Morgunblaðið - 05.02.1974, Page 12

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. FEBRÚAR 1974
12
Norrænt iafnvægi
NORSKIR stjómmálamenn telja,
að „hið norræna jafnvægi", sem
þeir nefna svo, hafi raskazt veru-
Iega Sovétrikjunum í vil á síðustu
árum. Þegarþeir tala um norrænt
jafnvægi, eiga þeir við það valda-
jafnvægi, sem skapazt hefur
smátt og smátt í okkar heims-
hluta. Sérhver röskun á þessu
jafnvægi er að þeirra mati hættu-
leg meðan allt er óljóst um þær
viðræður, sem nú fara fram á
Öryggismálaráðstefnu Evrópu og
í Vínarborg um gagnkvæman
samdrátt herafla í Mið-Evrópu.
Að þeirra dómi hefur þetta jafn-
vægi hér á norðurhjara veraldar
raskázt af tveimur ástæðum. I
fyrsta lagi vegna hínnar gífurlegu
hernaðaruppbyggingar Sovét-
ríkjanna á Kolaskaga, sem rætt
var um í fyrri grein og i öðru lagi
vegna þess, að áhrif Sovét-
rikjanna hafi stöðugt vaxið í
Finnlandi siðustu árin. Um sýni-
leg merki þess, að þessar stað-
hæfingar Norðmanna hafi við rök
að styðjast, leyfi ég mér að vísa til
mjög athyglisverðrar greinar hér
í Morgunblaðinu sl. föstudag eftir
sænska blaðamanninn Andreas
Kúng, en þar nefnir hann nokkur
áþreifanleg dæmi um það, hve
mjög Finnar eru háðir Rússum.
En ástæður þess, að sigið hefur á
ógæfuhlíðina fyrir Finnum, segja
Norðmennirnir þær, að kynslóða-
skipti i jafnaðarmannaflokknum í
Finnlandi hafi valdið þvi, að hann
sé eftirgefanlegri gagnvart Rúss-
um en áður var og ennfremur sé
ljóst, að um kommúniska
„infiltrasjón “ hafi verið að ræða í
jafnaðarmannaflokkinn í Finn-
landi Þessi flokkur hafi áður stað
ið ið eins og veggur gegn ásælni
Sovétríkjanna en nú hafi sá vegg-
ur hrunið að nokkru. Svíar
fylgjast mjög náið með þróun
finnskra stjórnmála og beint og
náið samband mun vera milli
Kekkonens, Finnlandsforseta, og
Palme, forsætisráðherra Svi-
þjóðar.
Alla vega er það skoðun Norð-
manna, að af þessum tveimur
ástæðum hafi valdajafnvægið í
okkar heimshluta raskazt mjög
Sovétríkjunum í vil.
Færi svo, að varnarstöðinni í
Keflavík yrðí lokað, telja þeir, að
það mundi enn þýða verulega
röskun á hinu norræna jafnvægi
Sovétmönnum í vil Ef til þess
kæmi svo síðar, að islendingar
vildu kalla bandariskt varnarlið
eða annað NATO-lið til Keflavík-
ur á ný vegna nýs hættuástands,
mundu Sovétríkin líta á slíkt sem
ögrun við sig vegna stöðu þeirra í
þessum heimshluta og auka þá
hernaðarviðbúnað sinn með ein-
hverjum hætti einhvers staðar á
norðursvæðinu, sem mundi þýða
aukinn þrýsting af þeirra hálfú á
eitt Norðurlandanna eðaþau öll.
Þessi yfirsýn yfir málefni allra
Norðurlandaþjóðanna og sam-
hengið á milli aðgerða eða að-
gerðaleysis hverrar einstakrar
þeirra, einkenndi samtöl okkar
við alla þá norsku stjórnmála-
ihenn, er ég rakti i formála að
fyrri grein minni, að við hefðum
rætt við í Osló. Allir lögðu þeir
megin áherzlu á þetta samhengi
og þá hættu, sem það mundi
skapa, ef hið norræna jafnvægi
raskaðist enn á ný Sovétríkjunum
í hag. Má það vera okkur
Islendingum nokkurt um-
hugsunarefni, hvort núverandi
forystumenn okkar hafa þá yfir-
sýn um þessi efni, sem svo nauð-
synleg er.
Yfirlýsingar norskra
stjórnmálamanna
Norskir stjórnmálamenn hafa
ekki látið hjá liða að setja fram
sjónarmið sin varðandi Iokun
Keflavíkurstöðvarinnar. Það var
engin tilviljun, að Trygve
Bratteli, forsætisráðherra
Noregs, vék orðum að íslandi i
áramótaávarpi sínu til norsku
þjóðarinnar. Hann sagði: „Ég vil
gjarnan á þessum nýársdegi
senda fyrir hönd þjóðar okkar
kveðjur til frændþjóðar okkar á
islandi. Hún á erfitt ár að baki,
harðar deilur við annars góða
vinaþjóð þ.e. hið svonefnda nýja
þorskastríð. Við gleðjumst yfir
því, að samkomulag náðist. Gott
samband nágranna við Norskahaf
og Norðursjó stuðlar að jafnvægi,
sem þjónar friði og samvinnu
milli þjóða á þessu mikilvæga
svæði.“ Enginn vafi leikur á því,
að þessi ummæli Bratteiis ber að
skoða, sem vinsamlega ábendingu
af hans hálfu til Islendinga vegna
Styrmir
Gunnarsson:
Varnir
Islands
o g
Noregs
þeirra fyrirætlana, sem uppi eru í
varnarmálum okkar.
Norska dagblaðið „Norges
Handels- og Sjöfartstidende" birti
hinn 6. desember sl. viðtal við
norska varnarmálaráðherrann
Alv J. Forstervoll. Eftirfarandi
orðaskipti áttu sér stað milli blaðs
og ráðherra:
— En hvað með Keflavíkur-
stöðina á Islandi, ef Ameríkanar
fara? Hvernig verður hernaðar-
leg staða Noregs þá?
— Ég hygg, að allir séu á einu
máli um, að það mundi skapa
vandamál fyrir sameiginlegar
varnir — og fyrir varnir Noregs
— bæði i friði og stríði. Það verð-
ur ekki sízt erfiðara að fylgjast
með því, sem gerist undir, á og
yfir haffletinum milli Grænlands,
íslands og Noregs. Ef yfirleitt er
hægt að vinna þetta verk annars
staðar frá mun það krefjast meiri
tækjabúnaðar og ekki verða eins
markvisst og nú. Fyrir okkur, sem
erum sérstaklega háð samgöngu-
leiðinni til Vesturheims, er þetta
að sjálfsögðu sérstakt áhugaefni.
Eg tel rétt að bæta því við, að
breyting á afstöðu okkar til
erlendra herstöðva í Noregi er
ekki raunhæft umræðuefni.
— Hafa norsk stjórnvöld sett
sjónarmið sin fram við
íslendinga?
— islendingar þekkja sjónar-
mið okkar.
Mál þetta var einnig tekið upp í
umræðum um utanríkismál í
norska stórþinginu hinn 20.
nóvember sl. Þá skoraði leiðtogi
hægri flokksins, Káre Willoch, á
norsku stjórnina að vekja athygli
íslenzku rikisstjórnarinnar á
afstöðu Norðmanna er hann
sagði.
„Meðan ég er að ræða hernaðar-
leg málefni vil ég gjarnan fá að
mæla með því við norsku ríkis-
stjórnina, að hún setji fram þá
skoðun við íslenzku rikisstjórn-
ina, að það er einnig í þágu
Noregs, og framlag til sameigin-
legra varna, að Keflavíkurstöðin
starfi áfram i einhverri mynd.“
Loks má nefna eitt dæmi til
viðbótar, sem sýnir, hversu ofar-
lega i huga Norðmanna hugsanleg
lokun varnarstöðvarinnar í Kefla-
vík er og hefur verið. 1 frétt i
stærsta dagblaði Noregs, Aften-
posten, hinn 1. desember sj. þar
sem rætt er um ráðherrafund
NATO segir svo: „Samkvæmt
þeim upplýsingum, sem Aften-
posten hefur fengið, hafa full-
trúar Noregs veitt áliti hermála-
nefndarinnar (þ.e. NATOS)
fullan stuðning. Það er skoðun
norska hernaðarsérfræðinga, að
án varnarstöðvarinnar í Keflavik
verði erfiðara fyrir önnur NATO-
ríki að flytja liðsstyrk og birgðir
til Noregs en á því byggist einmitt
vörn Norður-Noregs."
Orðsending
Norðmanna
i umtöluðum sjónvarpsþætti
fyrir skömmu beindi Vilmundur
Gylfason þeirri fyrirspurn til
Einars Ágústssonar, hvort ein-
hver skilaboð hefðu borizt frá
Norðmönnum varðandi varnar-
málin. Jú, ráðherrann kvaðst
kannast við það og sagði, að það
væri lesið, sem frá Norðmönnum
kæmi. Daginn eftir hringdi blaða-
maður Morgunblaðsins í ráð-
herrann og innti hann eftir því,
hvort hann hefði kannski átt við
það í sjónvarpsþættinum, að
formleg orðsending hefði borizt
frá norsku ríkisstjórninni til
hinnar islenzku um varnarmálin.
Ráðherrann staðfesti það og
sagði, að utanríkisnefnd hefði
verið kynnt málið. Ekki er allt,
sem sýnist. Samkvæmt þeim upp-
lýsingum, sem ég hef getað aflað
mér, barst þessi orðsending um
varnarmálin frá Norðmönnum
snemma i september frá ríkis-
stjórn Lars Korvalds, sem þá sat
að völdum í Noregi. Utanrikis-
nefnd Alþingis eða a.m.k. minni-
hluti utanrikisnefndar hafði enga
hugmynd um tilvist þessarar orð-
sendingar fyrr en örfáum dögum
áður en við fórum til Noregs í
byrjun desember. Utanrikisráð-
herra hafði fengið fréttir afþeirri
ferð og það með, að fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn færu til viðræðna
við Norðmenn GéirHalIgrimsson,
sem er varamaður i utanríkis-
nefnd og Matthias A. Mathiesen,
sem er annar af tveimur
fulltrúum Sjálfstæðisflokksins í
utanríkisnefnd. Þessir tveirmenn
fengu upplýsingar um orð-
sendingu Norðmanna rétt áðuren
þeir fóru til Noregs. En ég tel mig
hafa fulla ástæðu til að ætla, að
allir ráðherrar og forystumenn
stjórnarflokkanna hafi ekki haft
hugmynd um þessa orðsendingu á
þeim tíma. Hvers vegna skyldi
Einar Ágústsson leggja svo mikla
áherzlu á að koma í veg fyrir, að
vitneskja bærist um orðsendingu
Norðmanna? Og hvað, liggur
hann á margvíslegum öðrum
gögnum um öryggismálin, sem
eiga fullt erindi til almennings?
Einar Agústsson á að birta
orðsendingu Norðmanna opinber-
lega svo að þjóðin fái að kynnast
sjónarmiðum frændþjóðar okkar.
Ég veit að hann mun svara því til,
að hann hafi ekki til þess heimild,
hér sé um leynilega orðsendingu
að ræða frá norsku stjórninni.
Svarið við því er ósköp einfalt.
Ráðherrann getur hæglega fengið
samþykki norsku stjórnarinnar
til þess að birta orðsendinguna
opinberlega. Þá kann hann að
haldaþví fram, að hún lýsi sjónar-
miðum fyrrverandi ríkisstjórnar.
Ég leyfi mér að fullyrða, eftir
samtöl við núverandi forystu-
menn norsku ríkisstjórnarinnar,
að þeir eru í einu og öllu sammála
efni þessarar orðsendingar og það
getur utanríkisráðherra fengið
staðfest hjá Knut Frydenlund,
utanríkisráðherra Norðmanna,