Morgunblaðið - 12.03.1974, Blaðsíða 16

10 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. MARZ 1974
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson ✓
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 420,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 2 5,00 kr. eintakið.
Eins og greint
hefur verið frá hér í
blaðinu, hafa ýmis teikn
verið á lofti um það undan-
farna daga, að Ólafur Jó-
hannesson forsætisráð-
herra væri að láta undan
þrýstingi í varnarmál-
unum, annars vegar frá
kommúnistum og hins veg-
ar frá Eysteini Jónssyni og
þeirri deild Framsóknar-
flokksins, sem öllu vill
fórna fyrir stjórnarsam-
starfið og allt til vinna að
halda völdum enn um
skeið. Á borgarfundi þeim,
sem haldinn var á Hótel
Sögu sl. sunnudag, bar
Geir Hallgrímsson fram
spurningar til ráðherranna
Einars Ágústssonar og
Magnúsar Kjartanssonar
um gang þeirra umræðna,
sem átt hafa sér stað innan
ríkisstjórnarinnar og
stjórnarflokkanna að und-
anförnu. Báðir ráðherr-
arnir færðust undan að
svara spurningunum, en
létu þó að því liggja, að
samkomulag væri á næsta
leiti, raunar er það í sam-
ræmi við fullyrðingar í rit-
stjórnargreinum Tímans
nú síðustu daga.
Ekki veit Morgunblaðið,
hvað ofan á kann að verða í
þessu efni, en svo mikið er
víst, að öryggis- og varnar-
mál landsins eru nú leik-
soppur pólitískra afla. Þar
er ekki hugsað — og því
síður rætt — um íslenzka
varnarhagsmuni heldur
um það, hvernig hnoða
megi málinu saman, þann-
ig að núverandi stjórnar-
herrar geti haldið völdum
sínum.
Gagnstætt hinu pólitíska
valdatafli, sem stjórnar-
herrarnir tefla, hefur
Sjálfstæðisflokkurinn al-
veg skýra stefnu í öryggis-
og sjálfstæðismálunum.
Um það sagði Geir Hall-
grfmsson formaður flokks-
ins eftirfarandi í merkri
ræðu sinni á fundinum sl.
sunnudag:
„Megin atriðin í stefnu
okkar i varnar- og öryggis-
málum eiga að vera þessi:
í fyrsta lagi, varnarliðið
sé þess megnugt að reka
héðan flug til eftirlits með
siglingum í og á hafinu
kringum landið og fylgjast
með flugferðum ókunnra
flugvéla um íslenzkt flug-
stjórnarsvæði, svo að við
vitum, hverjir fara um
næsta nágrenni lands okk-
ar.
í öðru lagi, að varnarliðið
sé þess megnugt að veita
viðnám, fyrstu varnir,
einkum f þeim tilgangi að
koma í veg fyrir að nokk-
urn tímann verði á okkur
ráðizt.
í þriðja lagi, að varnar-
stöðin sjálf verði aðskilin
annarri starfsemi á Kefla-
víkurflugvelli eins og ráð
var fyrir gert í áætlun
fyrri ríkisstjórnar.
í fjórða lagi, að allir
varnarliðsmenn og er-
lendir starfsmenn á vegum
varnarliðsins og skyldulið
þeirra búi á Keflavíkur-
flugvelli.
í fimmta lagi, að sérstakt
samstarf verði tekið upp af
íslands hálfu innan Atl-
antshafsbandalagsins við
Noreg, Danmörku og
Kanada, auk Bandaríkj-
anna, til þess að stöðugt
samráð verði haft um
öryggismál í okkar næsta
nágrenni.
í sjötta lagi, að íslending-
ar hafi varnar- og öryggis-
mál landsins í stöðugri
endurskoðun, geri sér
sjálfstæða grein fyrir
nauðsynlegum aðgerðum,
hafi sjálfir frumkvæði
hvaða ráðstafanir er nauð-
synlegt að gera á hverjum
tíma og hvenær óhætt sé,
að allt varnarlið hverfi á
brott.
Þangað til sé varnarliðið
í lágmarki þess, sem óhætt
er öryggis landsins vegna
og þess sé gætt, að dvöl
þess hafi ekki þjóðernisleg,
félagsleg og fjárhagsleg
áhrif, er skaðleg séu ís-
lenzku þjóðinni og geri
hana háða varnarliðinu á
einn eða annan hátt, utan
þess öryggishlutverks, sem
það gegnir.
í sjöunda lagi, að ís-
lendingar taki þátt í þeim
störfum, sem unnin eru í
þágu öryggis og eru ekki
hernaðarlegs eðlis, og jafn-
framt verði landhelgis-
gæzla okkar og löggæzla
efld til aukins framtíðar-
hlutverks."
Að undanförnu hefur ís-
lenzka þjóðin með undir-
skriftum látið í ljós vilja
sinn í öryggismálunum.
Ljóst er nú, að mikill meiri-
hluti þjóðarinnar styður þá
stefnu, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn berst fyrir, og
Ijóst er einnig, að enginn
meirihluti er á Alþingi Is-
lendinga fyrir því að gera
landið varnarlaust. Samt
sem áður halda ýmsir af
liðsoddum Framsóknar-
flokksins áfram samninga-
þófi við kommúnista. En
fólkið mun svo sannarlega
fylgjast með framvindu
mála. Og eitt er víst: Fram-
sóknarflokkurinn mun
aldrei bera barr sitt eftir
það að svíkja íslenzka hags-
muni í öryggismálunum á
taflborði valdanna, og
aldrei mundi þeim ráðherr-
unum, forsætisráðherra og
utanríkisráðherra, verða
fyrirgefið það, ef þeir
bregðast skýlausum yfir-
lýsingum sínum um að
leggja málið fyrir Alþingi.
ISLENZKIR
VARNARHAGSMUNIR
áróðri sínum fyrst og fremst gegn
Nixon, lagði mikla áherzlu á, að
forsetinn væri óhæfur til að stjórna
landinu og krafðist þess að hann
segði af sér, en yrði vikið úr embætti
ella. Fáum dögum eftir sigur
VanderVeen unnu demókratar ann-
að kjördæmi frá repúblíkönum, það
var i Pennsylvaníu og að visu var
sigurinn ekki með sama glæsibrag
þar sem i Michigan.
Það þarf þvi engan að undra, þótt
Ford segðist hafa skelfst er hann
heyrði úrslitin i sinu gamla kjör-
dæmi, og það þarf heldur engan að
undra, þótt demókratarnir i rann-
sóknarnefndinni hafði enn styrkzt í
trúnni við að heyra þau.
Þeir brugðu við hart og titt og
hófu að afla ýmissa heimilda og
gagna frá Hvíta húsinu gagna, sem
reynast munu nauðsynleg i hugsan-
legum réttarhöldum yfir forsetanum.
Og þessi réttarhöld kunna að vera
nær en margan grunar, að minnsta
kosti ef Nixon verður ekki samþýðari
við rannsóknarnefndina hér eftir en
hingað til. Þá ákváða nefndarmenn-
irnir einnig, að ákveða sjálfir
leyndarskyldu heimildagagna sem
fengin voru frá Hvita húsinu I stað
þess að láta lögfræðinga forsetans
komast upp með það, eins og hing-
að til hefur tiðkast.
Það hefur lengi verið vitað mál, að
þegar óvinsældir Nixons á meðal
þjóðarinnar kæmu berlega í Ijós,
myndi það auka likurnar fyrir því, að
meðlimir rannsóknarnefndarinnar
krefðust þess, að hann yrði dreginn
fyrir dómstólana, ákærður fyrir land-
ráð. Og nú virðist svo sem fátt geti
bjargað forsetanum, nefndarmenn-
irnir berjast sjálfir fyrir endurkjöri til
þings, og þeir hafa séð úrslitin i
tveimur kjördæmum til viðbótar, i
Kalifórniu og i Ohio.
En það er ekki eingöngu Water-
gatemálið, sem veldur Nixon og
samflokksmönnum hans áhyggjum.
í kosningabaráttunni í Grand Rapids
kom skýrt i Ijós, að frambjóðandi
repúblikana var álitinn fulltrúi
stjórnarinnar, bæði i fylkinu og alrík-
inu og þess vegna „höfðu efnahags-
málin slæm áhrif á fylgi hans", svo
notuð séu orð Fords fjálfs. Og það
leikur enginn vafi á þvi, að bið-
raðirnar við bensínstöðvarnar urðu
ekki til þess að efla fylgi repúblik-
anans i þetta sinn.
Hver veröa áhrif
aukakosninganna
í Grand Rapid?
NEW York — Þegar Gerald Ford var
útnefndur varaforseti Bandaríkjanna
varð hann, einsog lög gera ráð fyrir,
að sleppa sæti sinu á þingi. Auka-
kosningar fóru fram í kjördæmi hans
i Grand Rapidhéraði i Míchigan
og lauk þeim með yfirburðasigri
frambjóðanda demókrata, Richard
VanderVeen. Sigur VanderVeen
hafði þau áhrif, að demókratarnir i
rannsóknarnefnd þingsins á Water-
gate málinu tóku enn harðari af-
stöðu gegn Nixon forseta en fyrr, og
aðeins tveim dögum eftir að úrslit
kosninganna voru kunn voru þeir
farnir að tala af meiri alvöru en fyrr
um þann möguleika að kæra forset-
ann fyrir landráð
Hið fyrrverandi kjördæmi Fords
hefur fram tíl þessa verið öruggt vígi
repúþlikana, sem hafa yfirleitt feng-
ið um það bil sextíu af hundraði
atkvæða þar. VanderVeen hlaut
fimmtíu og einn af hundraði, en það
athyglisverðasta er þó kannski, að í
kosningabaráttunni beindi hann
En þetta er ekkert einsdæmi.
Efnahagsvandamál draga yfirleitt úr
fylgi flokks forsetans I kosningum,
sem fara fram á miðju kjörtlmabili.
Hitt er svo aftur annað mál, að
forsetinn þarf yfirleitt ekki að óttast
ákæru fyrir landráð á miðju kjör-
timabili slnu. Sannleikurinn er sá,
að ef öldungadeildin ákærir Nixon
fyrir landráð vegna Watergatemáls-
ins, þá munu önnur mál hafa sln
> ruoj
' ' K'lv-f *
\ 'i*--'/' /
NeUrHork Stmeö
I / / V %
EFTIR
TOM VICKER
áhrif á framvindu mála. Efnahags-
vandamálin og orkuskorturinn hvila
eins og mara á þingmönnunum og
það gerir það að verkum, að þeir eru
mun líklegri en ella til að dæma
forsetann landráðamann en ella.
Enn bætist það við, að á þeim
vikum eða mánuðum, sem hljóta að
liða unz atkvæðagreiðsla getur farið
fram um sllkt stórmál, verður þjóðin
sífelldlega minnt á Watergate-
hneykslið. Réttarhöldin yfir Stans og
Mitchell standa nú yfir I New York,
Chapin er fyrir rétti I Washington,
ákæruskjöl sérlegs saksóknara verða
birt almenningi senn hvað llður og
enn er deilt um yfirráðaréttinn og
um sönnunargildi hljóðritananna
frægu. í apríl er búizt við skýrslu
annarrar nefndar, sem þingið
skipaði til þess að rannsaka skatta-
mál forsetans. Fyrir viku slðan var
Myndin er af Richard
VanderVeen og konu hans
veið eiðtöku til Bandaríkja-
þings.
lögfræðingur einn frá Texas ákærð-
ur fyrir að hafa logið að dómstólun-
um um framlög mjólkurbús eins í
kosningasjóð Nixons. Svona mætti
lengi telja, en eitt er vist: Atburða-
rásin mun frekar verða þess vald-
andi, að þingmennirnir samþykkja,
en fella ekki, ákæru á hendur for-
setanum þegar þar að kemur.
Repúblikanar, sem þurfa að heyja
kosningabaráttu á þessu ári, eru í
erfiðri aðstöðu. Með þvl að lýsa yfir
andstöðu við Nixon geta þeir dregið
að sér nokkuð lausafylgi, og ef til vill
eitthvað af atkvæðum demókrata, en
þá hætta þeir líka á að missa algjör-
lega fylgi repúblikana, sem ekki vilja
yfirgefa forsetann á neyðarstundu.
Ef litið er á málið frá öllum hliðum
verður Ijóst, að einmitt þetta atriði
getur komið forsetanum sjálfum I
hinn mestu vanda.
Ef þingmenn fulltrúadeildarinnar
verða að greiða atkvæði um land-
ráðaákæru á hendur forsetanum, þá
verður þar aðeins um að ræða at-
kvæðagreiðslu, þar sem málið yrði
annaðhvort fellt endanlega ellegar
vísað til öldungadeildarinnar, en þar
þarf tvo þriðju hluta atkvæða.
Repúblikani I fulltrúadeildinni, sem
greiddi atkvæði með ákær-
unni gæti því afsakað sig gagnvart
kjósendum sinum með þvi, að hann
hefði viljað gefa forsetanum tæki-
færi til þess að verja sig og hreinsa
andrúmsloftið Þingmaðurinn getur,
svo notuð séu orð eins af meðlimum
rannsóknamefndarinnar; sýnt það
og sannað, að hann eigi engan þátt i
yfirhylmingunni, en jafnframt er
ekki þar sem sagt að hann sé
beinlínis andvigur försetanum. Með
því að samþykkja ákæruna, sem
sennilega yrði borin fram seint i vor
eða snemma í sumar, gæti þing-
maðurinn því hreinsað sjálfan sig og
tryggt gagnvart kjósendum.
Greiði þingmaðurinn hins vegar
atkvæði gegn ákærunni gefur hann
þar með í skyn, að hann álíti forset-
ann saklausan, álíti að hann hafi
aldrei gert neitt, sem hægt sé að láta
hann svara til saka fyrir, Úrslitin i
kjördæmi Geralds Ford benda hins
vegar þeim, sem eiga munu undir
högg kjósenda að sækja í nóvember
næstkomandi, á, að ekki sé ráðlagt
að verja atkvæði sínu þannig. And-
stæðingarnir yrðu fljótir til að nota
orðið yfirhylming.