Morgunblaðið - 19.12.1975, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 1975
öllum tilraunum sem verða
gerðar til að finna friðsamlega
lausn.
Mestu sigra sfna hefur MPLA
unnið fyrir norðan Luanda.
Lengi vel voru hermenn FNLA
í stöðvum aðeins tæpa 30 km
frá höfuðborginni og höfðu á
valdi sínu vatnsdælustöð
borgarinnar. Síðan hefur
MPLA hrakið hermenn FNLA
frá bænum Caxito og norður
eftir strandlengjunni til
Ambriz, eins helzta virkis
FNLA. Brezka blaðið Observer
segir, að FNLA hafi neyðzt til
að flytja aðalstöðvar sínar það-
an til iandamæra Zaire og að
hermenn MPLA stundi skæru-
hernað bak við víglínu FNLA.
Herlið MPLA sækir einnig
norðaustur á bóginn eftir
veginum til Carmona,
aðalvirkis FNLA, þar sem yfir-
herstjórn hreyfingarinnar er.
Á suðurvígstöðvunum náðu
brynvarðar sveitir FNLA,
Unita og hvítra málaliða
mestöllum suðurhluta Angola
úr höndum MPLA, en MPLA
stöðvaði sóknina suður af Porto
Amboim. Annar liðsafli sótti til
orkuvers við Dondo, sem
höfuðborgin fær mestallt raf-
magn sitt frá, en sú sókn
stöðvaðist um 75 km austur af
Porto Amboim, skammt frá
Gabela. Hins vegar hefur
MPLA ekki tekizt að snúa vörn
upp í sókn á þessum vígstöðv-
um þrátt fyrir sóknartilraunir.
FNLA og Unita sóttu einnig
eftir aðalveginum frá Nova Lis-
boa til Quibale, og sá liðsafli
átti að sameinast liðsaflanum,
sem sótti til Dondo, en sú sókn
var einnig stöðvuð. Bar-
dagarnir í suðri hafa verið
geysiharðir og mannfall hefur
verið mikið á báða bóga. Her-
menn MPLA og kúbanskir
„ráðunautar“ þeirra hafa beitt
flugskeýtum í bardögunum og
þar sem þeir hafa fengið þunga-
vopn og brynvarða bíla frá
Rússum standa þeir mótherjum
sínum fyllilega á sporði, segir
fréttamaður Observers.
Á austurvígstöðvunum hefur
MPLA náð bænum Malanje
aftur úr höndum FNLA og
Unita. Flugstöðin í Henrique
de Carvalho nærri landamær-
um Zaire er enn á valdi MPLA.
Marxistar mæta hins vegar
harðri mótspyrnu á þessum
slóðum, svo að ekki er búizt við
frekari sóknaraðgerðum þar af
hálfu MPLA.
Enn hefur FNLA og Unita
ekki tekizt að ná á sitt vald allri
Benguela-járnbrautinni frá
hafnarbænum Lobito til kopar-
beltis Zambíu og Zaire, og það
er talið alvarlegasta áfallið,
sem sameiginlegur liðsafli
þeirra hefur orðið fyrir. Ekkert
bendir til þess, að járnbrautin
verði opnuð í bráð, en þess
verður ekki langt að bíða, að
FNLA og Unita geti notað
vestari hluta hennar.
Þróunin í Angola veldur
Suður-Afríkumönnum vaxandi
áhyggjum, þar sem þeir óttast
að svo geti farið að Rússar nái
varanlegri fótfestu á norður-
Iandamærum Suðvestur-
Afríku. Upphaflega þáðu
FNLA og Unita aðstoð Suður-
Afríkumanna í októberlok, þar
sem talið var hægt að vinna
skjótan sigur á MPLA. Rússar
gripu á sama hátt til íhlutunar
sinnar, þar sem talið var að
MPLA gæti unnið skjótan sigur
á FNLA og Unita. Hins vegar er
íhlutun Suður-Afríkumanna
litil samanborið við íhlutun
Rússa, og fréttamaður The
Times telur að of mikið hafi
verið gert úr afskiptum Suður-
Afríkumanna.
Suður-Afrikumenn neita því,
að þeir vilji gera Angola að
nýlendu sinni og segja að slíkt
mundi ganga í berhögg við þá
stefnu sína að bæta sambúðina
við blökkumannaríkin í Afriku.
íhlutun þeirra hefur hins vegar
orðið til þess, að vestræn ríki og
Afríkuríki, sem óttast áform
Rússa í Angola, hafa verið treg
til að láta málið til sín taka, þar
sem þau hafa ekki viljað sýnast
vera bandamenn Suður-
Afríkumanna og apartheid-
stefnunnar. Með sama áfram-
haldi getur svo farið að Suður-
Afríkumenn verði einu
stuðningsmenn FNLA og
Unita.
Kissinger utanríkisráðherra
hefur að vísu lýst yfir stuðningi
við FNLA og hreyfingin hefur
fengið stuðning frá Banda-
ríkjunum. Bandarískir ráða-
menn eru sannfærðir um að
hætta sé á því að Angola verði
sovézkt leppríki og það gæti
haft í för með sér alvarlegar
afleiðingar fyrir Afríku og
heimsfriðinn. En bandarískir
áhrifamenn innan þings og
utan eru vantrúaðir á, að
bandarískir hagsmunir séu í
húfi í Angola, og hendur
bandarískra ráðamanna eru
bundnar vegna nýlegra
hneykslismála.
íhlutun Sameinuðu þjóðanna
gæti komið i veg fyrir áform
Rússa í Angola og Kissinger
hefur lýst því yfir að stefna sín
sé sú að „athuga hvort finna
megi afríska lausn á afrísku
vandamáli“, en helzta von hans
virðist sú að beita Rússa
þrýstingi.
Hermaður úr MPLA
y//y/////////z.
'Cn'rmona
Ambrir
ÍHennquej
fdrCörválho 3
Porto’is
Amboim;
iMaÍanjep
iQuibolé
WB.
APPROXIMATE AREAS
OFCONTROL OR
DOMINATION
Z/7X FNLA
M MPI.A
0H3UNITA
ZAIRE
ATLANTIC
LUANDA
ÆÉÉmmMmMimtlÍ
'lovo'Lisboa
OCEAN f Soe/0
Motamedes/ *S(l dn Bnndeirg 200 miles__|
ZAMBIA
Yfirráðasvæði FNLA, MPLA og Unita í Angola
Olafur Haukur Sfmonarson og
Valdfs Öskarsdóttir: RAUÐI
SVIFNÖKKVINN. Lestrar- og
mvndabók. Heimskringla 1975.
TEXTINN í Rauða svif-
nökkvanum, bók þeirra Ólafs
Hauks Símonarsonar og
Valdfsar Óskarsdóttur, er yfir-
leitt ósköp einfaldur og auðskil-
inn. Nokkuð er þó um orða-
leiki; sprellað er með mál og
hugmyndir. 1 fyrri hluta bókar-
innar, Ferðin til jarðarinnar,
eru myndir og texti nokkurn
veginn í jafnvægi. Síðari hlut-
inn, Á jörðinni, er eingöngu
m.vndir.
Myndirnar leiða hugann að
verkum súrrealískra Ijósmynd-
ara eins og Man Ray. Þetta eru
samsettar ljósmyndir. Með
tengingu margra mynda er
reynt að ná sömu áhrifum og í
málverki. Hver mynd er sjálf-
stætt listaverk. Eitt af helstu
viðfangsefnum myndanna er
Ólafur Haukur Símonarson.
Við sjáum hann nakinn að
aftanverðu, ýmsa hluta andlits-
ins, einkum augun. Á einni
myndinni snýr hann fram og er
orðinn að samvöxnum fimm-
burum öllum eins. Það er loðna
á brjóstinu á honum, svei mér
þá, lævfst (kannski frekar
dreymið) bros á vör, en þar sem
sköpin ættu að vera eru aðeins
stækkaðar varir hans á flugi
líkt og einmana blaðra á þjóð-
hátfð. Þessar myndir eru hug-
myndasmíð, flestar skemmti-
legar, sumar frábærar eins og
mynd á bls. 83, þar sem steinn
kemur í stað mannshöfuðs. Það
er þungt höfuð. 1 textanum
stendur:
fig ber höfðinu við sleininn
uns steinninn
eða höfuðið
hverfur.
Textar Ólafs Hauks Símonar-
sonar eru sennilega það besta,
sem hann hefur samið. Þeir eru
framhald þess athyglisverðasta
í Má ég eiga við þig orð. í
þessum textum (þeir eru
reyndar Ijóð, kallaðir textar hér
eins og í bókinni) birtist lífið i
kringum okkur: fólk, hús, ský,
öldur, allt, sem nöfnum tjáir að
nefna, en jafnvel í einföldustu
textunum er áleitin mystfk.
Ferðinni til jarðarinnar er lýst
svo:
Bókmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Að gera
Það er f dag
sem við stfgum um borð
f rauða svifnökkvann
ótrúlegan skýjavagn
knúinn heimshornavindum.
Það er f dag
sem okkur ber vfir borgina
krökka af dvergum
með þökin sfn á rauðu höfði.
Það er f dag
sem við drögum lokin frá augunum
svo skel geimsins opnast
og skfnandi perlan birtist.
sprell
Ólafur Haukur Símonarson
getur ort vel um jafn venjuleg
efni og að skreppa inn í skóbúð
eða kvef. En oft fer hann í
þessari bók að dæmi fugls, sem
flýgur hátt og virðir fyrir sér
mannlífið fyrir neðan með
vorkunn. Um ijóðið sjálft,
vanda þess og vegsemd, kemst
hann hnyttilega að orði:
Kýstu að IJððið
sé kassalaga?
Þá sýndu mér
kassalaga fugl.
Kýstu að ijóðið
sé rökrétt?
Þá sýndu mér
rökrétt tré.
Aðeins f Ijóðí
situr kassalaga fugl
uppf rökréttu tré.
Einkunnarorð bókarinnar
sækja höfundar til Marx og
Engels og til André Bretons.
Þeir fyrrnefndu herma svo frá
að hugmyndir manna og
skoðanir breytist um leið og
lífskjör þeirra, félagsleg sam-
skipti, félagsleg tilvera. Sam-
kvæmt Rauða svifnökkvanum
virðast þau Ólafur Haukur og
Valdís hafa það gott þrátt fyrir
ýmsa voveiflega hluti, sem
einkum er lýst I myndunum:
stríð, ógnir bflaveldisins,
mengun.
Sprell þeirra er óvenju lif-
andi bók.