Morgunblaðið - 26.10.1975, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 1975
[tqlvaum bok^ f^dárl

STALFV/RK
wetavínjca
EKKERT TÆKjFÆie.( FVRÍR pORSK.
| STJiýRIV-STÖÞ

^MoTTU
F»5V<í^(TAPT/t</
CBeRSMALSTÆK
FlSKtLFlTAPT/fcKf

Sigurlaug Sæmundsdóttir:

Tölva um borð er „mötuð“ með upplýsingum, sem
varða siglingatækni og upplýsingum um fisktorfur.
Hún reiknar síðan hagstæðustu veiðistefnuna og
beztu legu netsins, sem flýtur frjálst. — 1 stjórn-
stöðinni, þar sem allir þræðir koma saman, getur
skipstjórnin lesið allar upplýsingar af sérstökum
eftirlitsskermum og gripið inn f hinn sjálfvirka veiði-
skap, ef þörf krefur.
-Tagur fiskm’ í sjó
Fiskvinnsla í verksmiðjuskipi
Raddir í þýzkum blöðum um útfærslu
fiskveiðilögsögunnar
Um fiskveiöar og fi.skiðnað í
Vestur-Þýzkalandi og vandamál
þeirra hefur yfirleitt lítið verið
rætt á opinberum vettvangi víðs
vegar um landið, nema í strand-
héruðum Norður-Þýzkalands sem
eiga nokkuð undir fiskveiðum og
fiskiðnaði komið.
Hjá sambandsstjórninni í Bonn
heyra fiskveiðimál ásamt land-
búnaðarmálum undir matvæla-
ráðuneytið. Ráðherrann, sem fer
með þau mál, er nú Joseph Ertl
frá Bayern, úr flokki frjálsra
demókrata, og þegar heyrist í
honum opinberlega, er þar jafnan
um ntálefni landbúnaðar að ræða.
Athygli fjölmiðla og almennings
suður um Þýzkaland hefur beinzt
lítilsháttar að fiskveiðum í þau
skipti sem við Islendingar höfum
fært út landhelgi okkar og fisk-
veióimörk.
Nú í ár hafa einkum tveir at-
burðir leítt til þess, að fiskveiði-
mál hafa orðið að umræðuefni
alþjóða stjórnmála og vakið at-
hygli alls þorra fólks: I fyrsta
lagi, þegar hafréttarráðstefna
Sameinu þjóðanna var haldin í
Genf, og í öðr.u lagi, þegar við
íslendingar kunngerðum fyrir-
hugaöa útfærslu fiskveiðimarka
umhverfis iandið í 200 sjómílur.
Fréttir um takmörkun veiði og
úthlutun veiðihluta á nálægari
miðum við Þýzkaland, t.d.
Norðursjó, hafa einnig fært mörg-
um heim sanninn um, að fiskur-
inn er ekki lengur sú óþrjótandi
auðlind, sem ekki þarf að huga að,
nema til að veiða, eins og álitið
var til skamms tfma.
Sem dæmi um hinn nýtilkomna
áhuga á fiskveiði- og fiskvinnsiu-
málum má nefna, að visinda-
félagið „Agrarsoziale
Gesellschaft“, sem hefur á stefnu-
skrá sinni að stuðla að hagnýtingu
vísinda í þágu landbúnaðar, hélt
vorráðstefnu sírta 1975 í Cux-
haven í boði stjórnar Neðra-
Saxlands, sem nær yfir mestan
hluta strandlengju Norðursjávar.
A raðstefnunni var fjallað um
ástand og horfur í fiskveiði og
fiskvinnslu, og farið var í
skoðunarferðir, en þau mál hafði
félag þetta ekki áður látið til sín
taka.
Fjölmiðlar í Vestur-Þýzkalandi
létu ekki sitt eftir liggja, og gaf
hafréttarráðstefnan í Genf tilefni
til ýmissa ummæla á fyrra helm-
ingi ársins. I dagblaðinu
„Suddeutsehe Zeitung", sem er
eitt af þrem stærstu og út-
breiddustu dagblöðum Vestur-
Þýzkalands, skrifar H. Kuhnert
þann 19. mars 1975: „Kröfurnar
ná Iengra en fallbyssukúla“ um
þann vanda að þróa alþjóðalög og
reglur og framfylgja þeim. Fisk-
veiðirétturinn var að vísu það,
sem röksemdafærslan miðaóist
við, en í brennidepli var nýting
landgrunnsins, þar sem náttúru-
auðæfi eru í jörðu og hin fyrir-
hugaða yfirstjórn sjávarbotnsins.
I vikublaðinu „Die Zeit“ frá
14.3 1975 sá H. Lueders alþjóð-
legu hafréttarráðstefnuna fyrst
og fremst sem deilu milli van-
þróaðra ríkja og iðnþróaðra ríkja
um auðæfi hafsins, sem stæði í
samhengi við baráttu vanþróaðra
þjóða til að koma á nýskipan efna-
hagsmála heimsins. Ilann lét í
ljós þá skoðun, að iðnaðarríkjun-
um tækist líklega að koma van-
þróuðum ríkjum i hár saman,
þannig að með loforðum iðnaðar-
landanna fyrirfram um samþykki
þeirra á 200 sjómílna mörkunum
væri siðar hægt að þvinga fram
fvílnanir vanþróaðra landa, að því
er úthöfin varðar.
Endalok þriðju hafréttarráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna í
Genf var tilefnið til greinar í
fréttaritinu „Der Spiegel" nr. 31
þann 28. júlí 1975 með fyrirsögn-
inni „Brátt eru höfin uppurin að
fiski“ og undirfyrirsögninni:
„Skýrsla um rányrkju í hafinu og
ógnun við matvælaforðann". I
greininni er fyrst -og fremst
fjallað um mikilvægi fiskafla sem
fæðu, sem hefur að geyma eggja-
hvítuefrii úr dýraríkinu og er hæf
til manneldis, svo og um deiluna
um sjávardýrin, sem tekur til alls
heimsins. Sem dæmi um þessa
baráttu eru birtar ljósmyndir frá
íslandsmiðum, rétt eins og sjálf-
sagt sé.
Það er vísað til þess, að ýmis
iðnaðarríki, eins og til dæmis
Japan, eigi efnahags- og Iífs-
þægindastig sitt að miklu leyti að
þakka fiskinum sem undirstöðu-
næringu íbúanna, en þessum nær-
ingarforða, sem virtist óþrjótandi,
sé nú alvarlega ógnað. Vegna
rányrkju sé mörgum fisktegund-
um hætt við útrýmingu. Það er
fullyrt, að Norðmenn og íslend-
ingar hafi með sogdælum dælt
ungfiski jafnt sem öðrum fiski
um borð i báta sina og stöðvað
þannig fjölgunina. Rýrnun fisk-
stofnanna skýrir, samkvæmt
skoðun „Spiegels", einnig kröf-
una um það, að komið sé á efna-
hagslögsögu:
„200 sjómílna efnahagslögsaga
er jafnan rökstudd með óttanum
við ofveiði, sem hinir eiga alltaf
sök á. En einmitt þau lönd, sem
nú þykjast vera verndarar
sjávardýra, gengu oft á undan í
rányrkju. í sátt og samlyndi fóru
Islendingar og Norðmenn ráns-
hendi um fiskstofnana. Eitthvað á
þessa Ieið fór fyrir síldinni í
norðanverðum Norðursjó og í
Atlantshafi' milli Skandinavíu-
skaga og Islands", segir í grein-
inni í „der Spiegel". Ennfremur
segir þar: „Um miðjan sjötta ára-
tuginn réðust íslenzkir, norskir og
rússneskir sjómenu fylktu liði
yfir þessa síld, juku árlegt afla-
magn úr 500 þúsund smálestum i
1.7 milljón smálestir, veiddu í
auknum mæli ungviði og innan
skamms hafði stofninn minnkað
niður í 15 prósent af upprunalegu
magni.“ Sem ástæða fyrir ofveið-
inni er tilfærð nútímaþróun og
tæknivæðing fiskveiða. Nokkrar
ljósmyndir sýna þróunina frá
fiskibát til skuttogara og verk-
smiðjuskips með margbrotinni
rafeindatækni í stjórnbrúnni.
Síðan segir í greininhi í „Der
Spiegel“: „Þýzkur hópur á sviði
vísindarannsókna er um þessar
mundir að þröa fiskveiðikerfi sem
tekur yfir alla starfsáfanga fisk-
veiða og samstillir þá. Tölvur,
sem tengdar eru fiskleitartækjun-
um, flokka þann fisk, sem lóðað
hefur verið á, eftír magni og
geometriskri dreifingu, þ.e. dreif-
ingu í þrem víddum, stýra skipinu
á veiðistaðinn, reikna út þá lengd
netalinu, sem og þann siglingar-
hraða, sem nauðsynlegur er fyrir
rétta veiðihæð, og síðan — eins og
stendur með vongleði i upplýs-
ingariti einu — „setur sjálfvirk
vinda netið út, og fiskurinn á sér
engrar undankomu auðið.
Með tæknilegum gæðum óx
magnið gegndarlaust. Fiskafli
heimsins óx aðeins síðastliðin
fimm ár um 50 prósent, í 10.7
milijónir brúttósmálesta. Japanir,
sem eru alls staðar til staðar, og
eru efstir á blaði, að því er afla-
magn varðar, færðu út kviarnar
til Norður-Atlantshafs, sem vegna
víðáttumikilla landgrunnssvæða
og lifsskilyrða i sjónum, er feng-
sælasta hafsvæðið, og þaðan kem-
ur rúmlega fjórðungur allra
sjávarfiska. Rússar juku afla-
magn sitt frá 1955 frá 2.5 í 8.5
milljónir smálesta, og alls er nú
ausið nærri því 70 milljónum smá-
lesta af fiski úr höfunum á móti
30 milljónum árið 1955.
Aðeins með tveim skilyrðum er
hægt að halda þessum eggjahvítu-
forða, ef til vill jafnvel að auka
hann:
— Útgerðin afli sér nýrra fiski-
miða til viðbótar við þau, sem
fyrir eru, en það virðist aðeins
hægt að takmörkuðu leyti;
— hún haldi sig nákvæmlega
við tölur yfir hagkvæmasta
stöðugt veiðimagn viðkomandi
fisktegundar, en hægt er að
reikna það út á all öruggan hátt.
„Hófleg fiskveiði," útskýrir
fiskifræðingurinn Hempel,
„hvetur fiskstofnana til aukinnar
fjölgunar.“ Nánar tiltekið: við
veiðina minnkar fjöldinn í stofn-
inum og þá sérstaklega hluti full-
vaxinna fiska, en þeir fiskar, sem
eftir lifa, hafa nú betri lífsskil-
yrði og vaxa hraðar. Og sé litið
þannig á málið væri það versta
leiðin til að stjórna eggjahvítu-
forða hafsins að eigna hinum ein-
stöku þjóðum miðin — eins og 200
sjómílna efnahagslögsagan, sem
rætt var um á ráðstefnu S.Þ.,
gerir ráð fyrir. Veiðimagn heims-
ins mundi að líkindum standa í
stað, ef til vill minnka; fiskar,
sem hægt væri að hagnýta til
manneldis, mundu örmagnast í
samkeppni sín 1 milli eða deyja úr
elli. Því að: Þeir stjórnendur, sém
til greina koma yfir 25 prósent af
yfirborði sjávar í framtíðinni, eru
ekki í þeirri aðstöðu að hagnýta
fiskiauð sinn vegna skorts á eigin
veiðiflotum. Þannig landar
Argentína úr 200 sjómílna fisk-
véiðilögsögu sinni nú aðeins 15
prósent af þeim afla, sem þar
væri hægt að fá, og jafnvel fisk-
veiðilandið fsland getur með nú-
verandi afkastagetu sinni aðeins
hagnýtt rúmlega helming þess
afla, sem mögulegur væri af al-
gengum nytjafisktegundum, og
það nú þegar á aðeins 50 sjómílna
svæðinu.“
I greininni er látinn í ljós efi
um, að ákvörðun um veiðihluta
(kvóta) og úthlutun ákveðinnar
hlutdeildar meðal fiskveiðiþjóð-
anna geti hindrað rányrkju, þar
sem varla sé unnt að hafa eftirlit
með, að farið sé eftir þeim. Þegar
efnahagslögsögunni væri einu
sinni komið á, hefðu þessar reglur
hvort eð er enga þýðingu. „Fyrir
fiskiðnað Vestur-Þýzkalands með
hinu 40000 manna starfsliði sinu
virðist þá útlitið dökkt. „Sem
varúðarráðstöfun fyrir þennan
dag X,“ segir prófessor Rolf
Steinberg, leiðandi sérfræðingur
í veiðitækni við Rannsóknar-
stofnun ríkisins fyrir fiskveiðar
(Bundesforschungsanstalt fiir
Fischerei), „leita þýskir vísinda-
menn að nýjum miðum eftir þrem
leiðum. Og i samanburði við fisk-
veiðarnar, eins og þær hafa verið
til þessa, er með sérhverri tilraun
lagt inn á nýjar brautir og nýjar
víddir, bæði landfræðilega og
tæknilega — á djúpsæinn, á út-
hafið og til suðurskautsins.“
Ekki er vitað, hvort fisk er að
finna á djúpsæ, né þá hvaða teg-
undir, og ekki væri hægt að nota
þá veiðitækni, sem nú þekkist,
hvorki bergmálstæki né neta-
búnað. I október næstkomandi
fer rannsóknarskipið „Walther
Herwig“ 1 átta mánaða rann-
sóknarleiðangur til Suðurskauts-
ins með vísindamenn frá rann-
sóknarstofnunum í Hamborg og
Kiel til að kanna kríli (Krill),
sem mikið er til af, eftir að
hvölum fækkaði þar um slóðir, en
kríli eru ein aðaláta þeirra.
Rússar hófu fyrir nokkrum árum
veiðar á fisktegund þessari. Álitið
er, að helzt komi til greina að nýta
hana til blöndunar í ýmis matvæli
og til skepnufóðurs.
Þá ráðagerð Islands að færa
fiskveiðimörkin úr 50 í 200 sjó-
milur þann 15. október 1975
nefndi formaður Sambands þýzks
úthafsútvegs (Verband der
deutschen Hochseefischerei),
Dieter Koch, hinn 19. júlí s.l.,
ólöglega og í andstöðu við þjóða-
rétt. Hann hvatti stjórn Vestur-
Þýzkalands til að taka þegar í stað
upp samningaumleitanir til að
geta þó enn skipað málum í góðu.
„I Vestur-Þýzkalandi ættu 60.000
til 80.000 manns á hættu að missa
vinnuna og verðið fyrir ferskfisk
mundi þjóta kröftuglega upp á
við,“ sagði hann. „Geri Island
engar tilslakanir munu þýzkir sjó-
menn og fiskkaupmenn missa
starfsgrundvöll sinn og lifibrauð,
og ekki væri hægt að útvega nægi-
Iega mikinn ferskfisk til neyzlu í
Vestur-Þýzkalandi. Þorskur, ýsa,