Morgunblaðið - 15.08.1975, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 14. ÁGUST 1975
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, slmi 10 100.
Aðalstræti 6. simi 22 4 80.
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 40,00 kr. eintakið
Lítil pjóð, með ein-
hæfa útflutningsfram-
leiðslu, sem háð er verð-
sveiflum á erlendum mörk-
uðum, býr við ótryggara at-
vinnu- og efnahagslíf en
þjóðir íjölþættari fram-
leiðslubúskapar. Ekki
bætir úr skák, ef þjóðin er
jafnframt og ekki síður háð
verulegum innflutningi
hráefna og lífsnauðsynja,
sem fylgja verðlagsþróun,
er hún getur litil sem
engin áhrif haft á. Á
tímum alþjóðlegrar efna-
hagskreppu og verðbólgu,
geta slikar aðstæður sagt
til sín með mjög alvar-
legum hætti og hafa
raunar oftsinnis gert.
Þrátt fyrir mjög
alvarlegar horfur í at-
vinnu- og efnahagslífi Is-
lendinga, m.a. vegna versn-
andi viðskiptakjara út á við
og afleitrar rekstrarstöðu
helztu atvinnugreina
þjóðarbúsins, hefur tekizt
að tryggja næga atvinnu í
landinu og vinnufriö um
sinn. Þessu er því miður
öfugt farið í flestum ná-
grannaríkjum okkar, þar
sem víðtækt atvinnuleysi
er viðloðandi.
Þjóðviljinn þakkar þetta
atvinnuöryggi uppbygg-
ingu skipastóls okkar, sem
grundvöllur var raunar
lagður að í tíð Viðreisnar-
stjórnarinnar. En fram hjá
hinu horfir blaðið sem er
meginatriði málsins, að
tryggja rekstrargrundvöll
atvinnutækjanna og þar
með atvinnúöryggi al-
mennings og áframhald-
andi verðmætasköpun í
þjóðarbúinu. Það er þetta
sem hefur tekizt, þrátt fyr-
ir áhrif efnahagskreppu og
arfleifð þá, sem ráðherrar
Alþýðubandalagsins létu
eftir sig í efnahagsmálum
þjóðarinnar.
Efnahagsvandi þjóðar-
innar er þó ekki leystur til
frambúðar. Við höfum
aðeins unnið orrustu í
stríði, sem ekki er séð fyrir
endann á. Stéttaátök, sem
Þjóðviljinn boðar nú, geta
á skammri stund snúið
dæminu við, svo þjóðar-
skútan steyti á skeri efna-
hagshruns og atvinnu-
leysis, svo sem jaðrað
hefur við í ýmsum ná-
grannalöndum.
Sá vandi er nú á höndum
að tryggja forsendur
bættra lífskjara þjóð-
arinnar, sem eru aukin
verðmætasköpun þjóðar-
búsins og vaxandi þjóðar-
tekjur á einstakling. Sam-
hliða verður að horfast í
augu við þá staðreynd, að
vaxandi fjöldi landsmanna
leitar á næstu árum út í
atvinnulífið, sem þarf að
vera undir það búið, að
veita þessu viðbótarvinnu-
afli viðunandi starfsað-
stöðu og afkomu. Tækni-
þróun í landbúnaði og
sjávarútvegi, sem stuðlað
hefur að aukinni fram-
leiðni þessara atvinnu-
greina, með minnkandi
vinnuafli, veldur því, að
iðnaður og iðja verða að
taka á móti stærstum hluta
þessa vinnuafls. Iðnaður-
inn byggir að vísu áfram
drjúgan hluta starfsemi
sinnar á hráefnum frá
landbúnaði og sjávarút-
vegi, og þjónustu við
þessar atvinnugreinar.
Nýjar greinar iðnaðar og
stóraukin nýting innlendra
orkugjafa þurfa þó að
koma til, til að mæta vax-
andi atvinnuþörf þjóð-
arinnar.
Megináherzlu þarf því að
leggja á það, að búa iðnað-
inum þá aðstöðu, að hann
geti mætt þessu þýðingar-
mikla og óhjákvæmilega
hlutverki sínu. í þessu
sambandi er rétt að minna
á orð Björns Bjarnasonar,
formanns Landssambands
iðnverkafólks: „Sá þröngi
stakkur, sem iðnaðinum
hefur frá öndverðu verið
skorinn, hefur heft eðli-
lega þróun hans, er þrátt
fyrir alla þessa erfiðleika
hefur hann með hverju ári
orðið veigameiri þáttur í
framleiðslu okkar — og
það svo, að nú neitar þvi
enginn, að hann sé einn af
höfuðatvinnuvegum okkar.
— Þaö væri því háskaleg
blindni ef þröngsýn verð-
lagsyfirvöld þrengdu svo
kosti iðnaðarfyrirtækja,
Iðnaður
og orkunýting
sem standa í harðri sam-
keppni við erlenda auð-
hringa, að þau yrðu neydd
til að hætta starfsemi og
loka. Værum við ekki með
því að gerast sjálfboðnir
trosberar erlendra stór-
fyrirtækja?“
Það er að vísu á fleiri
sviðum en verðlagshafta,
sem rétta þarf hlut
iðnaðarins. Engu að síður
eru þessi orð formanns
Landssambands iðnverka-
fólks eftirtektarverð. Og
raunar væri það verðugt
verkefni neytendasamtaka
og launþegafélaga að
stuðla að þeim viðskipta-
háttum, er efla og treysta
verðskyn almennings, og
gera honum kleift að veita
með viðskiptum sinum og
valfrelsi það aðhald í verð-
lagsmálum, sem farsælla er
og heilbrigðara en kostn-
aðarsamt og oft misheppn-
að opinbert verðlagskerfi.
Framtíðar öryggi á ís-
lenzkum vinnumarkaði er
ótvírætt háð þvi, að stigin
verði á næstu misserum
þau skref, bæði í iðnþróun
og orkuöflun, er breikki
verulega svið og undir-
stöðu atvinnulífs okkar.
Kyrrstöðu undanfarinna
ára í þessum efnum þarf að
vinna upp. Samhliða stærri
fiskveiðilandhelgi, fisk-
vernd og skynsamlegri nýt-
ingu fiskstofna, er stór-
aukin iðnvæðing þjóð-
arinnar meginforsenda
framtíðarvelmegunar og
sambærilegra lífskjara hér
og í nágrannalöndum.
„íslenzku lögin
l»yk.ia sérstæð”
VICTORIA SPANS heitir hollen/k-
fslenzk söngkona, sem getið hefur sér
gott orð fyrir söng sinn vfða erlendis, þó
að hennar hafi lftið verið gctið hér á
landi. Nýlega dvaldi Viktoria hér og átti
hlaðamaður Mbl. stutt samtal við hana.
Eins og fyrr greinir er Viktoria ís-
lenzk f aðra ættina. Móðir hennar, Aðal-
heiður Hólm, er fslcnzk en faðir Vok-
torfu er hollenzkur, Wugbold Spans.
Viktoria er fædd í Reykjavfk en fjög-
urra ára fluttist hún með foreldrum
sfnum til Hollands. Þau scttust að f
borginni Utrecht og hafa búið þar sfðan.
Til Islands kom hún aftur þegar hún var
16 ára og dvaldi hér þrjú sumur. Vik-
toria talar fslenzku, þó að heimsóknir
hennar hingað hafi verið nokkuð stop-
ular á seinni árum.
Viktoria hefur sérhæft sig í mezzó-
sópransu, ^ en mest kemur hún fram í
Hollandi. Hún er ekki fastráðin við
neina óperu, heldur tekur hún þátt í
uppfærslum á einstökum verkum auk
þess, sem hún kemur oft fram í hol-
lenzka útvarpinu og sjónvarpinu. I Hol-
landi hafa verið gafnar út 2 sólóplötur
fyrir CBS og „His Masters Voice“ með
henni. Viktoria hefur leitazt við að hafa
sem oftast islenzk lög á söngskrá sinni.
Húr. hefur með söng sínum kynnt ís-
(," „ðra 'síenzka 1<inlisl
víóa en auk þess að koma fram í Hol-
landi hefur hún m.a. tvisvar komið fram
í sjónvarpi og útvarpi í Kanada auk
hljómleika, er hún hefur haldið þar.
Útvarpsþættir, sem hún hefur tekið þátt
í, hafa verið fluttir í vestur-þýzka út-
varpinu, WDR, og brezka útvarpinu,
BBC.
iiiogdö kuiii Vicioría úr feróalagi til
Baridarfkjanna, þar sem hún undirbjó
hljómleika, sem hún ætlar að halda þar í
haust á American-Scandinavian Festi-
val.
Við spurðum fyrst hjá hverjum hún
hefði fyrst stundað söngnám?
„Það var hér heima, þegar ég kom
hingað aftur 16 ára. Þá fór ég í söngtima
hjá Kristni Hallssyni óperusöngvara, og
var hann minn fyrsti kennari. Ég gleymi
seint þeim timum sem ég sótti hjá
honum. Auk þess að vera góður kennari,
minnist ég þess sérstaklega hversu tím-
arnir voru líflegir og Kristinn sá alltaf
það spaugilega við hlutina."
Og til staðfestingar á þessum orðum
sýndi Viktoria okkur þlötuumslag ann-
arrar plötu sinnar, en á bakhlið þess eru
upplýsingar um söngkonuna. Þar segir
frá því að fyrsti kennari hennar hafi
verið hinn islenzki óperusöngvari Krist-
inn Hallsson. Viktoria heldur frásögn
sinni áfram: „Þegar ég fór út um haustið
fór ég í Musikkonservatorium í Utrecht í
Hollandi og nam þar í fimm ár. Þaðan
lauk ég prófi með píanóleik og tónfræði
sem aukagreinar. Þá byrjaði ég að sækja
tíma hjá vel þekktum tenór í Hollandi,
Carl Bino, sem ég kvæntist síðar. Carl
skóp rödd mína til frekari átaka og mót-
aði hana mikið eftir hinni þekktu Bel-
canto-aðferð, en upphafsmaður hennar
var hinn frægi Tito Schipa.“
Að hvaða tegundum söngs hefur þú
helzt einbeitt þér?
„Höfundar þeirra laga, sem ég flyt eru
frá tímum Bach og Mozarts, önnur frá
tfmum Brahms og þau nýjustu eru eftir
Gershwin og önnur tuttugustu aldar tón-
skáld. Að vísu má greina söng minn í
þrennt, fyrst kemur söngur minn í
óperum, þá í óratóríum og síóast ljóða-
söngur. Við megum ekki heldur gleyma
íslenzku lögunum."
Syngur þú mikið af íslenzkum lögum?
Segir hollenzk-
íslenzka söngkonan
Viktoria Spans
„Já, ég reyni alltaf að hafa einhver
íslenzk lög á söngskrá minni. Fyrst söng
ég mikið eftir gömlu tónskáldin, Emil
Thoroddsen og Pál Isólfsson, og Þá sér-
staklega þjóðlög og vögguvísur. En nú f
seinni tíð hef ég sungið mikið af lögum
eftir yngri tónskáldin s.s. Gunnar Reyni
Sveinsson. íslenzku lögin þykja sérstæð
og fólk tekur eftir þeim. Þetta er eitt-
hvað nýtt.“
Þú annaðist gerð þriggja útvarpsþátta
fyrir hollenzka útvarpið í tilefni 1100
ára afmælis búsetu fólks á tslandi, sem
fluttir voru þar á sl. sumri. Hvernig var
gerð þessara þátta háttað?
„Þessir þættir báru yfirskriftina „Is-
lenzk tónlist í þúsund ár“ og voru í
hinum tveimur fyrri flutt gömul íslenzk
þjóðlög en í þeim þriðja var fluttur
lagaflokkur eftir Gunnar Reyni Sveins-
son, tónskáld, við kvæói Halldórs Lax-
ness. t þeim þætti var einnig rætt við
Gunnar Reyni Sveinsson. Lögin, sem
flutt voru í þessum þremur þáttum, söng
ég á íslenzku en móðir mín, Aðalheiður
Hólm þýddi efni kvæðanna á hollenzku
og ég skýrði efni þeirra á hollenzku.
Lögin valdi ég sjálf en í hverjum þætti
voru flutt 15 lög.“
Hvaða viðtökur fengu þessir þættir?
„Ég verð að segja, að þær hafi verið
mjög góðar. Töluvert var hringt til út-
varpsstöðvarinnar. Skömmu fyrir síð-
ustu áramót voru þessir þættir endur-
fluttir, en ekki er algengt að efni sé
endurflutt hjá hollenzka útvarpinu svo
fljótt. Þá hafa þessir þættir verið fluttir
í þýzka útvarpinu, WDR og brezka út-
varpið, BBC, hefur áhuga á að flytja þá.“
Nú eru samskipti Hollands og tslands
fremur lítil. Hver eru kynni Hollendinga
af íslandi?
„Hollenzka sjónvarpið hefur sýnt
nokkrar myndir um náttúru landsins og
stóratburðir s.s. heimsmeistaramótið í
skák og gosið í Vestmannaeyjum gerðu
það að verkum að íslands var getið ræki-
lega í fjölmiðlum. Þá hafa nokkrar
bækur Halldórs Laxness verið þýddar á
hollenzku."
Er á döfinni að kynna tsland eitthvað
meira i Hollandi á næstunni?
„Meðan ég hef dvalið hér núna hef ég
haldið áfram undirbúningi sjónvarps-
kvikmyndar um Island, sem hollenzka
sjónvarpið ætlar að taka hér á landi
næsta sumar. Efni myndarinnar, sem er
45 mín., verður fléttað saman með söng
en texti myndarinnar verður gerður á
fjórum tungumálum, hollenzku, þýzku,
frönsku og ensku. Þegar hefur j.d. BBC
sýnt áhuga á að sýna hana og eins
franska sjónvarpið."
Kemur það aldrei fyrir að í hópi gesta
á tónleikum erlendis séu íslendingar?
Hver eru viðbrögð þeirra, þegar þeir
heyra þig syngja á íslenzku?
„Þegar ég söng í Kanada kom einu
sinni til mín kona, sem heilsaði mér á
fslenzku, en í Kanada ríkir sú venja að
þegar dagskránni er lokið hverfa
söngvararnir ekki í burtu heldur fara
-þeiT fram til fólksins og ræða við það.
Framhald á bls. 19