Morgunblaðið - 05.02.1974, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. FEBRUAR 1974
17
Elns 09 mér sýnlst Eltlr Glsla j. flstDorsson
Bíllausir
eru líka
fólk
NÚ ERU stjórnmálamennimir
byrjaðir að brýna kutana vegna
sveitarstjórnakosninganna sem
vofa yfir þeim og líka að flikka
svolítið upp á blíða brosið sem
þeir bauna því harðar á kjósendur
sem nær dregur örlagastundinni.
Gylfi og Hannibal brostu meira að
segja svo Ijúft hvor til annars á
sjónvarpsskerminum fyrir
skemmstu að hraustustu kari-
menn viknuðu en viðkvæmum
konum varð hugsað til litlu barn-
anna sinna og saklausu brosanna
þeirra. Gylfi brosti að þessu sinni
til vinstri og Hannibal til hægri, en
þeð var af þvi þeir sátu þannig við
borðið í upptökusalnum. Þó að
stóllinn sem Gylfi sat á hefði ekki
verið nema þumlungi lengra til
vesturs þá hefði hann mátt gera
svo vel að brosa eins og vitlaus til
hægri en Hannibal að venda sinu
brosi í kross og beina þvi eins og
vitstola maður i hina áttina.
Svona getur staðan stundum verið
hárf'm í pólitikinni. Jafnvel stað-
setning húsgagnanna getur ráðið
því hvort pólitikusarnir brosa til
hægri eða vinstri. Þeir Gylfi og
Hannibal voru svona sælir á svip-
inn útaf nýja hræringnum sinum.
Hér í Reykjavfk gerir kosninga-
skjálftinn venjulega þannig vart
við sig hjá meirihlutanum að hann
byrjar að syngja Reykjavík lof og
pris. Meirihlutinn kyrjar þessa
þakkargjörð fiá morgni til kvölds.
Hjá minnihlutanum brýst þessi
sjúkdómur aftur á móti þannig út
að „reiðir borgarar" byrja að ausa
bréfum yf ir Þjóðviljann og Timann
þar sem þeirhelta sér yfir holurnar
I götunum. „Reiðar hiismæður"
taka siðan undir og eru ekki
billegar og jafnvel „reiðir kjöt-
kaupmenn" geysast fram á ritvöli-
inn með bjúgun á lofti og fullyrða
að gatnamálastjóri sé að setja þá
á hausinn með helvitis holunum
sinum. Það er illt að vera gatna-
málastjóriá kosningaári. Lífslikra
manna hlýtur að vera vfti.
Annars veldur veðráttan þvi i ár
að jafnvel holurnar hafa orðið að
vikja fyrir snjónum sem það
kosningamál sem gerir mönnum
heitast í hamsi. „Reiðar bein-
brotnar húsmæður" eru byrjaðar
að stinga upp kollinum og foxreið-
ir kjötkaupmenn upplýsa i nið-
köldum bréfum til málsgagns al-
þýðunnar að viðskiptavinir þeirra
liggi eins og hráðviði um göturnar.
Þjóðviljinn hefur verið harðastur
gegn snjónum að undanförnu, þó
að hann hafi ekki ennþá upplýst
hvernig tæma eigi borgina af
snjó. Ég held næstum að hann
hafi verið með sérstakan mann i
þessu að undanfömu, sem gerir
ekkert annað en að húðskamma
skaflana á götunum, fletta ofan af
svellbunkum fyrir fiaman sjálfa
skrífstofu borgarstjórans og fara
háðulegum orðum um vatnselginn
i Sogamýrinni þá daga vikunnar
æm Veðurstofunni þóknast að
gefa okkur hláku. Ég veit ekki
hvort Timinn er með sams konar
mann á sinum snærum. Það sýnist
þó sennilegast þar sem hann er
„blað fyrir alla". Ég hef haft svo
mikið að gera að undanförnu að
ég hef alls ekki haft tima til að
lesa hann nógu vel. Maður þarf að
grafa upp bilinn á morgnana, að
reyna að ýta honum i gang. að
sækja sendiferðabil með dráttar-
taug, að gera boð eftir lögreglunni
þegar maður situr fastur á Hafnar-
f jarðarveginum — þversum.
Þegar þetta er búið er manni
nánast lokið. Það er aðeins eitt
sem ég læt aldrei fara framhjá mér
i Tlmanum, og það eru fyrir-
sagnimar. Þær koma mér næstum
alltaf i fyrirtaks skap. „Æmar biða
þess að komið verði með hrútana i
þyrlu" var til dæmis fimm dálka á
forsiðunni hjá þeim þann 4. jan-
úar. Það var mál málanna þann
daginn. Og eftir allt Watergate-
vesenið og flugvélaránin og hala-
stjörnuna sem sást hvorki sporður
né hali af þá er ég honum hjartan-
lega sammála.
Menn eru svo eigingjarnir að
|æð fer allt eftir þvi hvernig fann-
fergið leikur þá sjálfa hvort þeim
finnst gatnamálastjóri eiga að fá
stórriddarakross með stjörnu eða
bara stóreflis glóðarauga. A með-
an ég var billaus þrumaði ég á
móti hverju snjókomi sem ég sá á
gangstéttunum, umhverfðist ef ég
á snifsi af is og var hvað eftir
annaðkominnáf remstahlunn með
að skrifa blöðunum bréf og ægja
þessum herrum sem stjórnuðu
snjómokstrinum hvaða skoðun ég
hefði á öllu þeirra háttalagi. Ætfi
undirskriftin hefði samt ekki orðið
„reið húsmóðir" eða jafnvel „reið
móðir i Vesturbænum" fremur en
„reiður blaðamaður"; það er svo
langtum áhrífarikara þegarfallega
móður fennir i kaf heldur en bara
miðaldra blaðamann. Nú er ég aft
ur á móti kominn með hjól og fer
varla út á snúru án þess að bera
bensinstybbuna með mér, og sið-
an get ég ekki með sanni sagt að
það haf i beinlinis haldið fyrir mér
vöku þó að ég hafi séð skrikjandi
kvenmann flýja undan öskrandi
jarðýtu sem var i óðaönn að moka
yf ir vegfarendur.
Svona er l'rfið, segi ég og stig á
bensinið.
Og þó. Eða hvað? Það skyldi þó
aldrei vera! Nú sem ég sit við
ritvélina og er að skrifa ixn þessi
mál, þá er einhver ólukkans púki
að toga i olnbogann á mér, að
skvaldra í eyrað á mér. að pjakka i
samvisku mina. Það er svo
skammt liðið siðan ég var sjáifur
einn af skóhl'rfasveitinni, að sam-
úð mln hlýtur víst ennþá að vera
með henni. Bílarnir þurfa að kom-
ast leiðar sinnar, satt er það, en
það þurfa lika manneskjur. þó að
þær eigi ekki bíla. Það má ekki
ryðja göturnar þannig, a ð einungis
bilarnir komist ferða sinna um bæ-
inn (nema minn að visu) og svo
færustu skiðamenn. Billausir eru
líka tólk. Og ef gatnamálastjóri
vill ekki eiga von á kveðju fiá
„reiðri húsmóður i Vesturbænum
með átta skólaskyld börn" þá
þarf hann æm ég er lifandi að
athuga sinn gang.
Baráttanum
völdin í Kína
BARATTAN um, hver eigi að
taka við af Mao Tse-tung, sem
er nýorðinn áttræður, er að ná
hámarki.
Á yfirborðinu snúast einu
opinberu umræðurnar í Peking
um, hvað Konfúsíus sagði og
gerði fyrir 2.000 árum. En þeg-
ar ráðizt er með offorsi á Kon-
fúsíus fyrir að koma aftur til
valda mönnum, sem féllu i ónáð
— nákvæmlega það sama og
Chou En-lai gerði fyrir
skemmstu til þess að marka
endalok menningarbyltingar-
innar — virðist baráttan undir
yfirborðinu vera á milli hins
hófsama Chous og hinna
róttæku, sem vilja meiri
byltingu, að minnsta kosti fljótt
á Iitið.
Það er Mao sem nýlega
skipaði fulltrúa hinna róttæku í
3. valdamestu stöðuna í stjórn-
málaráðinu með þeim hætti, að
sjá mátti, að fyrir honum vakti
að gefa í skyn, að hann hygðist
tryggja rikiserfðirnar eftir sína
daga. Baráttan milli Chous og
hins róttækanýgræðings,Wang
Hung-wen, 38 ára flokksstarfs-
manns frá Shanghai, virðist því
greinilega afmörkuð — þó ekki
væri nema undir yfirborðinu.
En raunveruleg örlög Kína
eru ráðin miklu dýpra og á því
þriðja stigi eru þau rökrædd í
valdaforystunni og framtíðin
ákveðin. Hávaðinn frá um-
ræðunum um Konfúsíus þjónar
þeim tilgangi að dylja þær fáu
bendingar, sem gefa til kynna,
hvaða málefni skipta raunveru-
lega mestu máli. Þannig var því
ákaft neiðað í grein í Alþýðu-
dagblaðinu í Peking nýlega, að
kyrrstaða rikti i kínversku
efnahagslífi. Andstæðingar
Maos voru bornir þeim sökum
að kvarta án gildrar ástæðu um
það, að lífskjörin væru bág og
fólkið hefði ekki nóg að bíta og
brenna. Þetta eru þau málefni
á kínverskum vettvangi, sem
nú skipta raunverulegu máli.
Ekki nægir að einblína á það,
sem kínversku blöðin segja um
Konfúsíus. Nýlegar greinar
þeirra verður að lesa með
greinum, sem komu við sögu i
öðrum kinveskum umræðum
um markmið og leiðir, og fara
verður mörg ár aftur í tímann
til þess að greiða úr flækjum
þess leyndardóms, sem nú svíf-
ur yfir vötnunum.
Sagt var, að í hópi þeirra, sem
kvörtuðu undan kyrrstöðu í
efnahagslífinu, hefðu verið
keppinautur Maos á árunum
fyrir 1960, Peng Te-huai land-
varnarráðherra, og jafnframt
arftaki Maos á næsta áratug, er
varð keppinautur hans, Lin
Piao. Með því að nefna þá gerði
Alþýðublaðið ljóst, að núver-
andi kvartanir um efnahags-
lega kyrrstöðu samsvara álíka
andófi háttsetrra manna gegn
forystunni og þeim sem bera
ábyrgðina á efnahagsstefnunni
— það er Chou En-lai og
stuðningshóp hans.
Þeir sem stóðu að andófinu
Chou En-lai og kona Maos,
Chiang Ching.
Ettlr
Vlclor zorza
gegn efnahagsstefnu Maos —
blaðið nefnir þrjá á undanförn-
um 15 árum — voru allir nánir
samstarfsmenn hans og hvöttu
yfirleitt til skjótra breytinga i
nýtízkuhorf í iðnaðinum til
þess að gera hvort tveggja
mögulegt, batnandi lífskjör og
stórfelldan varnarvígbúnað.
Mao hefur aftur á móti venju-
lega verið fylgjandi hægri þró-
un efnahagskerfis, er grund-
vallist að langmestu leyti á
landbúnaði og viðhaldi helztu
smábændaeinkennum sínum.
Deilur eru aftur hafnar um
þessi málefni eins og glöggt
kemur fram í eindregnum
stuðningi Chous við þá afstöðu
Maos, að efnahagsþróunin i
Kína verði að vera hæg og jöfn,
svo hæg að „hún verður ekki
fullkomnuð á þessari öld.“ A
nýafstöðnu flokksþingi lagði
Chou áherzlu á, að hlítt yrði
„skynsamlegum" reglum um
þróum efnahagslífsins, og
eflingu skipulagningar og sam-
ræmingar.
En við annan tón kvað hjá
hinu nýja og róttæka foringja-
efni Maos i fyrstu stefnuræðu
hans til þjóðarinnar á flokks-
þinginu. Það sem hann vildi
voru „pólitfsk skilyrði", sem
gera mundu mögulega „all-
hraða“ þróun landbúnaðarins
og um leið „nútíma" iðnaðar.
Hann lét bersýnilega ekki
aftra sér þær viðvaranir sem
flokksblöðin létu í ljós fyrir
hönd Chous á þá leið, að „vissir
félagar", sem vildu iðnþróun-
ina og gleymdu hve takmarkað-
ar náttúruauðlindir Kína væru,
„gætu jafnvel villzt og lent á
villigötum." Þeim var sagt, að
það stig iðnvæðingar, sem þeir
vildu, væri „of stórt“, kröfur
þeirra um nýjar áætlanir
„óraunhæfar" og sú trú þeirra,
að þetta mundi auka hraða þró-
unarinnar, einfaldlega röng.
„Þeim mun meiri asi,“ voru
þeir áminntir, „þeim mun
minni hraði.“
En hér á enn við, að ásakan-
irnar á þessu ári er aðeins hægt
að skilja í ljósi þeirra sem voru
settar fram f fyrra, þegar
ónafngreindir pólitískir
„svindlarar" voru sakaðir um
að hraða iðnvæðingunni og van-
rækja um leið landbúnaðinn. I
einni blaðaárásinni á andstöð-
una var gefið í skyn, að hún
hefði hvatt, einu sinn enn, til
umfangsmikillar hergagnaáætl-
unar eins og gerzt hefði í lönd-
um, þar sem landbúnaður hefði
verið látinn „dragast aftur úr“
jafnframt þvf sem vopnaiðnað-
ur efldist „óeðlilega“.
Endurvakning hermálaum-
ræðnanna sýna glöggt, að breyt-
ing iðnaðarins í nútímahorf og
endurvfgbúnaður, sem eru sam-
tvinnuð mál, eru ennþá einu
sinni að skjóta upp kollinum
sem aðaltengiliður í valdabar
áttunni í Peking. Kjarni deil-
unnar milli ,,hófsamra“ og „rót-
tækra“ er ekki, hvort, endur-
taka eigi vinstri öfgarnar úr
menningarbylgingunni á síð-
asta áratug.
Því er lokið í eitt skipti fyrir
öll á sama hátt og efnahags-
öfgum stóra framfarastökksins
á árunum milli 1950 til 1960.
Kjarni málsins að þessu sinni
er, hvort Kína eigi að stíga
fram f öllu sfnu veldi og nota
gífurlegan mannafla sinn og
auðlindir sinar tii þess að
byggja sér með skjóttum hætti
hornstein iðnaðar og tækni,
sem gera mundi landið að raun-
verulegum jafningja hinna
stórveldanna.
Mao og Chou óttast, að ef
Kína smábændanna verði
fórnað á altari iðnvæðingar
verði allt það rifið niður, sem
þeir stóðu vörð um og börðust
fyrir. Nýtízku breytingar
mundu kalla fram þætti hins
vestræna iðnaðarkerfis og stétt
iðnverkamanna, sem gæti jafn-
vel í samræmi við marxistískar
kennisetningar leitt Kina í
sömu átt og Rússland.
A áttugasta og fyrsta aldurs
ári vill Mao stöðva heiminn, hér
vill hann út — og hann vill að
Kina verði óbreytt eftir brott-
för sína. „Égá stefnumót við
guð,“ sagði hann nýlega. En
yngri mennina, sem hann er að
ala upp til þess að taka við af
sér, dreimir aðra drauma. Þeim
finnst efnahagslífið staðnað,
fólkið fátækara en það þarf að
vera, landið of veikburða miðað
við það sem það gæti orðið.
Ef djúpt er skyggnzt, eru
stjórnmálin f Kfna, kjarni þess
sem hægri og vinstri greinir á
um, afskaplega svipuð því sem
gengur og gerist í öðrum lönd-
um —jafnvel þótt það sem máli
skiptir drukknaði um tíma und-
ir skrautlegum gervimálum
,,menningarbyltingarinnar.“
Mennirnir, sem bíða eftir þvf
að Mao fari, eru ópolinmóðir.
Þeir vilja ganga til móts við
heiminn og ögra honum. Þegar
það gerist, og þess verður ekki
langt að bíða, munu þeir valda
svo miklum breytingum í
heimsmálunum, að þau verða
óþekkjanieg.