Morgunblaðið - 12.03.1974, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. MARZ 1974
29
ROSE~
ANNA
FRAMHALDSSAGA EFTIR
MAJ SJÖWALL OG
PER WAHLOÖ
JÓHANNA KRISTJÓNSDÓTTIR
ÞÝDDI
52
Klukkan var fimm mínútur yfir
átta, þegar Stenström hringdi
næst; Martin tók simann.
Vonbrigðahreimurinn í rödd
Stenströms leyndi sér ekki.
— Hann stefnir hraðbyri heim
áleið. Og gengurnú hægt.
— Hver fjárinn. Hringdu þegar
hann er kominn heim.
— Hann hætti við að fara heim,
Hann er mjög skrítinn. Hann bara
gengur og gengur, allt hvað af
tekur. Ég er alveg að gefast upp.
— Hvar eruð þið núna?
— Hann er að fara fram hjá
leikhúsinu við Bantorgið.
Martin hugsaði um manninn,
sem var að ganga framhjá leik-
húsinu þessi augnablik. Hvað var
að gerast í huga hans? Gat hann
yfirleitt hugsað heila hugsun, eða
var hann knúinn áfram af ein-
hverju torskýrðu afli? Hvaða til-
finningar bærðust með honum? I
átta klukkutima hafði hann nú
gengið, án þess að vera sér með-
vitandi um umhverfi sitt og með
einhvern ásetning, sem var að
gerjast með honum.
Næstu þrjá klukkutíma hringdi
Stenström þrisvar og voru þeir
allan tímann að hringsóla á svip-
uðum slóðum. Klukkan hálf þrjú
um nóttina tilkynnti hann að lok-
um, að Folke Bengtsson hefði far-
ið heim til sin og væri búinn að
slökkva ljósin í íbúð sinni.
Martin sendi Kolberg á staðinn
til að leysa hann af.
Klukkan átta um morguninn
kom Kolberg, vakti Ahlberg, ýtti
honum af stað og kastaði sér $jálf-
um niður.
Ahlberg gekk tinn til Martins,
sem sat og einblindi enn á símtól-
ið svarta.
— Er Kolberg kominn? spurði
hann og horfði á hann þrútnum
augum.
— Hann er sofnaður. Stenström
er kominn á staðinn.
Þeir þurftu ekki að bíða nema i
tvo klukkutíma, eftir að fá fyrstu
upphringingu dagsins.
— Hann er kominn á stjá. Hann
gengur i áttina að Kungholms-
brúnni.
— Hvernig virðist hann á sig
kominn?
— Svipaður oe i eær. í sömu
fötunum. Eg er ekki viss um
nema hann hafi sofið i þeirn í
nótt.
— Gengur hann hratt?
— Nei, frekar rólega.
— Hef urðu eitthvað sofið?
— Já, en ekki mikið. Ég ætla
ekki að halda fram að ég sé af-
burða vel á mig kominn.
— Það verður að hafa það.
Stenström lét heyra frá sér á
klukkutima fresti allan þann dag.
Folke Bengtsson hélt áfram randi
sínu, en þegar klukkan var hálf
sex hafði Bengtsson ekki enn
komið nálægt þvi hverfi, sem
Sonja Hansson bjó i.
Klukkan hálf sex sofnaði Mart-
in Beck blund í stólnum við sím-
ann. Stundarfjórðungi síðar vakti
Stenström hann.
— Hann hefur breytt um
stefnu. Hann gengur í áttina að
Strandveginum og það er yfir
honum annað fas.
— Hvernig þá?
— Það er eins og færzt hafi líf í
hann.
Einum og hálfum klukkutíma
siðar.
— Nú verð ég að vera gætinn.
Hann er allur að færast i aukana.
Hann er farinn að gefa kvenfólki,
sem við mætum, hornauga.
— Passaðu þig nú, sagði Martin
enn.
Honum fannst hann vera út-
hvildur, þótt honum hefði varla
komið dúr á auga i tvo sólar-
hringa.
Hann stóð og var að skoða kort-
ið, en Kolberg hafði merkt ferðir
Bengtssons á það. Þá hringdi sim-
inn.
— Það er ég viss um þetta er í
tiunda skiptið, sem hann hringir,
sagði Kolberg
Martin tók símtólið og lcit á
klukkuna á veggnum. Hana vant-
aði eina minútu í ellefu.
Það var rödd Sonju Hanssons.
Hún var hás og stúlkan virtist
vera i nokkru uppnámi.
— Martin! Hann stendur fyrir
utan. . .
— Við komum, .. . sagði hann.
Sonja lagði tólið á og leit á
armbandsúrið. Klukkan var nú
éinu mínútu yfir ellefu. Eftir
fjórar minútur kæmi Ahlberg inn
um dyrnar og myndi losa hana við
þá ónota- og óttatilfinningu, sem
hríslaðist um hana við þá tilhugs-
un að hún væri alein.
Hún fann, að hún var sveitt i
lófunum og hún þurrkaði sér. Svo
læddist hún inn í svefnherbergið
og að glugganum. Hún kveikti
ekki, en læddist á tánum út að
glugganum. Uti fyrir var fjöldi
manna, sérstaklega við vei tinga-
húsið, hinum megin við götuna.
Hálf önnur minúta leið unz hún
kom aftur auga á hann. Hann kom
eftir Runebergsgötu og stefndi
beint að uppganginum. Eftir
hálfa mínútu hvarf hann sjónum
hennar. Hann hafði gengið mjög
hratt og hann horfði beint fram
fyrir sig, eins og hann skynjaði
ekki umhverfi sitt né væri að
hugsa um neitt sérstakt.
Hún gekk aftur inn í uppljóm-
aða stofuna og reyndi að hafa
hemil á skelfingunni, sem var að
læsast um hana. Hún kveikti sér í
VELVAKAIMDI
Velvakandi svarar i sima 10-100
kl. 1 0.30 — 1 1 30, frá mánudegi
til föstudags
0 Aðsetjanagla
í kennararstólinn
Steinþór Eiríksson á Egils-
stöðum hringdi og vakti athygli á
því, sem hann taldi ábyrgðarleysi
af hálfu sjónvarpsins. I leikriti
Odds Björnssonar, ,,Postulín“,
sem endursýnt var sl. sunnudag,
var m.a. sýnt, er ein persónan
gerir kenara sínum grikk með því
að setja nagla í sæti hans. „Ég sá
ekki betur en að þetta væri
þriggja tommu nagli, 7—8 sm
langur," sagði Steinþór, ,,og
slíkur nagli gæti valdið alvarlegu
slysi, ekki sízt, ef erfitt væri að
ná til læknis.“ Taldi Steinþór það
fullkomið ábyrgðarleysi af hálfu
sjónvarpsins að hafa slíkt fyrir
börnum og óvitum, því að þetta
gæti hvatt þau til slíkra aðgerða
með ófyrirsjáanlegum afleið-
ingum.
% Kólumbus hinn
norræni
Skúli Ólafsson, Klapparstig
10, Reykjavík skrifar:
„Suðurgöngur til Rómaborgar
og Jerúsalem Vesturlanda
(Santiago de Compostella á N—V
Spáni voru mjög algengar m.a.
sem aflausn fyrir brot . . Þegar
páfastóll var fluttur frá Róm í
byrjun 14. aldar og leiðin lokaðist
til landsins helga, óx straumur
pilagríma til Compostellu m.a. frá
Norðurl.
Konungsstjórn lauk í Noregi
1384, þá fór Ólafur konungur,
sonur Margrétar drottningar til
Danmerkur. Hirðin i Noregi varð
að draga saman seglin, m.a. var
sent skip til tslands með nær níu
tugum manna, en það festist i
haffs við Austfirði, og fórust allir.
Andlát Ólafs konungs 1387 kippti
fótunum undan sjálfri hirðinni í
Noregi. Margir ráðamenn úr
Björgvin eru komnir til Rómar
1388 og falla þar í ófriði, sem
Napólímenn gerðu á hið endur-
reista páfariki í Róm (endurreist
1378 i óþökk Frakka, Napóli
o.fl.Verzlun dróst svo saman í
Noregi, að til Islands komu 11
skip, en 3 voru fyrir. Meira vín
kom til ísiands, en menn myndu
fyrr.
Björgvin var rænd 1393 af
þýzkum málaliðum Albrikts Svía-
konungs, sem þá var i fangelsi i
Danmörk. Það, sem hinir þýzku
komust ekki með frá Björgvin,
sökktu þeir i sjávardjúp, en höfðu
brottu skip og akkeri.
Eftir ránin i Björgvin komu
fjögur skip til Islands 1393, eitt í
T álknafjörð, þ.e. Cristóforussúðin
og er Kraki þar formaður. Maður
með sama nafni er trúnaðar-
maður Oddaverja 1259. Halldór
Cristóforusson mun einnig hafa
komið út að Cristóforussúðinni,
en öll skipshöfnin tók þátt i aðför
að Birni Einarssyni i Vatnsfirði,
sem var talsmaður Margrétar-
drottningar. Flestir tslendingar
þ.á.m. starfsmenn við hirðina í
Noregi , hafa talið Island laust
allra mála við konungsstjórn,
eftir dauða Olafs (gamli sáttm).
Björn Einarsson kom árið eftir
með 100 manna liði vel vopnuðu
yfir Glámujökul og fékk sjálf-
dæmi í máli uppreisnarmanna
þ.á m. Halldórs Cristóforussonar,
sem hlotið hefur útlegðardóm, en
landvist undir konungs miskunn.
Halldór hefur verið í vörzlu
Bjarnar i Vatnsfirði e.t.v. til 1406,
en þá fór Björn og kona hans til
Rómar og líklega Halldór með
þeim.
Vefnaður á stórbúum eins og
Vatnsfirði var í stórum stíl, og
hefur Halldóri verið haldið að þvi
verki þar. Björn Einarsson,
nefndur Jórsalafari, þar sem
hann komst til landsins helga á
skipi frá Feneyjum, kom frá
Grænlandi 1387 eftir 2ja ára dvöl
þar. I þeim leiðangri voru 4 skip
og má reikna með að Zeno-bræður
hafi verið þar þátttakendur. Þeir
voru frá Feneyjum trúlega
frændur Carlo Zeno, sem vann
stórsigur á flota Genúu 1380.
Leiðin um Miklagarð til Krím var
enn lokuð Feneyingum, en Krím
var ein mikilvægasta miðstöð
fyrir verzlun Feneuinga við
Austurlönd. Zeno-bræður hafa átt
að kanna norðlægar slóðir i von
um að ná sambandi við Krím og
Austurlönd framhjá ríki Mikla-
garðskeisara. Björn hefur trúlega
haft samband við Antonio Zeno i
Rómarferð sinni (sbr. kort A.
Zeno). Eftir Jórsalferðina fór
Björn til Compostellu og lá þar
veikur hálfan mánuð, og þar
hefur Halldór Cristóforusson
orðið eftir.
Dóminico, faðir Cristofóro
Colombo var vefari, heitinn
eftir spænskum dýrlingi, og
synir hans skrifuðust á, ein-
göngu á spænsku með latínu-
slettum (mistakes in Latin).
Colombo virðist dregið af
Columba dýrðling, sem var
kunnur á íslandi frá landnámstið
og auk þess var Kolumbamessa 9.
júní tiðkuð hér, en Columba var
bannfærður og það gat vakið
grunsemdir rannsóknarréttarins
á Spáni, og orðið til þess, að
Dominico Colombo yrði að flýja
Spán. Sögusagnir eru um, að
Kolumbus hafi gengið í skóla í
Vigo skammt frá Compostellu, en
hann fór í siglingar 14 ára gamall.
Þegar Kólumbus kemur til
Spánar er hann búinn að breyta
nafni sínu í Collon (sbr. Kollr,
þ.e. Sæmundur fróði, forfaðir
Oddaverja) og síðan i Cristobal
Cólon til aðlögunar við spænsk-
una.
% Magnús berbeinn
og Oddaverjar
Bartholomeusmessa var
Oddverjum minnisstæð vegna
þess, að Magnús berbeinn kon-
ungur, forfaðir þeirra, féll í
Ulster á Bartholomessudag 1103
og Hákon Hákonarson, sem
einnig taldi sig afkomanda
Magnúss berbeins, miðaði herför
sína við Bartholomessudag, sjálf-
sagt i minningu hins mikla her-
konungs.
Ferdinand, sonur Kólumbusar,
aðalheimildarmaður um hann,
sagði, að faðir sinn hafi verið af
aðalsættum. Það má til sanns-
vegar færa ef átt er við Oddaverja
afk. Cristoforuss Vilhjálmssonar
riddara (d. 1312) og eins fullyrðir
FerdinanH, að faðir sinn hafi
komið til tslands (1477) en það
draga margir í efa, en hinsvegar
kom Halldór Cristóforusson, sem
ég tel föðurföður Kólumbusar til
tslands.
Synir Dominico Colombo
vefara voru Barthholomeo
(1445—1514)?) Diego 1450—,
Christofóro 1451—1506. Nöfnin
Bartholomeo og Christoforo hafa
e.t.v. verið valin til minningar um
Oddaverja og Magnús konung
berbein, en Diego er nafn aðal-
dýrðlings Spánar, Jakobs postula,
sem hvilir i Compostellu.
Ferdinand er heitinn eftir
Spánarkonungi. Konungsnöfn
voru tíð hjá Oddaverjum, og aug-
ljóst er, að Kólumbus hefur i
samningum við Spánarkonug
viljað fá fulla viðurkenningu sem
aðalsmaður, og engu líkara er, en
að Kólumbus telji sig vera að
semja við jafnréttháa aðila.
% Tilefni þessa
bréfs
Grein í Mbl. 28/2 er tilefni
þessara skrifa. Þar er því haldið
fram, að ísabella og Gerdinand
hafi verið vinveitt Gyðingum.
Staðreyndin er sú, að allir Gyð-
ingar og Márar voru reknir frá
Spáni á stjórnarárum þeirra eða
voru brenndir eins og
Wiessenthal minntist á.
Spánvaerjar hafa nú gefið mála-
myndaleyfi fyrir Gyðinga í Týrk-
landi til að flytjast til Spánar, en
þeir verða að framvisa óyggjandi
sönnunargögnum fyrir, að for-
feður þeirra hafi verið reknir frá
Spáni 1492. Fæstir tslendingar,
sem eru manna fróðastir í ætt-
fræði, geta lagt fram skjöl um
forfeður sina um 1492.
Einföldustu staðareyndum er
neitað þegar Suðurlandamenn
ræða um „fund" Ameriku t.d.
Fanfani. Grænland er landfræði-
legur hluti Ameríku eins og eyjar
þær, sem Kólumbus sigldi til
1942. Siglingar frá Evrópu
(Noregi) til Grænlands stóðu
óslitið í 4 aldir 986—1387, en
lögðust niður þegar Noregur varð
hjáienda Danmerkur 1387.
Margir skipaeigendur ekki síður
en ráðamenn úr Björgvin hafa þá
flutzt til Suðurlanda, sem voru
mönnum kunnugust næst föður-
landinu vegna pílagrímsferða.
Compostella á Spáni og einnig
Sevilla var Norðmönnum mjög
hugstæð þar sem Hákon Hákonar-
son gifti Kristinu dóttur sína
þangað 1257. Pinzon (Finnsson?)
voru kunnir skipstjórar af úthafs-
siglingum m.a. til Kanarieyja,
Pinzon-bræður lögðu Kólumbusi
bæði til skip og reynda sjómenn,
að það er mjög athyglisvert, að
úthafssiglingar Portúgala og
Spánverja hefjast upp úr 1400,
eða svo skömmu eftir að Noregur
missir sjálfstæði sitt, en frá
Noregi einum voru úthafssigl-
ingar fram að 1387. Ráðamenn úr
Björgvin voru margir hverjir
athafnasamir útgerðarmenn,
komu ekki til Noregs eftir Rómar-
ferð 1388 og þó að sumir hafi
fallið í Róm, gat eins verið, að
þeir hafi ekki farið heim, eftir að
Noregur varð hjálenda Dan-
merkur.
R.4/3 1974.
Skúli Olafsson.
Minning:
Hjálmtýr
Guðvarðs-
son
Vinur minn og mágur Hjálmtýr
Guðvarðsson, lést í Borgar-
spítalanum fimmtudaginn 24.
janúar s.l., eftir langvarandi
heilsultysi. Spítalavistin varð
ekki löng, aðeins ein vika.
Hjálmtýr var fæddur hér i bæ 9.
ágúst 1912, sonur hjónanna Guð-
linar Helgadóttur og Guðvarðs
Vigfússonar sjómanns og siðar
fisksala á Frakkastíg 13. Hjálmtýr
var yngstur átta systkina.
Nokkuð snemma kom í ljós, að
hann var ekki heilsusterkur og
átti þar af leiðandi ekki gott með
að stunda erfiðisvinnu. Gerðist
hann um tima vörubifreiðastjóri,
en þoldi það iila, varð þvi að
brydda upp á öðru.
Hjálmtýr hafði glöggt auga
fyrir gildi og gagnsemi sérstæðra
gripa, var því vel til fundið, er
hann setti saman fornverzlun sem
hann rak nokkur ár. Ekki gaf
svona fyrirtæki alltaf mikið af
sér, má vera að þar hafi komið til.
að Hjálmtýr setti ekki hagnaðar-
vonina ofar öllu öðru, heldur hitt
að hann hafði ánægju af viðskipt-
um. Oft tók Hjálmtýr ýmsa hiuti í
umboðssölu, og fullyrði ég, að svo
mikið traust báru menn til hans.
að bæði seljandi og kaupandi
urðu ánægðir með viðskiptin.
Lögðu þar af leiðandi margir leið
sina inn til hans, í von um að geta
þar eignast góðan og jafnvel fá-
séðan grip á sanngjörnu verði. Þá
voru ekki svo fáir, sem vildu selja
staka hluti og jafnvel heilar
búslóðir, sem fengu aðstoð Hjálm-
týs, til að leiðbeina sér um sölu-
möguleika og verð.
Fornbókaverslun og blaða rak
Hjálmtýr um nokkurt skeið, urðu
margir bóka- og blaðasafnarar tið-
ir gestir og eignaðist hann marga
góða og trausta viðskiptavini í
þeim hópi.
Mikið yndi hafði Hjálmtýr af
veiðiskap og ferðalögum meðan
heilsan leyfði. Brá hann sér
nokkrum sinnum til útlanda, og
siðast í sumar s.I. til Spánar í
annað sinn, þó sjúkur væri, ef til
vi 11 í þeim tilgangi að endur-
heimta heilsuna, sem var orðin
mjög léleg.
Eftir að Hjálmtýr hætti við
verslunarstörfin, gerðist hann um
skeið vaktmaður á birgðastöð
Oliufélagsins h.f. i Örfirisey.
Hjálmtýr lætur eftir sig eigin-
konu Theodóru Grimsdóttur,
ættaða héðan úr bænum. Þau
eignuðust eina dóttur, Agústli,
sem er gift Hafsteini Sigurðssyni
hftsgagnasmíðameistara. Eiga þau
fjögur börn.
Fyrir hjónaband eignaðist
Hjálmtýr son, Þórmund sem er
vagnstjóri hjá Stætisvögnum
Reykjavíkur.
Hjálmtýr er horfinn yfir
móðuna miklu. Kvaddi hann þetta
líf í þeirri vissu, að hann héldi inn
á aðrar brautir æðrulaust og með
karlmennsku, eins og hans var
von og vísa.
Við sem höfðum af honum
nánust kynni, söknutn hans
mikið.
Þ. B.