fjármála-
valdinu og hafa vald yfir skoð-
unamyndun munu einnig ræna
stjórnvaldinu. 1 stað þess jafn-
vægis sem nú ríkir, kæmi
minnkandi áhrif launþega.“
Sífellt fleiri sósíalistar hafa
krafizt þess að endi verði
bundinn á hið borgarlega vald í
atvinnulífi og skoðanamyndun.
Stærsta dagblaðið, Dagens
Nyheter hefur af frjálsum vilja
sagt skilið við Þjóðarflokkinn
og er nú flokkslega óháð.
Leiðandi jafnaðarmaður
nokkur og fjölmiðlahugsuður
olli miklu fjarðafoki ekki alls
fyrir löngu með tillögu sinni
um aukin áhrif samfélagsins á
fjölmiðla. 1 vígstöðvum borgar-
flokkanna var þessu tekið sem
bragði ríkisstjórnarinnar til að
kanna baráttuvilja þeirra.
Margir velta því nú fyrir sér,
hvort sáttin og samlyndið, sem
einkennt hafa sænsk stjórnmál
og þjóðfélagsumræður muni
hverfa á þessum áratug. Munu
skarpar andstæður og endur-
nýjuð stéttabarátta koma f stað
samfélagshyggjunnar, sem
Per Albin Hanson skapaði í
kring um 1930 og 40 og Tage
Erlander stýrði eftir um 1950
og 60. Það veltur mikið á því
hvaða stefnu Palme og stjórn
hans taka fram að nýjum
kosningum og úrslitum þeirra.
Ef flokkar sósfalista sigra má
búast við að hinir yngri og rót-
tækari og kommúnistar fái
aukinn hljómgrunn. Þeir vilja
afnema kapitalismann og
blandað hagkerfið og hraöa
ferðinni í átt til sósílisma. Það
myndi auka á óánægju þess
helmings sænsku þjóðarinnar,
sem hefur átt fulltrúa f ríkis-
stjórn síðustu fjóra áratugi.
Þeir vilja ekki fara með í slíka
ferð. Munu hinir eldri og
reyndari jafnaðarmenn geta
stöðvað framgang ungu sósía-
listanna?