Morgunblaðið - 14.12.1974, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. DESEMBER 1974

hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. simi 10 100.
Aðalstræti 6. simi 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuSi innanlands.
í lausasölu 35.00 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
F, regnir frá Briissel
herma, að nefnd sú,
sem fjallar um samning
þann, sem vió Islendingar
höfum gert við Efnahags-
bandalagið, hafi fjallað um
þau mál að undanförnu og
ítrekað þá afstöðu Efna-
hagsbandalagsins, að tolla-
ívilnanir vegna íslenzks
fiskútflutnings i EBE-
löndum skuli ekki koma til
framkvæmda fyrr en
samningar hafi náðst við
einstök aðildarríki Efna-
hagsbandalagsins um veiði-
réttindi innan 50 mílna
fiskveiðilögsögunnar. í til-
efni af þessari ítrekuðu af-
stöðu Efnahagsbandalags-
ins er ástæða til að rifja
upp eftirfarandi stað-
reyndir.
í fyrsta lagi höfum vió
íslendingar gert samkomu-
lag við Breta, sem eru aðil-
ar aó Efnahagsbandalag-
inu og leyft þeim að veiða
innan 50 mílna fiskveiói-
lögsögunnar, þar til í nóv-
ember á næsta ári. Sam-
komulag þetta hafa Bretar
talið viðuhandi fyrir sig. í
öðru lagi höfum við gert
samninga við annað aðild-
arríki Efnahagsbandalags-
ins, Belgíu, um veiðiheim-
ildir innan 50 mílna mark-
anna og hefur ekki annað
heyrzt, en að Belgar séu
ánægðir með þá samninga.
I þriöja lagi höfum við far-
iö afar mildum höndum um
landhelgisbrot vestur-
þýzkra togara innan 50
mílnanna um tveggja ára
skeið og það er ekki fyrr en
fyrst nú á síðustu vikum,
sem nokkur harka hefur
færzt i leikinn. Við höfum
jafnframt ítrekað lýst okk-
ur reiðubúna til að gera
sanngjarna samninga vió
Vestur-Þjóðverja um fisk-
veiðiréttindi innan 50
milna markanna um
skamma hríð. Þegar á allt
þetta er litið, sýnist ekki
ástæða til þess fyrir Efna-
hagsbandalag Evrópu að
kvarta yfir framkomu Is-
lendinga í garð aðildar-
ríkja þess.
Við Islendingar höfum
hins vegar ekki verið til
viðtals um að láta knýja
okkur til samninga í land-
helgismálinu, sem ganga
gegn hagsmunum okkar og
réttlætisvitund. Við vorum
ekki reiðubúnir til að láta
Breta kúga okkur til samn-
inga meó hernaðarofbeldi
og við erum ekki reiðubún-
ir til að láta jafnaðar-
mannastjórnina i Bonn
pína okkur til nauðunga-
samninga með löndunar-
banni. Við erum heldur
ekki tilbúnir til að láta að
vilja Vestur-Þjóðverja
vegna þvingunaraögerða
Efnahagsbandalagsins í
okkar garð. Frekar látum
við allar tollaívilnanir lönd
og leið en knésetja okkur
með þeim hætti, sem Efna-
hagsbandalagið og Vestur-
Þjóðverjar bersýnilega
stefna að.
En það er eftirtektarvert
og nokkurt umhugsunar-
efni, að við íslendingar
erum ekki eina þjóðin, sem
verður fyrir fruntaskap af
þessu tagi af hálfu Efna-
hagsbandalagsins i Bruss-
el. Nú síðustu daga hafa
Rússar viðurkennt í grund-
vallaratriðum fyrirhugað
togveiðibann Norðmanna á
svæðum utan norsku land-
helginnar og rétt Norð-
manna til að lögsækja skip,
sem staðin eru að ólögleg-
um veiðum á þessu svæði.
En öðru máli gegnir um
Efnahagsbandalag Evrópu.
Ráðamenn þess í Brússel
hafa ekki samþykkt þetta
togveiðibann og þeir hafa
fyllilega gefið í skyn, að
togveiðibannið kunni að
stofna í hættu þeim íviln-
unum, sem Norðmenn með
sérstökum samningum
hafa fengið innan Efna-
hagsbandalagsins.
Það sýnist því sem Efna-
hagsbandalag Evrópu sé að
verða einhvers konar til-
finningalaust efnahags-
veldi, sem ástundar utan-
rikispólitik af því tagi sem
gömlu stórveldin komust
upp með fyrir hálfri öld, en
á að heyra fortíðinni til.
Það er að sjálfsögðu vanda-
mál aðildarríkja Efnahags-
bandalagsins en ekki okkar
Islendinga. Hitt vekur
óneitanlega talsverða
furðu, að jafnaðarmanna-
stjórnin í Bonn skuli hafa
geð í sér til þess að láta
þetta óátalið, en það er
raunar í samræmi við þá
ákvörðun Bonnstjórnar-
innar að setja á okkur lönd-
unarbann.
I öllum samskiptum þess-
ara Evrópuþjóða við okkur
Islendinga í landhelgismál-
um gætir grundvallarmis-
skilnings á afstöðu okkar
og þjóðareðli. Aftur og aft-
ur virðast gömlu stórveldin
í Evrópu halda, að Islend-
ingar séu þannig gerðir, að
hægt sé að knýja þá til
nauðungarsamninga með
þvingunaraðgerðum. En
margendurtekin reynsla
ætti að hafa sýnt þessum
þjóðum og sannað, að
slíkar aðgerðir hafa
þveröfug áhrif. Þær gera
það eitt að verk-
um, að þjóðarsamstaða
íslendinga í landhelgisbar-
áttunni stóreflist og við er-
um þeim mun síður til við-
ræðu um fiskveiðiréttindi
þessara þjóða í fiskveiði-
landhelgi okkar sem þær
sýna okkur meiri óbilgirni
og ósanngirni eins og Bret-
ar hafa gert, eins og Þjóð-
verjar gera nú og eins og
Efnahagsbandalag Evrópu
gerir nú. Ef ráðamenn
þessara Evrópuríkja skildu
betur íslenzka þjóðarsál að
þessu leyti mundu þeir
áreiðanlega ekki grípa til
kúgunaraðferða eins og
þeirra, sem þeir aftur og
aftur beita okkur, en þess í
stað ganga til sanngjarnra
samninga. Þeir eiga enn
kost á því, en tíminn hleyp-
ur fráþeim.
EINSTRENGINGSLEG
AFSTAÐA EBE
Operu-
tónleikar
Píanótónleikar
Á laugardagseftirmiðdag
efndi Sinfóniuhljómsveit
íslands til „óperutónleika",
m.ö.o. flutti eingöngu for-
leiki og atriði úr klassískum
og rómantískum óperum.
Stjórnandi var Alberto
Ventura, auðheyrilega góð-
ur fagmaður i stjórn ópera í
heimalandi sínu, Ítalíu.
Þegar í byrjun tónleikanna,
sendi hann áheyrendur sína
burt ur skammdeginu — í
huganum auðvitað — suð-
ur þangað, sem blóðið
rennur örar i æðum en við
eigum að venjast. í forleik
Mozarts að „Brúðkaupi
Fígarós" setti hann örugg-
lega íslandsmet i hraða, og
það var aðeins rétt i byrjun
að útlit var fyrir, að hljóm-
sveitarmenn ætluðu ekki
að fylgja heils hugar á
sprettinum. Sami óvenju-
legi hraði einkenndi líka
aríuna „Voi che sapete" úr
sama verki. Aðrir forleikir
fylgdu á eftir (að „ftölsku
stúlkunni frá Alsír" eftir
Rossini, að 3. þætti „La
Traviata" og „Valdi örlag-
anna" eftir Verdi) og einnig
ballettmúsík (úr „Orfeo"
Glucks og „Fást"
Gounods). Þarna virtist
sjálfur hraðinn ekki vera
svo áberandi (kannski var
maður sjálfur farinn að
hugsa hraðar), athyglin
beindist fremur að þeirri
nærfærni og innlifun, sem
stjórnandinn sýndi við
hverja hendingu.
Sigríður E. Magnúsdóttir
— þessi frábæra söngkona
— bar uppi sinn hluta tón-
leikanna með látleysi á yfir-
borðinu, öryggi og vand-
virkni. Hún naut þess líka,
hve stjórnandinn var tillits-
samur. Aríurnar, sem hún
söng (auk áðurnefndrar
áríu Mozarts, „Che faró
senza Euridice" eftir Gluck,
Tónllst
eftir ÞORKEL
SIGURBJÖRNSSON
„Mon coeur s'ouvre a ta
voix" eftir Saint-Saéns,
„Habanera" eftir Bizet),
eru vitanlega hugsaðar fyrir
hljómsveitarleik í „gryfju",
og það ekki svo mjög stórar
hljómsveitir. Stjórnandinn
gætti þess mjög vel, að
röddinni væri aldrei
„drekkt". í Bizet sýndi hún
meiri sveigjanleik í túlkun
— meiri tilfinningasemi en
oft áður. Það væri gaman,
ef hún fengi tækifæri til að
spreyta sig á Carmen hér
— það yrði engin „til-
raunastarfsemi".
Tékkneska píanóleik-
konan Dagmar Simonkova
lék á vegum Tónlistarfé-
lagsins í Austurbæjarbíói á
mánudagskvöld. Á efnis-
skránni voru verk eftir
landa hennar Tomásek
(samtímamann Beethovens
og fyrstu rómantísku tón-
skáldanna á 19. öld), Schu-
mann, Debussy og Chopin.
Diþyrambarnir þrír eftir
Tomásek áttu víst að vera
ástríðufullir lofsöngvar til
Dionýsosar, og ástríðurnar
birtust í hrífandi áttunda
spili, en annars var „tákn-
mál" þessarar tónlistar lítt
sannfærandi í þeim eyrum,
sem vanist hafa þýzkri,
rússneskri eða ítalskri
ástríðu ( tónum. Samt var
Tomásek áhugaverður sem
söguleg persóna. Önnur
verk efnisskrárinnar voru
gamlir kunningjar,
„Karneval" Schumanns,
fjórar prelúdíur Debussys
og etýður og scherzo eftir
Chopin. Óneitanlega hafa
þessi verk oft snert mann
meir áður í meðförum ann-
arra píanista — og það er
víst þessi samanburður,
sem Shakespeare kallaði
viðurstyggilegan. Hins
vegar hlýtur sú spurning að
skjóta upp kollinum, þegar
boðið er upp á hin kunn-
ustu verk: til hvers er spilað
á þessari grammófónöld? Er
það til að gera betur en allir
aðrir, alveg eins, eða vísvit-
andi ver? Hvers vegna að
spila utanað, ef minnið er
ekki óskeikult?
Simonkova hefur vissu-
lega frábæra leiktækni,
kemst yfir margar nótur
auðveldlega. En það var
einhver kuldi yfir leik
hennar, samt ekki bitandi
harka, sem auðvitað getur
verið hrffandi á sinn hátt.
Maður sperrti eyrun við
listilegar trillur, skalarunur
og áttundahlaup, en hljóm-
ar voru stundum svo ómót-
aðir (heilar blaðsíður f
Schumann urðu að glamri),
að maður þurfti líka að
sperra eyrun til að fylgja
þeirri raddfærslu, sem höf-
undarnir færðu á blað. Hins
vegar skutu upp kollinum
Framhald á bls. 22