Morgunblaðið - 10.01.1976, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. JANÚAR 1976

Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthfas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sfmi 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sfmii22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið.
Ifyrradag gaf ríkis-
stjórn íslands út yfir-
lýsingu um stjórnmála-
legar aðgerðir vegna itrek-
aðra ásiglinga brezkra frei-
gátna og dráttarbáta á
íslenzk varðskip. í yfirlýs-
ingu þessari sagði m.a.:
„Ríkisstjórnin telur ein-
sýnt, að framhald ásiglinga
brezkra herskipa á íslenzk
varðskip leiði til stjórn-
málaslita við Bretland.“ I
viðtali við Morgunblaðið í
gær sagði Geir Hallgríms-
son um þennan þátt í yfir-
lýsingu ríkisstjórnarinnar:
„Ég vænti þess, að þessi
aðvörun nægi og til frekari
ásiglinga komi ekki.“ I
gær, tæpum sólarhring
eftir að ríkisstjórnin gaf út
yfirlýsingu sína, gerist sá
atburður, að brezk freigáta
siglir enn einu sinni á
varðskipið Þór og gerir
þrettán aðrar grófar til-
raunir til ásiglingar.
Hér hefur annað af
tvennu gerzt. f fyrsta lagi
liggur beinast við að ætla,
að þessar aðfarir freigát-
unnar að varðskipinu séu
merki um vísvitandi ögrun
ríkisstjórnar Bretlands
gagnvart ríkisstjórn ís-
lands. Fregnir um yfirlýs-
ingu ríkisstjórnar fslands
bárust til Bretlands þegar í
fyrradag svo að ætla mætti,
að brezkum stjórnvöldum
hafi þá þegar verið ljóst, að
frekari ásiglingar mundu
leiða til slita stjórnmála-
sambands. Sé hér um vís-
vitandi ögrun af Breta
hálfu að ræða bendir það
til þess, að Bretar vilji
beinlínis, að stjórnmála-
Haldi Bretar áfram ásigl-
ingum eða tilraunum til
ásiglinga er fyrri skýringin
hin rétta. Komi hins vegar
í ljós næstu daga að Bretar
dragi úr ofbeldisaðgerðum
sínum gagnvart íslending-
um má vera, að síðari skýr-
ingin eigi við.
En hvor skýringin, sem á
við, er Ijóst, að við íslend-
ingar höfum aldrei verið
nær því en nú að slíta
stjórnmálasambandi við
Breta. Ríkisstjórnin mun
taka ákvarðanir um frekari
aðgerðir, þegar öll gögn
um ásiglinguna á Þór í gær
hafa borizt og sjópróf hafa
farið fram. Þegar að þeirri
ákvörðun kemur mun
einnig liggja fyrir, hvernig
hegðun Breta hefur verið á
miðunum í kjölfar hinna
grófu aðfara gegn varð-
skipinu.
í þeirri orrahríð, sem nú
stendur yfir í landhelgis-
deilunni við Breta, hefur
komið betur í ljós en
nokkru sinni fyrr, hvílíkur
styrkur felst í aðild okkar
að Atlantshafsbandalag-
inu. Það er sú aðild, sem er
okkar sterkasta vopn í
viðureigninni við brezku
herskipin, sem ryðjast um
eins og naut í flagi og
svífast einskis, brjóta allar
siglingareglur, stefna ís-
lenzkum mannslífum í
hættu og sýnast ekki munu
skirrast við að sökkva ís-
lenzkum varðskipum
komist þau í færi til þess.
Á næstudögummunland-
helgisdéilu okkar við Breta
verða meiri háttar við-
fangsefni annarra aðildar-
ríkja Atlantshafsbanda-
lagsins. í þessu sambandi
má benda á ummæli tals-
manns bandaríska utanrík-
BOLABRÖGÐ
sambandi milli landanna
verði slitið. I öðru lagi er
hugsanlegt, að seina-
gangur í stjórnkerfinu í
Bretlandi hafi valdið því,
að réttir aðilar hafi ekki
haft ráðrúm til þess að taka
ákvarðanir um að draga úr
yfirgangi herskipanna á Is-
landsmiðum og koma þeim
skilaboðum til flota síns
hér við land. M.ö.o. að
aðvörun íslenzku ríkis-
stjórnarinnar hafi ekki
komið til skila.
Það mun væntanlega
koma í ljós næstu daga,
hvor skýringin er rétt.
Slit á stjórnmálasam-
bandi við annað ríki er
alvarlegt skref. Hjá öðrum
þjóðum, sem hafa yfir
vopnuðum sveitum að ráða
er slík aðgerð venjulega
undanfari stríðsyfirlýs-
inga. Við íslendingar erum
vopnlaus smáþjóð og
segjum öðrum þjóðum ekki
stríð á hendur. En svo
langt er hægt að ganga í
yfirgangi og ofbeldi gagn-
vart okkur, að heiðurs
okkar vegna eigum við
engan annan kost en að
rjúfa stjórnmálasamskipti
við það ríki, sem þannig
kemur fram við okkur.
isráðuneytisins í viðtali við
Morgunblaðið í dag er
hann segir að Bandaríkja-
stjórn hafi áhyggjur af
ágreiningi íslendinga og
Breta og vilji leggja sitt af
mörkum til þess að leysa
hann. Málstaður okkar
verður kynntur og fram-
ferði Breta lýst í höfuð-
borgum allra aðildarríkja
Atlantshafsbandalagsins
utan Bretlands. Málið verð-
ur rætt í fastaráði Atlants-
hafsbandalagsins og Jos-
eph Luns, framkvæmda-
stjóri bandalagsins, sem er
þekktur af því að vera hlið-
hollur málstað okkar ís-
lendinga mun væntanlega
koma hingað til lands til
viðræðna við íslenzku ríkis-
stjórnina en í viðtali við
hann sem birtist í Morgun-
blaðinu í dag lýsir hann
yfir því, að hann sé reiðu-
búinn til að koma til Is-
lands og kveðst jafnframt
gera sér grein fyrir hve
gífurlega þýðingu fiskveið-
ar hafi fyrir Islendinga. I
kjölfar þessara viðræðna
hljótum við að vænta þess,
að önnur aðildarríki banda-
lagsins leggi þrýsting á
Breta til þess að þeir hætti
þeim bolabrögðum sem
þeir halda nú uppi
gagnvart vopnlausri smá-
þjóð en athafnir þeirra
eru harðsvíraðri og
óskammfeilnari en nokkru
sinni fyrr. Það er eft-
ir því tekið að það er
ríkisstjórn Verkamanna-
flokksins, Wilsons og Call-
aghans; sem beitir þessum
aðferðum. Sú aðstaða, sem
aðild okkar að Atlantshafs-
bandalaginu veitir okkur,
sýnir einnig hversu fárán-
legt væri að svara hernað-
arofbeldi Breta með úr-
sögn úr Atlantshafsbanda-
laginu. Nærtækara væri að
krefjast brottrekstrar
þeirra úr bandalaginu.
Við eigum nú í harðara
þorskastríði við Bretaveldi
en nokkru sinni fyrr. I því
skiptir mestu að við höld-
um ró okkar, tökum
ákvarðanir að athuguðu
máli og byggjum þær á
raunsæju mati á stöðu okk-
ar og hagsmunum og stönd-
um saman sem einn maður
gegn einni mestu aðför
sem gerð hefur verið að lífi
íslenzku þjóðarinnar í
þessu landi.
F asistar sakaðir um
morðið á Pasolini
THE OBSERVER iStófr THE OBSEHVER
RÓM
VINIR ítalska kvikmyndaleik-
stjórans Pier Paolo Pasolini,
sem myrtur varfyrir skömmu
hafa nú látið í ljós efasemdir
um þann dauðdaga, sem hann
er sagður hafa hlotið. Svo sem
kunnugt er, var það 17 ára
gamall unglingur, Guiseppe
Pelosi, öðru nafni Froskurinn
Pínó, sem játaði það fyrir lög-
reglunni að hafa ráðið Pasolini
bana. Hafði hann verið hand-
tekinn áður en lík Pasolinis
fannst, illa leikið úti við sjó
snemma I nóvember Hann var
handtekinn fyrir ólöglegan
akstur á bifreið Pasolinis, og
skömmu síðar játaði hann á sig
morðið á leikstjóranum að sögn
lögreglunnar.
Nokkrir helztu menningar-
frömuðir á ítalíu, þar á meðal
Alberto Moravia rithöfundur
og Renato Guttuso listmálari,
hafa látið frá sér fara yfirlýs-
ingu þess efnis að frásögn lög-
reglunnar af dauðdaga
Pasolinis sé mjög ósann-
færandi. Þeir telja ýmsilegt
benda til þess að fleiri en einn
morðingi hafi verið að verki og
bendi til þess hin miklu og
djúpu sár, sem á likinu voru.
Pasolini hafi verið vel á sig
kominn og prýðilegur íþrótta-
maður. Hefði honum ekki
munað mikið um að bera af sér
högg unglings, sem hafði ekki
veigameira vopn við hönd en
trélurk nokkurn.
Italskur blaðamaður kveðst
hafa talað við vitni að atburðin-
um sem fullyrt hafi, að það
hefði séð þrjá unglinga ráðast
að Pasolini og aka þvínæst yfir
hann á bifreið hans sjálfs.
Italskir vinstrimenn hafa
berlega gefið það í skyn, að hér
hafi verið um pólitískan glæp
að ræða og hafi nýfasistar verið
að verki, en þeir hafa á
samvizkunni mörg grimmileg
morð, sem framin hafa verið í
Rómarborg á þessu ári.
Kommúnistaflokkur ítalíu sá
um að skipuleggja- útför
Pasolinis og liðsmenn hans
þöktu borgina með veggspjöld-
um þar sem á var letrað, að
ítalir hefðu misst einn úr hópi
sinna mestu andans manna.
Æskulýðsleiðtogi kommúnista
og þingmaður Kommúnista-
flokksins héldu útfararræður
yfir kistu hins myrta kvik-
myndaleikstjóra en síðan var
hún flutt til heimabæjar hans,
Friuli skammt frá Trieste.
Pasolini var sanntrúaður marx
isti, en átti um dagana I gíf-
urlegum ritdeilum við ítalska
komúnista. Hann var of víð-
sýnn og frjálshuga til að geta
fylgt stefnu flokksins út í yztu
æsar. En eftir dauðann hafa
marxistar gert Pasolini að
hetju sinni og Kommúnista-
flokkurinn hefur lýst yfir því
af mikilli ákefð, að hann hafi
verið dyggur stuðningsmaður.
Stærstu og dýrustu blómsveig-
arnir við útförina voru frá sarn-
tökum kommúnista.
Meðal margra kvikmynda
Eftir
David Willey
Pasolinis má nefna Decameron
og Sögur frá Kantaraborg.
Hann hafði rétt nýlega lokið við
gerð kvikmyndar, sem byggð
var á sögu Dade, 120 dagar Só-
dómu, en þar fjallaði hann um
síðustu daga fastístastjórnar
Mussolínis. I ágústmánuði
síðastliðnum var nokkrum film-
um úr þessari kvikmynd stolið,
en Pasolini auðnaðist að taka
upp að nýju helztu atriðin áður
en hinn sviplega dauða hans
bar að höndum.
Pasolini var margt til lista lagt.
Fékkst hann við ljóðagerð,
skaldsagnagerð og biaðaskrif
auk kvikmyndalistarinnar og
fyrir afrek sín á þessum sviðum
hlaut hann nær einróma lof og
aðdáun með einni undan-
tekningu þó þar sem var
rómversk-kaþólska kirkjan. ÖII
dagblöð á ítalíu birtu langar
féttir af dauðdaga hans og
mikinn fjölda minningar-
greina. Hið opinbera málgagn
Vatíkansins, L’Observatore
Romano, skýrði hins vegar
einungis frá láti hins mikla
kvikmyndaleikstjóra í frétt á
baksíðu, sem var aðeins upp á 6
línur. Hann hafði eitt sinn ort
ljóð, þar sem hann fordæmdi
Píus páfa XII fyrir vanrækslu-
syndir í síðari heimsstyrjöld.
Pasolini virðist hafa haft eitt-
hvert hugboð um voveiflegan
dauðdaga sinn, því að örfáum
klukkustundum áður en hann
lézt sagði hann eftirfarandi f
viðtali við einn kunnasta blaða-
mann á Italíu: „Núna virðist
fólk hafa það á tilfinningunni
að það verði að drepa.“
Viðbárur við gagnrýninni á
morð Pasolinis hafa komið
fram. Hann, sem var viður-
kenndur kynvillingur, og segja
menn, að hann hafi sjálfur átt
einhverja sök á því, hvernig
fór. Hann tók „Froskinn Pino“
upp f bíl sinn skammt frá járn-
brautarstöðinni í Róm, bauð
honum f mat og ók sfðan með
hann til afskekkts staðar úti við
sjó, þar sem hann samkvæmt
játningu tilræðismannsins var
drepinn, eftir að hafa reynt að
fá hann til kynmaka við sig. „Ef
Pasolini hefði átt að gera kvik-
mynd um sinn eiginn dauðdaga
hefði hann valið þessar að-
stæður fyrir glæpaverkið,"
skrifaði gagnrýnandi í Corriere
della Sera, sem er helzta dag-
blaðið f Mílanó.