Morgunblaðið - 26.10.1975, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 1975
MEIRA MAGN - MINNA FE
Hagkvæmt heimilishald er ekki síst undir góóri frystikistu komió
Vandið valið - veljið BOSCH
Gripið upp á förnum vegi
Gluggasýning Landsbankans
á steinasafni Áma Ola blaðamanns
Árni Öla
blaðamaður
LANDSBANKI ÍSLANDS hefur
á undanförnum árum haft litlar
sýningar f gluggum útibúsins við
Laugaveg 77. Hafa þar verið
sýndar ýmiskonar bækur, myntir
og munir í tengslum við
menningarsögu og náttúru lands-
ins. Auk þess hefur bankinn með
þessum hætti reynt að vekja at-
hygli á ýmsum þáttum í atvinnu-
lífi landsmanna og hverskonar
starfsemi annarri svo sem stóraf-
mælum ýmissa menningarsam-
taka og félaga. Þannig voru settar
upp sýningar í tilefni af 50 ára
afmæli „Karlakórsins Fóst-
bræður“ og hálfrar aldar afmæli
Skáksambands íslands. Enn-
fremur hafa verið haldnar
sýningar tii þess að minnast
merkisafmæla þjóðkunnra
manna. Þannig voru rakin ævi-
atriði manna eins og Þóris Bergs-
sonar skálds, sem reyndar var
hankamaður að atvinnu, og Frey-
steins Gunnarssonar fyrrum
kennaraskólastjóra, sem er í röð
fremstu skólamanna landsins.
Voru þarna sýndir ýmsir munir
úr eigu þeirra svo og handrit og
bækur, sem þeir hafa samið á
langri ævi. Þótti bankanum sæma
að vekja athygli á störfum
þessara ágætu manna og starfi
þeirra í þágu islenzkrar æsku og
þjöðlegra itókmennta.
■Bankinn hefur ávalllt reynt að
vanda tii þessara sýninga enda
hafa þær jafnan þótt vera með
menningarbrag og ávallt verið
komið fyrir af stakri smekkvísi.
Hefur Fegrunarfélag Reykja-
vikur reyndar veitt bankanum
viðurkenningu fyrir þessa fram-
takssemi sína.
Að þessu sinni hefur bankinn
fengið Árna Óla blaðamann til
þess að sýna hluta af hinu sér-
stæða steinasafni sínu sem hann
hefur um áraraðir safnað á
ferðum sínum um landið. Nefnist
sýningin „Gripið upp af förnum
vegi“. Verður tilgangi hennar
best lýst með kynningarorðum
bankans sjálfs. Þar segir:
„Islenzk náttúra býr yfir
miklum töfrum. Hún er hrika-
leg en vfða er hún mild og blfð
og býr þá yfir undursamlegri,
Ijóðrænni fegurð, ekki sfzt
þegar horft er yfir landið úr
fjarska á fögrum sumardegi.
Þá nýtur blámóða fjallanna
sfn ef til vill hvað best. En það
þarf ekki að horfa út yfir víð-
áttur landsins til þess að njóta
þess. Fegurðin blasir á móti
við hvert fótmál. Blóma-
skrúð fslenzkrar náttúru
er fjölbreytt og marg-
víslegir steinar og berg-
tegundir er allsstaðar að
finna í hinum ótrúlegustu
formum og gerðum. Ferða-
langurinn þarf ekki annað en
að hafa augun opin til þess að
njóta hins undursamlega
steinarfkis landsins. — En
menn eru mismunandi næmir
fyrir þessu, eins og gerist og
gengur. Sumir skynja
náttúruna betur en aðrir. Einn
þeirra manna er Árni Óla
blaðamaður. Hann þekk-
ir landið sitt betur en flest-
ir aðrir og hefur næmt
auga fyrir öllu því, sem
landið hans hefur að bjóða
gönguglöðum ferðalangi.
Hann kemur auga á sér-
kennilega steina og bergteg-
undir og grípur þá upp af götu
sinni. Háaldraður reikar hann
um landið einn eða með hóp-
um ferðamanna, sem hann
miðlar af þekkingu sinni og
kunnáttu. Við hér f Lands-
bankanum njótum nú einnig
góðs af. Hann hefur góðfús-
lega lánað okkur hluta af hinu
sérkemtilega steinasafni sfnu
til sýningar hér f gluggunum.
Þetta skemmtilega safn sýnir
vel þá töfra, sem steinarfki
landsins býr yfir. Hver sá, sem
reikar um náttúru þess getur
notið þeirra ef hann hefur
augun hjá sér. Við hvetjum
alla til þess að horfa vel á
þetta fallega steinasafn. Kann
þá svo að fara að þeir kunni
betur en áður að njóta náttúru
landsins og heillist af fegurð
hennar og fjölbreytni. — Við
þökkum Árna Óla fyrir lánið
og vonum að sem flestir megi
njóta þess sem hér er að sjá.“
I tilefni af þessari sýningu á
steinum úr steinasafni Árna
hefur Mbl. beðið hann að segja
frá þvi hvað það var sem opnaði
augu hans fyrir merkilegu og
fallegu grjóti. — Auðvita varð
Árni snarlega við-þessu að vanda
og sagðist honum svo frá:
íslenzk náttúra er dásamlega
listhög og smíðisgripir hennar
bera af öllum listaverkum. Það er
sama hvort hún stundar smá-
smíðar eða stórsmíðar, og það er
sama hvaða efni hún notar. Ekki
þarf annað en líta á formfegurð
fjallanna. Ég skal nefna nokkur
dæmi: Snæfellsjökul, Gölt hjá
Súgandafirði, Dyrfjöll eystra,
gamla sjávarhamarinn Lóma-
gnúp, Hrútafell á Kili og Esjuna.
Eg þekkti einu sinni gamlan
Reykvíking, sem dáðist svo að
Esjunni, að hann kallaði hana
aldrei sínu nafní, heldur alltaf
„Þúsundlita fjallið".
Þegar minnst er á liti má ekki
gleyma geisladýrð náttúrunnar og
hinu stórkostlega litrófi norður-
ljósanna á vetrum, og sólsetursins
á sumrum. En þessum dásemdum
verður ekki safnað fremur en
hægt er að bera sólarljós í ílátum
inn í gluggalausa baðstofu. Og
fjöllum verður heldur ekki
safnað, nema í endurminningu.
En þá koma smásmíðar náttúr-
unnar til sögunnar, djásn og
skartgripir landsins, en þeir eru
gróður og grjót. Ég hefi aldrei
fengist við að safna gróðri, því að
ég hefi ekki kunnað með hann að
fara. En um mörg ár hefi ég tínt
grjót upp af götu minni, og safnað
einkennilegum steinum. Og um
val þeirra hefir farið eftir mínum
eigin geðþótta. Ég hefi aldrei
verið að hugsa um eðlisgöfgi
steinanna. Ég minnist þess ekki,
að ég hafi nokkru sinni brugðið
hnífsoddi á stein til þess að kanna
hörku hans. Ég hefi valið stein-
ana sem smíðisgripi, frumleg
listaverk þar sem fjölbreytnin er
ólýsanleg.
Manni opnast nýr heimur þegar
nugsað er um hin óþjálu smíðar-
efni sem náttúran hefir, hvernig
hún blandar saman mörgum teg-
undum og framleiðir jafnvel nýar
tegundir, hnoðar þær og eltir og
mótar síðan á hinn furðulegasta
hátt og skapar úr þeim mismun-
andi stór listaverk, þar sem engir
tveir steinar eru alveg eins. Efnið
skiptir ekki neinu máli, náttúran
er jafn hög á allt, hver steinn
hefir sinn eigin listræna svip um
mótun, efni og liti. Það er því af
nógu að taka á þessu blessaða
grýtta landi. Þess vegna hefi ég
aldrei leitað upp þá staði, sem
ar.nálaðir eru fyrir fallega steina.
Fyrir fótum mér hafa alltaf orðið
steinar, sem ég kalla fallega.
Mér hefir haldist misjafnlega á
þessu steinasafni. Margt hefi ég
gefið kunningjum hér á landi og
ytra, en fleira hefir farið forgörð-
um. Sárast var rriér um hvitan
marmara, sem ég gróf upp úr
sandinum fyrir neðan Skaftafell í
Öræfum. Hann var lfkt og
brimsorfinn eftir að hafa velkst
í jökli og eftir grýttum botni
í straumharðri á, mun hafa
verið kominn ofan úr Mors-
árdal. Hann var stærri en
mannshöfuð og blýþungur. Ég
varð að reiða hann á hnakknefi
fyrir framan mig yfir vötn og
sanda vestur að Kálfafelli í Fljóts-
hverfi, en fékk þá bil. Þegar heim
kom setti ég hann út í garð með
öðru grjóti, sem ég ætlaði að
hreinsa. Þar hvarf hann og hefir
ekki sést síðan. Öðru sinni þurfti
ég að flytja. Meðal farangursins
var poki, hálfur af grjóti. Flutn-
ingsmennirnir héldu víst að ég
vildi losna við þetta grjót og af
greiðasemi fleygðu þeir pokanum
í hafnaruppfyllinguna.
Þegar menn snuðra lengi og
víða eftir steinum, fer ekki hjá
því að þeir rekist á „góða steina“.
Og víst þykist ég hafa fundið
merkilega steina. Á Vestfjörðum
kom ég að steini, sem stendur
einn sér í móa. Hann er um tvö fet
á hæð og mikið ljósari á lit heldur
en annað grjót á þeim slóðum. En
einkennilegast er, að hann er
alveg sivalur, eins og þetta væri
digur trjástofn. Ég stóðst ekki
freistinguna og braut flís úr brún
hans. Sárið sýndi, að þetta var tré
og hafði verið á góðum vegi að
breytast i ópal. Síðan það blés
upp, hefir það sem upp úr jörð
stendur hætt að umbreytast, en
standi stofninn djúpt í jörð, má
vera að neðst sé hann orðinn að
ópal, eða verði að ópal með tím-
anum. Þessi flís er nú í glugga
Landsbankans.
Norður í Skagafirði rakst ég á
tvo merkilega steingjörvinga, líf-
ræn efni, sem orðin eru að ópal.
Steinar þessir eru sinn af hvorri
tegund og bera enn með sér upp-
runa sinn, annar úr jurtaríkinu,
hinn úr dýraríkinu. Annar er
birkikvistur, hinn bein. Slíka
ópalgjörvinga grófu bandarískir
vísindamenn upp úr eyðimörk í
Arizona fyrir nokkrum árum, og
þótti mjög merkilegt. Voru þeir
þá með ágizkanir um hve langan
tíma lifrænt efni þyrfti til þess að
breytast í ópal og voru nefndar
svimháar tölur, miklu hærri
heldur en vísindin telja aldur ís-
lans í árum. Ég hefi geymt þessa
gripi eins og sjáaldur auga míns I
40 ár, því að enginn vildi trúa því
að svo gamlir steingjörvingar
fyndust hér á landi, enda þyrfti
þá að bæta tugþúsundum eða
milljónum ára við aldur Islands.
Ég állt að þessir steingjörvingar
geti verið sönnunargögn fyrir þvf,
að Island sé miklu eldra en menn
hafa talið fram að þessu. Mér
þótti því slæmt að hugsa til þess
að þeir glötuðust. Þess vegna hefi
ég komið þeim I góðar hendur,
þar sem þeim er borgið, þó að ég
falli frá.
BOSCHJ
BOSCH frystikistur
BOSCHJ