Morgunblaðið - 06.03.1976, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. MARZ 1976
Getur endurvinnsluíðnaður
orðið arðvænlegur hérlendis
Sparað erlendan gjaldeyri
og aukið atvinnumöguleika?
INGOLFUR Jónsson flutti fyrir
nokkru tillögu á alþingi um
endurvinnsluiðnað — Hér fer á
eftir framsöguræða hans, er hann
mælti fyrir tillögunni.
Herra forseti.
Ég hef leyft mér að flytja
tillögu til þingsályktunar um
endurvinnsluiðnað. Tillagan er
flutt til þess að vekja athygli á
verkefni, sem þörf er á að sinna.
Verði tillagan samþykkt liggur
vilji Alþingis fyrir um það, að
rannsókn skuli fram fara á því
hvort endurvinnsluiðnaður geti
orðið arðvænlegur og átt rétt á sér
hérlendis.
Tiliaga sú, sem hér um ræðir á
þskj. 294, er þannig:
„Alþingi ályktar að skora á
rikisstjórnina að láta fram fara
ítarlega athugun á því hvort
endurvinnsluiðnaður i ýmsum
greinum gæti orðið arðvænlegur
hér á landi, dregið úr
gjaldeyriseyðslu og veitt mörgum
örugga atvinnu."
Miklum verð-
mætum verði
bjargað
Hér á landi fellur mikið til af
úrgangi og afgöngum sem mætti
nýta Skortur er að verða á
ýmsum undirstöðuefnum i
heiminum. I kjölfar þess hefur
komið ört hækkandi verðlag, sem
valdið hefur mikilli röskun og
erfiðleikum. Eitt höfuðvandamál
heimsins á þessum tímum er hin
mikla eyðsla hráefnisbirgða
jarðar og stóraukinn kostnaður
við að ná til þeirra Hér skulu
nefnd nokkur dæmi um áætlaða
endingu hráefnisforðabúrs
jarðarinnar á ýmsum
mikilsverðum hráefnum:
Aluminium ................30 ár
Eir ......................20 ár
Járn .....................90 ár
Blý ......................20 ár
Nikkel ...................50 ár
Tin ......................15 ár
Sink .....................16 ár
Olía.........................30 ár
Það sem hér hefur verið sagt
kemur fram í riti, sem Alþjóða-
samtök endurvinnsluiðnaðarins
gefa út. Aðalmarkmið þeirra sam-
taka er að vinna skipulega að þvi
að endurunnið hráefni verði sem
viðast fyrir hendi. Með því er
unnið að því að nauðsynleg undir-
stöðuefni, sem ört gengur á, end-
ist lengur og að miklum verðmæt-
um verði bjargað.
Fyrirtæki innan nefndra
samtaka vinna að söfnun og
vinnslu á eftirtöldum efnum:
Brotajárni og stáli, hvers konar
málmum, pappir, tuskum, plasti,
gúmmí, gleri og fleiri efnum,
sem finnast og til falla.
Grundvallaratriði endurvinnslu
eru stöðug endurnýjun á uppruna
mikilvægra hráefna. Hráefni í
endurvinnslu þýðir minni
orkunotkun. Hráefni í
endurvinnslu þýðir minni orku-
notkun. Hráefni í endurvinnslu
þýðir minni mengunatvandamál
og þjónar hugsjón náttúru-
verndar. Endurvinnsla þýðir auk-
in verðmætaöflun og lengri
endingartima hráefnisforða á
jörðinni.
Áætlun um söfnun
og vinnslu
brotajárns
Hér á landi hefur farið lítið
fyrir endurvinnslu. Má þó ætla að
fyrr á timum hafi verið betur
haldið á en nú. Um síðustu
aldamót keyptu nokkrir
Ingólfur Jónsson
járnsmiðir strandað skip.
Ætlunin var að fá nothæft járn til
smiða. Einnig munu þeir hafa selt
til útflutnings 10—15 tonn af
brotajárni. E.t.v. var það fyrsta
salan til útlanda á brotajárni á
Islandi. Innflutningur á járni til
landsins fram eftir öldum var
mjög lítill og aðeins 40—50 tonn
árlega um 1800. A liðnum tima
fer litið fyrir söfnun járns og
rnálma, þar til fyrir 25 árum, að
fyrirtæki í Reykjavík Sindri h/f
byrjaði reglulega söfnun og siðar
sundurgreiningu og vinnslu.
Hefir þessi starfsemi aukist
verulega í seinni tíð. Liggur nú
fyrir áætlun um söfnun og
vinnslu brotajárns og málma fyrir
allt landið. Framkvæmd þessarar
áætlunar er þegar hafin að
nokkru leyti. Mestur hluti þess
hráefnis sem þannig safnast er
selt til útflutnings en nokkuð er
selt innanlands til járnsteypu-
fyrirtækja.
Með flokkun og sundurgrein-
ingu þess, sem safnast af brota-
járni og málmum, hefir fengist
mun hærra verð en áður var,
þegar hráefnið var selt óflokkað.
Hefir Sindri h/f haft virðingar-
verða forgöngu í þessu máli að
undanförnu. Vrnsir fleiri aðilar
hafa fengist við járn og málm-
söfnun um árabil en i litlum
mæli, sé miðað við þann aðila,
sem áður er nefndur.
Gjaldeyrissparnaður
og auknir atvinnu-
möguleikar
Skilgreining á hugtakinu
endurvinnsla er sú, að breyta
úrgangsefni i vinnsluhæft
hráefni og ennfremur fullvinnsla
iðnaðarframleiðslu úr þeim
efnum. Það er nauðsynlegt að
áfram verði unnið að söfnun
járns, málma og annarra hráefna,
sem gætu orðið undirstaða að
mikilli verðmætaaukningu og
nýjum atvinnugreinum i landinu.
Islendingar eru fátækir af hrá-
efnum til iðnaðar. Það liggur í
augum uppi, að hér á landi muni
endurvinnsluiðnaður gegna
margþættu hlutverki m.a. spara
erlendan gjaldeyri og auka
atvinnumöguleika fjölda fólks.
Hráefnin eru upphaflega keypt
erlendis frá og ætti það því að
vera enn þýðingarmeira
fyrir Islendinga en aðrar þjóðir
sem hafa undirstöðuefnin í
landinu að safna saman og nýta
það, sem hæft er til endurvinnslu.
I landi allsnægtanna, Svíþjóð,
og víðar er margs konar
endurvinnsluiðnaður kominn á
hátt stig. Má m.a. nefna pappfr,
brotajárn, gúmm o.fl. Við
endurvinnslu járns og málma
þarf miklu minni orku heldur en
við frumvinnslu. Með
stórauknum orkukostnaði i
seinni tíð mun sá þáttur i
framleiðslunni gera hlut
endurvinnslunnar enn betri í
samanburði við frumvinnsluna.
Aukinn áhugi
Ahugi manna hér á landi fyrir
ýmiss konar iðnaðarframleiðslu
hefur farið vaxandi undanfarin
ár. Skilningur fyrir möguleikum
á endurvinnsluiðnaði eykst með
fræðslu og upplýsingum á þvi
sviði, sem er nú orðin
þýðingarmikil atvinnugrein í
nágrannalöndunum og viðar.
Áhugi manna hér á landi hefir
komið fram m.a í því að stofnuð
hafa verið félög áhugamanna um
endurvinnsluiðnað. Stálfélagið
h/f er dæmi um þetta. Það var
stofnað fyrir fáum árum af 60
áhugamönnum til þess að athuga
grundvöll fyrir því að stofnsett
yrði hér á landi fyrirtæki sem
safnaði og bræddi allt brotajárn,
sem til félli árlega. Ætlunin er að
valsa úr því steypustyrktarstál og
spara þannig gjaldeyri, sem eytt
er vegna innflutnings á
steypustyrktarjárni, sem nú er
mjög dýrt. Gert er ráð fyrir að
árlega falii til allt að 15 þús. tonn
af brotajárni og aukist á næstu
árum í 20 þús. tonn. Stærstu
brotajárnsgjafar eru smiðaefni,
plötur, prófílar, vinnuvélar, skip
og bifreiðar. Stálfélagið h/f hefur
látið gera áætlun um stofn- og
rekstrarkostnað fyrir
járnbræðslu.
Ekki er enn vitað, hvenær eða
hvort af framkvæmdum verður.
Vegna mikilla verðbreytinga og
af öðrum ástæðum mun fyrri
áætlun verða endurskoðuð
Sviar hafa mikið af
undirstöðuefnum til iðnaðar í
landinu. Eigi að síður leggja þeir
mikið kapp á endurvinnsluiðnað.
Arið 1974 var endurvinnsla á
pappír í Svíþjóð 500 þús.
smálestir eða ca. 28% af
hráefnisþörf pappírsiðnaðarins í
Svíþjóð það ár. Endurvinnsla
járns í Sviþjóð 1974 var 800 þús.
tonn, innflutningur var það ár ca
337 þús. tonn en nærri 50% þess
hráefnis sem Svíar nota til
stálframleiðslu sinnar er
brotajárn. Svíar leggja mikið
kapp á, að ná til endurvinnslu
enn stærri hluta af því
úrgangsefni, sem til fellur.
Kemur það skýrt fram í nýrri
orku- og iðnaðaráætlun Svía sem
lögð var fram á síðasta ári.
Tilraunir gerðar hér
Hér á landi var eitt sinn gerð
tilraun til rekstrar papp>-
írsverksmiðju með úrgangs-
pappír sem hráefni. Rekst-
ur þessi lagðist niður þar sem
hann skilaði ekki arði. Nokkuð
hefur þó verið endurunnið af
pappir í landinu og það selt sem
hráefni úr la'ndi. Glerúrgangur
var nýttur hér fyrir nokkrum
Framhald á bls. 18
Tveir þingmenn Sjálfstæðisflokksins:
Hraðskreið skip til gæzlu-
starfa — leigð eða keypt
ÞINGMENNIRNIR Guðlaugur
Glslason (S) og Oddur Ólafsson
(S) hafa iagt fram á Alþingi
tillögu til þingsályktunar um
efiingu Landheigisgæzlunnar.
Tillagan gerir ráð fyrir að í
sambandi við áætlun um eflingu
Landhelgisgæzlunnar verði
sérstaklega athugað um leigu eða
kaup á einu eða tveimur
hraðskreiðum skipum erlendis
frá til gæzlustarfa. I greinargerð
tillögunnar taka flutningsmenn
fram að þegar talað sé um leigu
eða kaup á hraðskreiðu skipi eða
skipum til gæzlustarfa sé átt við
skip af minni gerð með 35 — 40
sjómilna ganghraða
Fyrsti flutningsmaður tillögunn-
ar Guðlaugur Gíslason, mælti fyr-
ir henni á fundi sameinaðs Al-
þingis s.l. þriðjudag. Guðlaugur
lýsti í upphafi tíllögunni og tók
fram að ýmislegt hefði gerzt síðan
tillagan var lögð fram og minnti á
fréttir um löndum Breta á smá-
fiski og veiðar á friðaða svæðinu.
Síðan sagði þingmaðurinn orð-
rétt:
„Eftir að Islendingar hafa slitið
stjórnmálasambandinu við Breta
hefur deilan við þá færzt á nýtt
stig og harðnað verulega eins og
kunnugt er. Segja má að
þorskastríðið svokallaða sé einn
sérkennilegasti sjóhernaður, sem
háður hefur verið.
Báðir aðilar beita vopnuðum
skipum, þó Bretar hafi þar mikla
yfirburði, en vonandi kemur ekki
til að skoti verði hleypt af.
Islendingar hljóta að meta
aðstöðu sína í samræmi við þetta
og einbeita sér að því að finna
leiðir til að koma í veg fyrir
ólöglegar veiðar þeirra innan 200
milna markanna, jafnt á
hinum friðuðu svæðum sem
annars staðar með þeim tækjum,
sem þeir hafa yfir að ráða og þeim
tækjum sem þeir kunna að geta
aflað sér og sem líklegust geta
talizt til árangurs.
Islenzka þjóðin veit öll og
viðurkennir, að starfsmenn
Landhelgisgæzlunnar hafa unnið
þrekvirki við að verja
landhelgina og tefja fyrir og
draga úr veiðum Breta innan
fiskveiðimarkanna Hafa störf
Landhelgisgæzlunnar vakið
óskipta athygli, bæði innanlands
og utan — og alveg sérstaklega
vegna þess, að öllum sem til
þekkja, er ljós hinn geysilegi
styrkleikamunur, sem er á
herskipum Breta, sem á
Islandsmið hafa verið send og
skipum Landhelgisgæzlunnar.
Verður ekki annað séð en að
aðeins vanti herzlumuninn á, að
íslenzku varðskipin hafi tök á að
koma í veg fyrir veiðar Breta ár
Islandsmiðum með þeim
takmarkaða skipastól, sem gæzlan
hefur yfir að ráða Er því mjög
eðlilegt, að Islendingar yfirvegi
mjög vel með hvaða hætti aðstaða
Landhelgisgæzlunnar verði bætt
svo að hún geti náð því marki,
sem að er stefnt, að koma alveg í
veg fyrir veiðar Breta innan 200
milna markanna.
I fyrsta lagi kemur til greina að
fjölga skipum gæzlunnar með
leigu á innlendum skipum, sem tii
þess þykja henta. Sá galli verður
að teljast á þessari leið, að ekki er
hér úr að velja nema skipum, sem
hafa minni ganghraða en beztu
skip gæzlunnar og mun minni
garghraða en brezku
freigáturnar. Vitað er að Bretar
geta mætt slíkri aukningu á
skipastól gæzlunnar með því að
senda enn fleiri herskip sem þeir
eiga nóg af hingað á Islandsmið,
og geta þeir þannig jafnað leikinn
á ný með fleiri skipum frá sér, því
engin ástæða er til að ætla, að
þeir horfi neitt í kostnað í þessu
sambandi, ef þeir ætla að halda
átökunum áfram.
Önnur leið, sem einnig hefur
verið mikið rædd, er sú sem
tillagan, sem hér er til umræðu,
gerir ráð fyrir, að fengin verði á
leigu eða keypt erlendis frá eitt
eða tvö hraðskreið skip til
aukningar skipastól Landhelgis-
gæzlunnar. Stærð og gerð slíkra
skipa yrði að sjálfsögðu að
ákvarðast i samráði við ráðamenn
Landhelgisgæzlunnar.
Af þeirri reynslu sem þegar er
fengin, er auðsætt, að það vopn
sem Islendingar geta beitt með
mestum árangri eru klippur
varðskipanna. Telja flm.
tillögunnar, að ef hægt væri að
útvega hraðskreið skip — og eiga
flm. þá við skip, sem gengju
nokkuð meira en brezku
freigáturnar eða að minnsta kosti
35 til 40 sjómílur og vel hentuðu í
þessu sambandi — að þá mætti ná
enn meiri árangri en áður með
klippum varðskipanna og gæti
það orðið til þess, að
skipstjórnarmenn á hinum
brezku togurum — hreinlega
treystu sér ekki til að stunda
veiðar hér á Islandsmiðum við
þær aðstæður.
Það er þetta, sem liggur á bak
við flutning tillögu okkar háttv. 2.
þm. Reyknesinga — um að
sérstaklega verði athugað með
leigu eða kaup á hraðskreiðum
skipum erlendis frá í sambandi
við eflingu Landhelgisgæzlunn-
ar.“
Þessu næst vék Guðlaugur að
umræður.sem fram hefður farið
áAlþingi um landhelgismálið og
sagðist ekki telja þörf á að bæta
miklu við þær umræður en hvatti
til þess að athugað yrði með að
létta álagi af áhöfnum
varðskipanna með ráðningu fleiri
starfsmanna til að sinna
verkefnum Landhelgisgæzlunnar.
Að lokum sagði þingmaðurinn:
„Eg tel, að aðeins beri að skoða
tillögu þá, sem hér er til umræðu,
sem viljayfirlýsingu Alþingis í
sambandi við áætlun
ríkisstjórnarinnar um eflingu
Landhelgisgæzlunnar — og hefi
því ekki gert tillögu um að henni
verði vísað til nefndar — en legg
það á vald hæstvirts forseta að
ákveða hvort slikt sé
nauðsynlegt."
Að lokinni framsöguræðu
Guðlaugs tók Sigurlaug
Bjarnadóttir (S) til máls og lýsti
fylgi sínu við tillöguna og tók
sérstaklega undir orð Guðlaugs
um að létta yrði áiagi af áhöfnum
varðskipanna. Gunnar Thorodd-
sen iðnaðarráðherra, tók þátt í
þessum umræðum í fjarveru
dómsmálaráðherra og ræddi
nokkuð afskipti ríkisstjórnar-
innar af þessu máli og sagði að
innan tíðar mætti vænta niður-
stöðu af könnun dómsmálaráð-
herra og fjármálaráðherra á
möguleikum til að bæta skipakost
Landhelgisgæzlunnar. Að lokum
tók Oddur Olafsson (S) til máls
og ræddi nokkuð um verkefni
Landhelgisgæzlunnar.