Morgunblaðið - 11.07.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. JULl 1974
Utgefandi hf. Arvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 35,00 kr. eintakið.
Þeir erfiðleikar, sem
um þessar mundir eru
að koma upp á fiskmörkuð-
um okkar erlendis vegna
verðfalls og sölutregðu,
hafa gefið mönnum tilefni
til samanburðar við
kreppuárin 1967—’69 og er
það í sjálfu sér skiljanlegt,
þótt slíkur samanburður sé
engan veginn raunhæfur á
þessu stigi, þar sem ekki er
ljóst, hve vandinn verður
víðtækur eða langvarandi.
Fyrstu merki kreppunn-
ar 1967—’69 sáust á miðju
ári 1966, en þá varð verð-
fall, sem náði til þýðingar-
mestu útflutningsafurða
landsmanna. Jafnframt
varð á því ári verulegur
samdráttur í þorskafla á
vetrarvertíð, sem ekki
bætti úr skák. En það var
fyrst á árunum 1967 og
1968, sem verðfalls og afla-
brests fór að gæta í svo
ríkum mæli, að réttlætan-
legt er að tala um kreppu-
ástand. Á árinu 1966 hafði
síldarafli numið 770 þús.
tonnum og loðnuafli 125
þús. tonnum. Á árinu 1967
varð aflabrestur á síldveið-
um, en það ár nam sfldar-
aflinn um 460 þús. tonnum
og hafði því minnkað um
300 þús. tonn frá árinu áð-
ur. Á árinu 1968 varð svo
Verðfallið á þýðingar-
mestu útflutningsafurðum,
sem hófst á árinu 1966, hélt
áfram á árunum 1967 og
1968 og urðu sameiginleg
áhrif verðfalls og afla-
brests á utanríkisviðskipti
landsmanna hrikaleg.
Þannig var gjaldeyrisverð-
mæti sjávarafurða nær
þriðjungi minna 1967 en
árið áður og það hrun i
útflutningsframleiðslunni
leiddi til þess, að vöruút-
flutningur landsmanna á
árinu 1967 nam aðeins
4.300 millj. kr., en hafði
numið 6.000 millj. kr. á ár-
inu 1966, og á árinu 1968
nam vöruútflutningur að-
eins 3.560 millj. kr. Á þess-
sem hafði vaxið um nær
9% á ári það sem af var
sjötta áratugnum jókst að-
eins um 3,5% á árinu 1966,
minnkaði um 2% 1967 og
minnkaði enn um 6% á ár-
inu 1968. Þjóðartekjurnar
höfðu vaxið um 10,2% að
jafnaði á ári, þær jukust
um 8,5% 1966, en minnk-
uðu um 6,8% á árinu 1967
og enn um 7,2% á árinu
1968.
Af þessum tölum má sjá,
hve hrikalegt það áfall var,
sem þjóðin varð fyrir á
kreppuárunum 1967—’69
og jafnframt sýnir þetta,
að það er auðvitað út í hött
að halda því fram nú, að
þeir erfiðleikar, sem upp
KREPPUARIN ’67 -’69
0G ERFIÐLEIKARNIR NÚ
algert hrun á síldveiðum,
en það ár nam heildar síld-
araflinn aðeins 143 þús.
tonnum og loðnuaflinn
rúmlega 78 þús. tonnum.
Til viðbótar þessum gífur-
lega aflabresti á sfldveið-
um bættist, að vetrarver-
tíðin 1967 var að mati
fróðra manna ein hin erfið-
asta frá árinu 1914.
um tveimur árum 1967 og
1968 hrapaði gjaldeyris-
verðmæti sjávarafurða um
45% og samdráttur netto
gjaldeyrisverðmætis af
framleiðslunni var enn
meiri eða yfir 50%.
Áhrif þessa hruns í afla
og verði sjávarafurða á
þjóðarframleiðsluna urðu
þau, að þjóðarframleiðslan,
eru komnir í utanríkisvið-
skiptum okkar og á fisk-
mörkuðum, séu meiri en á
þessum miklu kreppuár-
um. Enginn getur haldið
slíku fram með nokkrum
rökum. Hitt er svo annað
mál, hver þróunin verður á
næstu tveimur árum. Haldi
verðfallið áfram og afla-
brestur verði, kann svo að
fara, að ástandið verði sam-
bærilegt, en þvf er alls ekki
hægt að halda fram f dag.
Og þess er einnig að gæta,
að fiskverðið hefur verið
að falla frá toppverði sem
engum heilvita manni hef-
ur dottið í hug, að gæti
haldizt til frambúðar, en
um slíkt var hins vegar
ekki að ræða, þegar verð-
fallið hófst á árunum 1966
og 1967.
Þær upplýsingar, sem
fram til þessa hafa legið
fyrir um vandann í efna-
hagsmálum, byggjast á
skýrslu hagrannsóknar-
stjóra frá þvf í marzlok og í
þeirri skýrslu er ekki tekið
tillit til þess verðfalls, sem
orðið hefur á erlendum
mörkuðum. Sú skýrsla sýn-
ir, að efnahagsvandi Is-
lendinga er fyrst og fremst
heimatilbúinn, en nú bæt-
ast hins vegar við augljósir
erfiðleikar á fiskmörkuð-
um erlendis, sem bregðast
verður við af festu. En það
er einmitt til þess að fá
heildarmynd af ástandinu
eins og það er i dag, en ekki
eins og það var fyrir 3í4
mánuði, sem Geir Hall-
grímsson, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, hefur lagt
á það áherzlu í tilraunum
sínum til stjórnarmyndun-
ar að fá nýjar upplýsingar
um ástand og horfur í efna-
hags- og atvinnumálum
þjóðarinnar, sem að sjálf-
sögðu hljóta að verða for-
senda fyrir stjórnarmynd-
un.
Stóraukiii umsvif úthafeflota
A-Þjóðverja
Fékk sömu aðstöðu
r
á Islandi og Kúbu
MBL. HEFUR borizt eintak af biaðinu „Demokratic German Rep-
ort“, sem gefið er út f Austur-Þýzkalandi. Þar er að finna athyglis-
verðar upplýsingar um austur-þýzka úthafsflotann, stækkun hans á
undanförnum árum og þá hagræðingu, sem er af þvf að flytja
sjðmenn flugleiðis tii áhafnaskipta. Slfk áhafnaskipti voru Ieyfð
hér s.l. vor af Lúðvfk Jósepssyni sjávarútvegsráðherra eins og menn
muna, undir þvf yfirskini, að flotinn væri á veiðum víð Nýfundna-
land. Sfðar kom það sanna f Ijós, flotinn reyndist vera á veiðum á
landgrunnskantinum útaf Vestfjörðum, og voru leyfi Lúðvfks þá
snarlega afturkölluð. En þau áhafnaskipti, sem þegar höfðu farið
fram áður en leyfin voru afturkölluð, hafa eflaust haft það f för
með sér, að ryksugufloti Þjóðverjanna gat veitt nokkru meira á
fslandsmiðum en ella.
I greininni í „Demokratic
German Report" er að finna
upplýsingar um vöxt og við-
gang úthafsflotans. Uppbygg-
ing hans hófst árið 1948, þegar
Austur-Þjóðverjar eignuðust
fjóra litla togara, en þeir voru
gjöf frá Sovétmönnum. Árið
1951 var gert stórt átak, ákveð-
ið var ao byggja 48 fiskveiði-
skip, fiskihöfn og fiskiðjuver
við Eystrasaltsströnd. Upp-
byggingunni hefur verið hald-
ið áfram síðan, og í dag saman-
stendur úthafsfiskveiðifloti
Austur-Þjóðverja af 144 skip-
um. Flest eru það togarar, sem
margsinnis hafa komið hingað,
og auk þess verksmiðjuskip,
eins og þau, sem komu hingað f
vor, frystiskip og vöruflutn-
ingaskip. Samtals er þessi floti
142 þúsund lestir að stærð. Árið
1955 var afli Austur-Þjóðverja
á úthafsmiðum 62 þúsund lest-
ir, en var kominn upp f 311
þúsund lestir árið 1972. Er
þetta 400% aukning.
Til þess að ná sem beztri nýt-
ingu flotans hafa Þjóðverjarnir
farið inn á þá braut að flytja
sjómenn flugleiðis á þær slóðir
sem flotinn er á veiðum hverju
sinni. Fyrsta skrefið var að
hafa áhafnaskipti á Kúbu fyrir
þann flota, sem var á veiðum
undan ströndum Bandaríkj-
anna. Á síðustu 12 mánuðum
hefur austur-þýzka rfkisflugfé-
lagið Interflug flutt um 1000
sjómenn frá Berlfn til Kúbu, og
tekið jafnmarga sjómenn til
baka. Þannig losna skipin við
17—18 daga siglingu til Austur-
Þýzkalands, þeim nægir að
sigla f þrjá daga til Kúbu. Sjó-
mennirnir losna við langt og
þreytandi ferðalag, og það sem
meira er um vert, nýting flot-
ans verður meiri, togararnir
geta verið á veiðum allan ársins
hring. Ryksuguflotinn stoppar
ekki allt árið. Að þessu var Lúð-
vík að stuðla.
Austur-þýzk yfirvöld hafa
greinilega haft þá skoðun, að
hægt væri að nota ísland til
sömu hluta og Kúbu. Þvf sóttu
þau um leyfi til áhafnaskipta
hér, og var leyfið veitt, en síðan
afturkallað eins og fyrr segir.
Hafði verksmiðjutogarinn
Junge Welt þá komið tvær ferð-
ir af þremur til Reykjavfkur.
Það hefðu verið hæg heimatök-
in fyrir ráðuneytið að afla sér
upplýsinga hjá Landhelgisgæzl-
unni um ferðir úthafsflotans
um það leyti sem áhafnaskiptin
fóru fram. Hann hefur mörg
síðustu árin verið á grálúðu-
veiðum 80—100 sjómílur undan
Vestfjörðum á þessum tfma árs.
Hefur Landhelgisgæzlan haft
um þetta vitneskju. En það var
ekki gert, og því fékk austur-
þýzki úthafsfiskveiðiflotinn
sömu aðstöðu hér og hann hef-
ur haft á Kúbu.
Áhafnaskiptin á tslandi. Efst er verksmiðjuskipið Junge Welt og
neðst er vél frá Interf lug.