Morgunblaðið - 11.07.1974, Blaðsíða 14

14
MOKGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. JÚLl 1974
Rœða Hans G. Andersens sendiherra í Caracas:
Snúum okkur að
þrotlausu starfi
— til að ná sem beztum árangri
Hans G. Andersen þjððréttarfræðingur.
„Herra forseti.
Það er mér mikil ánægja
að óska öllum sendinefnd-
um, sem hér eru saman
komnar, til hamingju með
þann árangur, er hingað til
hefur náðst undir frábæru
forystu yðar. Sá árangur
lofar góðu um það, sem
koma skal. Ég vil tjá sendi-
nefnd Venezuela þakkir
sendinefndar tslands fyir
mikla gestrisni og góð
starfsskilyrði, sem þessi
ráðstefna nýtur hér.
Herra forseti.
Ég ætla ekki að ræða hér um
hugmyndir Hugo Grotius, John
Seldendeda og Cornelius van
Bynkershoek. Skoðanir þeirra
lærðu og háttvirtu manna voru
afar þýðingarmiklar á sínum tfma
og miklu lengur raunar, en í dag
verðum við að finna okkar eigin
lausn með hliðsjón af raunsæju
mati á vandamálunum eins og
þau eru í dag.
Ef við höldum okkur við
nútímaþróun, má með sanni
segja, að um lögsögu strandríkja
yfir auðlindum sjávarsvæða
skiptis hún í þrjú tímabil. I fyrsta
lagi er þar um að ræða hið úrelta
kerfi, sem reynt var að lögfesta á
Genfarráðstefnunni 1958 og 1960.
Að vísu voru þar viðurkennd yfir-
ráð strandríkja yfir auðlindum á
botni landgrunnsins og í honum,
en reynt var að festa fiskveiði-
mörk við 12 mílur, og ekki var
vilji fyrir hendi til að ganga
lengra — ekki einu sinni
varðandi þjóðir eins og Islend-
inga sem byggja afkomu sína á
fiskveiðum. Þess skal getið, að
Island fullgilti engan Genfar-
samninganna af þessum sökum. I
öðru lagi er svo um að ræða hug-
takið efnahagslögsögu allt að 200
mílum, sem nú þegar hefur fylgi
yfirgnæfandi meirihluta þjóð-
anna. Öþarft er að lesa hér upp
þau skjöl, sem þetta sanna, því að
þeir sérfræðingar, sem hér eru
saman komnir, þekkja þau öll.
Þeim hefur og verið lýst ítarlega
af ræðumönnum, sem talað hafa
hér á undan og þau hafa verið til
umræðu í undirbúningsnefnd-
inni. Sendinefnd Islands mun
ræða þau frekar í nefnd, þegar
þar að kemur. Loks er í þriðja lagi
um það að ræða, að þessi ráð-
stefna byggi starf sitt á efnahags-
lögsöguhugtakinu og komi þvf í
samningsform.
Að því er Island varðar voru
strax árið 1948 sett lög um fisk-
veiðar á landgrunninu. Lög þessi
eru byggð á þeim forsendum, að
hin eiginlega landhelgi skuli vera
þröng vegna siglingafrelsis, en að
utan hennar skuli vera viðtækari
lögsaga yfir fiskveiðum, er nái
yfir allt landgrunnssvæðið — það
er að segja efnahagslögsaga, þar
sem um er að ræða allar auðlindir
á þessu svæði, sem vitað er um.
Lög þessi hafa verið framkvæmd
smám saman og eins og nú standa
sakir eru fiskveiðimörkin miðuð
við 50 sjómílur frá grunnlínum,
en rammi laganna tekur nú ótví-
rætt til allt að 200 mílna svæðis
frá grunnlínum.
Island hefur þannig I meira en
25 ár barizt fyrir víðtækri efna-
hagslögsögu. Hinn mikli
stuðningur um heim allan við
efnahagslögsöguhugtakið kemur
því af augljósum ástæðum einnig
frá fslenzku þjóðinni. Engin þjóð
getur stutt það hugtak af meiri
festu eða hlýrri hug, því að fyrir
íslenzku þjóðina er þetta lífs-
hagsmunamál. Það er sanngjarnt,
að fram sé tekið, að þeir sem
hingað til hafa verið andvígir
efnahagslögsögu hugtakinu, en
hafa nú látið af andstöðu sinni,
hafa sýnt þá tegund raunsæi, sem
er þeim til sóma og styrkir það
jákvæða hugarfar, sem nauðsyn-
legt er til að þessi ráðstefna nái
þeim árangri, sem hún nú hlýtur
að ná.
Meðan á undirbúningi þessarar
ráðstefnu stóð, voru skoðanir og
sjónarmið þátttökuríkjanna
varðandi hin flóknu og marg-
þættu hafréttarmál rædd og eru
nú allvel þekkt. Og það má teljast
sanngjarnt, að þær þjóðir, sem
ekki tóku þátt í sjálfu undir-
búningsstarfinu, fái nú sérstakt
tækifæri til að lýsa viðhorfum
sfnum f þessum almennu um-
ræðum. Sendinefnd Islands tók
þátt í undirbúningsstarfinu og af-
staða okkar liggur skjalfest fyrir.
Við lýstum þráfaldlega hinni
miklu þýðingu, sem fiskveiðarnar
hafa fyrir íslenzkt efnahagslíf,
þar sem um það bil 85% af út-
flutningsverðmætinu er sjávar-
afurðir. I meira en 25 ár hafa
íslendingar haldið fram þeirri
skoðun, að hvorki sé það réttlátt
né sanngjarnt að gefa strand-
ríkinu aðeins réttindi yfir auð-
lindum landgrunnsins, en veita
þvf ekki rétt yfir auðlindum
hafsins yfir því. Hefir því jafn-
framt verið haldið fram, að land-
grunnssvæðið sé ein lfffræðileg
heild og að allar auðlindir þess
séu óaðskiljanlegur hluti af auð-
lindum strandrfkisins. Ég skal
ekki rekja þessar skoðanir að
þessu sinni.
Næstu vikurnar verður tæki-
færi til að ræða nánar öll þau mál,
sem hér eru á dagskrá og mun
sendinefnd íslands því forðast
allar málalengingar. Fyrir hennar
hönd vil ég við þetta tækifæri
leggja áherzlu á, að aðalatriðið af
okkar hálfu er að tryggja það, að
aðgengileg heildarlausn fáist á
þessari ráðstefnu. Og við athugun
á þvf er ekki til gagns að bera
fram ásakanir eða ákærur um
liðna tíð eða halda fast við óraun-
sæjar vangaveltur um framtíðina.
Hið eina, sem nú kemur að gagni,
er að reyna að gera sér grein fyrir
eðlilegri heildarlausn f ljósi stað-
reynda, sem nú verður að horfast
í augu við. Á þeim grundvelli er
sendinefnd Islands sannfærð um,
að aðalatriði heildarlausnar hljóti
að byggjast á eftirtöldum
atriðum, sem vissulega virðast nú
hafa stuðning flestra sendinefnda
á þessari ráðstefnu.
1. Hina eiginlegu landhelgi
ber að miða við þröng mörk vegna
siglingafrelsis, viðskipta og sam-
gangna á sjó. Líklegt er, að þau
mörk verði miðuð við 12 mílur frá
grunnlínum. I þvf sambandi
verður að tryggja umferð um
sund, sem þýðingu hafa fyrir
alþjóðlegar siglingar, og finna
verður lausn á vandamálum eyja-
klassalanda.
2. Ef hin eiginlega landhelgi
er miðuð við 12 mílur, verður
efnahagsleg lögsaga yfir auð-
lindum landgrunns og sjávar-
svæða allt að 200 mílum frá
grunnlfnum einnig að vera liður f
heildarlausn. Aður fyrr var þröng
landhelgi eða þröng fiskveiði-
mörk notuð til að tryggja rétt
annarra þjóða til fiskveiða á
úthafinu sem næst ströndum,
enda þótt réttur strandrikja til
auðlinda á landgrunnsbotni hafi
nú um alllangt skeið verið viður-
kenndur. Hin mikla breyting, sem
orðið hefur, er, að yfirgnæfandi
meirihluti þjóðanna viðurkennir
nú einnig, að auðlindir hafsins
undan ströndum, en ekki aðeins
botnsins, séu óaðskiljanlegur
hluti auðlinda strandrfkisins
innan sanngjarna marka, það er
innan 200 mílna. Tillögur um
heildarlausn, sem ekki taka þetta
til greina, eiga sér ekki lífsvon.
Hins vegar væri hægt að áskilja,
að strandríki geti heimilað
þegnum annarra þjóða fiskveiðar
innan efnahagslögsögu sinnar, ef
það getur ekki eða vill ekki hag-
nýta auðlindirnar sjálft. Þessi
möguleiki er vissulega fyrir
hendi í ýmsum löndum, og í
slfkum tilvikum er hægt að gera
ráð fyrir þóknun eða leyfisgjaldi.
Mundi þá engin hætta vera á, að
slfkar auðlindir yrðu engum að
gagni eða væru ekki fullnýttar,
enda væri það hvorki í samræmi
við hagsmuni strandríkisins
sjálfs. Náskylt þessu atriði er, að
fiskveiðitækni sé látin þróunar-
löndunum í té.
Aðgangur þróunarlanda að
efnahagslögsögu strandríkis á
sama svæði yrði að byggjast á
samkomulagi milli hlutaðeigandi
ríkja.
3. Verndun fiskistofna verður
að tryggja með raunhæfum hætti.
Þeir fiskistofnar, sem ekki yfir-
gefa strandsvæðið verða bezt
verndaðir af strandríkinu sjálfu
og svæðareglur yrðu þá hafðar til
hliðsjónar. Strandríki, sem hefir
lffshagsmuna að gæta í sambandi
við verndun fiskistofnanna,
mundi f mörgum tilvikum setja
strangari reglur en þær, sem
almennt gilda samkvæmt
samningum, eins og t.d. Island
hefur lengi gert. Að því er varðar
stofna, er ganga milli Ianda, verða
hlutaðeigandi rfki að koma sér
saman um verndarreglur þannig,
að þær gildi á öllu svæðinu.
Varðandi stofna, sem ganga víðs-
vegar um heimshöfin („ihighli
migratory“ — t.d. túnfiskur),
verða að koma til bæði svæða-
samningar og alþjóðasamningar.
Engir slíkir samningar mundu að
neinu leyti koma í stað efnahags-
lögsögu strandríkisins, heldur
vera ti! að leysa þann vanda, sem
strandríkið eitt getur ekki leyst.
Auk alls þessa ættu sérstakar
reglur að gilda um laxfiska („ana-
dromous species"), og þá stofna
ætti aðeins að veiða f ám.
4. Athuga verður kröfur ríkja
til yfirráða yfir hafsbotni umfram
200 milur og að sjálfsögðu er það
atriði nátengt spurningunni um
stærð hins alþjóðlega hafsbotns-
svæðis. Ef til vill liggur lausnin f
einhvers konar arðskiptingu á
þessu svæði, eins og háttvirtur
fulltrúi Indlands hefur hér
minnzt á.
5. Fjalla verður um hið alþjóð-
lega hafsbotnssvæði í samræmi
við grundvallarreglur þær, sem
allsherjarþing Sameinuðu
þjóðanna samþykkti f desember
1970. Undirbúningsnefndin vann
mikið starf á þessu sviði og sé
unnið í anda þeirra reglna, ætti
lausn ekki að eiga langt í land.
6. Mengun verður að fyrir-
byggja. Bent hefur verið á, að
80% af sjávarmengun stafi frá
landi og að mengun virðir ekki
sjávarmörk. Aðalatriðið er því að
draga úr mengun frá landi með
því að setja í samningsform niður-
stöður Stokkhólmsráðstefnunnar
um umhverfismál. Einnig verður
að draga úr mengun frá skipum
með alþjóðlegum reglum, svo sem
þegar hefur verið gert að veru-
legu leyti með samningum gegn
losun skaðlegra efna í sjó. Þörf
strandríkja á að setja einhliða
reglur á þessu sviði minnkar í
hlutfalli við auknar alþjóðlegar
kröfur. Finna verður hér jafn-
vægi.
7. Að meginstefnu til ber að
styðja frelsi til vísindalegra rann-
sókna, en hagsmuni strandríkja
verður að tryggja með því að gera
ráð fyrir þátttöku þeirra,
rannsóknum og aðgangi að niður-
stöðum þeirra. Vissar aðrar tak-
markanir koma einnig til greina
til að tryggja aðra grund-
vallar hagsmuni strandrfkis.
8. Sanngjarna hagsmuni land-
luktra ríkja verður einnig að
tryggja.
Herra forseti.
Þetta eru þau atriði, sem sendi-
nefnd Islands telur nauðsynleg í
heildarlausn mála. Að sjálfsögðu
verður að vinna að lausn hinna
einstöku atriða í nefndum.
Ef ráðstefnan einbeitti sér að
því að vinna að heildarlausn í
þessa átt — og annað væri óraun-
hæft — gerir sendinefnd Islands
sér miklar vonir um, að í þessum
þætti ráðstefnunnar megi takast
að ganga frá meginreglum haf-
réttarins. Ef slíkar meginreglur
yrðu síðan kenndar við Caracas,
væri það verðskuldaður
virðingarvottur við borgina, sem
hefur tekið svo vel á móti ráð-
stefnugestum. Ef slíkur árangur
gæti náðst með samkomulagi —
þannig að um einstök atriði yrði
fjallað síðar — væri það
virðingarvottur við hinar sam-
einuðu þjóðir.
1 stað þess að halda langar
ræður skulum við því snúa okkur
að þrotlausu starfi f nefndum til
að ná sem mestum árangri á þeim
fáu vikum, sem hér eru enn til
umráða.
Herra forseti.
Að lokum vill sendinefnd
íslands taka þetta fram: Sagt
hefur verið, að lögin séu sverð og
skjöldur þjóðar — sérstaklega
lítillar þjóðar. Það er satt, ef lögin
eru sanngjörn og réttlát.
Það er hlutverk og skylda
þessarar ráðstefnu að hafa þá
hugsjón í heiðri.“
eftir
JÓN Þ. ÞÓR
Skákþing Tékkóslóvakíu var
haldið í smábænum Rimavská
Sobota dagana 7. til 24. aprfl
síðastliðinn. Sigurvegari varð
stórmeistarinn V. Jansa, sem
hlaut 12 vinninga úr 15 skák-
um. 1 2. sæti varð stórmeistar-
inn V. Hort með 11 v., en síðan
kom nokkuð bil; þriðji varð
ungur og mjög efnilegur skák-
meistari L. Neckár með 9.v. I 4.
— 6. sæti urðu Augustin, Lanc
og Mista allir með 8'A v. Þátt-
takendur voru alls 16 og voru
þar samankomnir allir sterk-
ustu skákmenn Tékka, að þeim
Smejkal og Fillip einum undan-
Skákþing Tékkóslóvakíu 1974
skildum. Nokkra athygli vakti,
að þrír alþjóðlegir meistarar,
þeir Pribyl, Fichtl og Plachetka
urðu f 10. — 12. sæti.
Við skulum nú líta á eina
skemmtilega skák frá mótinu.
Hvftt: Mista
Svart: Fichtl
Frönsk vörn
1. e4 — e6, 2. d4 — d5, 3. Rc3 —
Bd4, 4. e5 — Dd7,
(Þetta afbrigði á alltaf nokkra
trygga áhangendur, þótt þeir,
sem franska vörn tefla, leiki
hér oftast 4. — c5).
5. Rf3
(Annar góður möguleiki er hér
5. a3; framhaldið gæti orðið: 5.
— Bxc3, 6. bxc3 — b6, 7. a4 —
Ba6, 8. Bxa6 — Rxa6, 9. De2 —
Rb8, 10. Rh3!; Rosenblatt —
Neustupa Prag 1974).
5. — b6, 6. Bd3 — Ba6, 7. o-o —
c5?
(Nú lendir svartur f ógöngum;
betra var hér 7. — Bxc3, 8.
bxc3, — Bxd3, 9. cxd3 — Re7).
8. Bxa6 — Rxa6, 9. Re2 — cxd4,
10. Dxd4! — Bc5,
(Betra var 10. — Bc5, en hins
vegar gekk ekki 10. — Re7
vegna 11. c3 — Bc5, 12. Dd3 —
b5, 13. a4).
11. Dg4 — Bf8, 12. Bg5 — h6,
13. Bh4 — Rc5, 14. Rfd4 — Re4,
15. c4! — g5,
(15. — Rd2 hefði hvítur svarað
með 16. cxd5, t.d. 16. — Rxfl,
17. dxe6 — fxe6, 18. Rxe6 og
svarta staðan er mjög erfið).
16. cxd5!
(Ekki 16. Bg3 vegna 16. — h5!).
16. — Dxd5?
(Betra var 16. — exd5, en eftir
17. e6! — fxe6, 18. Rxe6 —
gxh4,19. Dg6+ — Ke7, 20. R2d4
á svartur mjög í vök að
verjast).
17. Rxe6!
(Nú hrynur svartur staðan eins
og spilaborg).
17. — fxe6, 18. Dh5+ — Ke7,
19. Rf4! — Db5, 20. Hacl
(Hótar Hc7 ásamt Rxe6, svartur
er varnarlaus).
20. — Hd8, 21. Rg6+ — Kf7, 22.
Hc7+ — Hd8, 23. Hc8 — Rgf6,
24. exf6 — Rxf6, 25. Rxh8+ og
svartur gafst upp.