Morgunblaðið - 15.05.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. MAÍ 1976
Minni þjóðareyðsla — meiri þjóðarframleiðsla:
Hjöðnun verðbólgu
án atvinnuleysis
Þurfum að lifa af arði en ekki höfuðstólum
auðlinda þjóðarinnar — til sjávar og sveita
HÉR fer á eftir ræða Ólafs G.
Einarssonar (S), 5. þingmanns
Revknesinga, við útvarpsumræð-
ur (almennar stjórnmálaumræð-
ur) frá Alþingi C fyrrakvöld.
Herra forseti.
í þessum útvarpsumræðum
mun ég fyrst og fremst ræða um
fjármál ríkisins og efnahagsmál.
Segja má, að flestar athafnir
stjórnvalda snerti að einhverju
leyti rfkisfjármál og efnahagsmál.
Umræða um þessa málaflok'ka er
því ofarlega í hugum manna, ekki
sist á tímum sem þessum, sem við
nú lifum, þegar illa hefur árað.
Að því leyti er tekur til þessara
þátta hinnar pólitísku umræðu, er
ræða min svar við ýmsum atrið-
um, sem komið hafa fram í máli
háttvirtra stjórnarandstæðinga
hér í kvöld.
ARÓÐUR og stað-
REYNDIR
Menn spyrja gjarnan hvað
valdi, að hin islenska þjóð skuli
ekki stöðugt geta búið við aukinn
hagvöxt, batnandi lífskjör, sem
leiði af auknum kaupmætti launa,
stöðugt verðlag, og yfirleitt aukna
hagsæld.
Von er að menn spyrji, þegar
stöðugt dynur í eyrum áróður
þeirra stjórnmálamanna, sem
fylla nú hóp stjórnarandstæðinga
og una vistinni illa á andstöðu-
bekknum.
Þessi áróður er einfaldur, en
hann er annaðhvort settur fram í
einfeldni, eða þá í þeirri trú, að
þeir, sem eiga að meðtaka hann,
séu einfeldningar. Hann gengur
út á það eitt, að þeir, sem nú fara
með stjórn geri yfirleitt allt
ranglega. Þessi áróður byggist á
lýðskrumi einu.
Ef núverandi stjórnarandstöðu-
flokkar væru hins vegar við
stjórn, færi allt á annan veg.
Með þennan málflutning að
leiðarljósi tala svo þessir sömu
menn um þverrandi virðingu
manna fyrir Alþingi. Þessir herr-
ar skyldu hins vegar athuga það,
að áheyrendur þeirra eru menn
með fullu viti, menn sem láta ekki
blekkjast af innantómum slagorð-
um og hreinum ósannindum um
það, sem valdið hefur versnandi
lífskjörum um sinn.
En hverjar eru orsakir þess að
illa hefur gengið að ná jafnvægi í
rikisfjármálum, hvers vegna bú-
um við við svo mikla verðbólgu,
og hvað getum við gert til þess að
lækna þessi mein?
Þessar eru spurningarnar, sem
vakna hjá hverjum og einum
þegni þessa lands. Við þeim vill
hann fá svör, skýr og skorinorð,
frásögn staðreynda, en ekki hin
allt of tíðu glamuryrði og svigur-
mæli stjórnarandstöðu í garð
stjórnarflokka um orsakir vanda-
mála, sem upp hafa komið, og
ríkisstjórnin hefur þurft að glíma
við.
MEGINORSAKIR
VERÐBÓLGUNNAR
FRÁ ÁRINU 1974
Ég mun leitast við að svara
þessum spurningum og segja þar
frá staðreyndum, sem hver og
einn á að geta skilið. Þessar stað-
reyndir þekkja þingmenn
stjórnarandstöðunnar, þótt þeir
rangtúlki þær á alla lund í von
um kjörfylgi.
Ég mun einnig greina frá
stefnu ríkisstjórnarinnar og at-
höfnum, sem leiða eiga til lausnar
aðsteðjandi vanda, og þegar er
farin að bera ávöxt, eins og ég
mun sýna fram á.
Til þess að gera grein fyrir
hinni miklu verðbólgu sem við
höfum búið við undanfarin
misseri, verðum við að ieita or-
sakanna til ársins 1974. Raunar á
þessi hrunadans upphaf sitt í hin-
um fyrstu veizludögum vinstri
stjórnarinnar 1971, en þá sögu
ætla ég ekki að rifja upp nú,
heldur halda mig við tímabil
núverandi ríkisstjórnar.
I ársbyrjun 1974 var efnahags-
vandinn öllum ljós og hann fór
vaxandi þegar á árið leið.
Við þeim vanda varð hin nýja
ríkisstjórn að snúast og það gerði
hún með skýrt markaðri efna-
hagsstefnu.
IIÆGFARA AÐLÖÐUN
OG FULL ATVINNA
Þessi stefna hafði að leiðarljósi
að draga úr hraða verðbólgunnar
og úr greiðsluhalla við útlönd.
Þetta skyldi gert án þess að gripið
yrði til háskalegra samdráttarað-
gerða, sem myndu tefla atvinnu-
öryggi, og þar með lífskjörum al-
mennings í tvísýnu. Full atvinna
og hægfara aðlögun að gjör-
breyttri efnahagsstöðu þjóðar-
innar var heppilegasta leiðin, sem
kostur var á. Þessi leið var valin.
Það er þessi stefna, sem
stjórnarandstaðan hefur verið að
gagnrýna að undanförnu, stefna
atvinnuöryggis og aðlögunar að
breyttum og verri aðstæðum.
Það er þessi stefna, sem nú er
farin að bera árangur, þrátt fyrir
versnandi viðskiptakjör framan
af, þrátt fyrir minnkandi afla og
þrátt fyrir erfiðar aðstæður í
landbúnaði í sumum héruðum
vegna óhagstæðs tíðarfars.
íslendingar höfðu, eins og fleiri
ríki, sem byggja afkomu sína á
útflutningi matvæla, notið langs
tímabi.ls velmegunar og batnandi
viðskiptakjara, allt til ársloka
1973. En þá fór að halla undan og
viðskiptakjör versnuðu mjög,
bæði árin 1974 og 1975, og sölu-
tregðu gætti á mörgum út-
flutningsmörkuðum. Árið 1975
varð okkur þungt í skauti. Við-
skiptakjör rýrnuðu um 15% frá
árinu á undan og voru þau þá
orðin fjórðungi lakari en að
meðaltali á árinu 1973.
AFGERANDIBREYTING
A ÞJÓÐARTEKJUM
Það sér hver heilvita maður, að
breyting sem þessi hlýtur að hafa
stórfelld áhrif á þróun þjóðar-
framleiðslu og þjóðartekna. Þar
tala tölur skýrustu máli en áróður
stjórnarandstæðinga afhjúpast.
1973 jukust þjóðartekjur um
10%, þ.e. á síðasta uppgangs-
árinu. 1974 versria viðskiptakjör-
in skyndilega þannig að þjóðar-
tékjur standa í stað, þrátt fyrir
framleiðsluaukningu. 1975 sígur
enn á ógæfuhlið þegar þjóðar-
framleiðsla minnkar um 4%, og
þjóðartekjur vegna áframhald-
andi rýrnunar viðskiptakjara um
8%.
Landbúnaðarframleiðsla drógst
saman vegna óhagstæðs tíðarfars,
lítil aukning varð á sjávarafla
þrátt fyrir aukna sókn, álfram-
leiðsla drógst saman og svo mætti
sjálfsagt lengur telja.
Þetta eru staðreyndir, sem
stjórnarandstæðingar verða að
beygja sig fyrir. Ríkisstjórn
verður ekki kennt um óhagstæð
ytri skilyrði. En ríkisstjórn
verður hins vegar um kennt, ef
hún bregst ekki skynsamlega við
aðsteðjandi vanda.
Ríkisstjórnin hefur brugðist
skynsamlega við, en það hefur
hins vegar ekki verið öfundsvert
hlutverk stjórnvalda undanfarin
tvö ár að sveigja útgjöld þjóðar-
innar til samræmis við þessa gjör-
breyttu þróun rauntekna.
ÞJÓÐARGJÖLD
SVEIGÐ AÐ ÞJÓÐAR-
TEKJUM
Á árinu 1974 náðist tiltölulega
lítill árangur í þessu æfni. Vegna
vaxandi eftirspurnar jukust
þjóðarútgjöld en þjóðartekjur
ekki. Af því leiddi aukinn við-
skiptahalla við útlönd og komst
hann á árinu upp undir 12% af
þjóðarframleiðslunni.
Við þessum vanda var brugðist
með margvíslegum ráðstöfunum í
efnahagsmálum haustið 1974 og
síðan 1975. Þjóðarútgjöld tókst að
lækka um 8% og er þar um mikið
efnahagsátak að ræða, þegar haft
er í huga að þau jukust um 10%
árið áður. Vegna versnandi ytri
skilyrða tókst ekki á s.l. ári að
gera betur en halda í horfinu
varðandi viðskiptajöfnuð við út-
lönd.
VERÐBÓLGA — ÓHAGSTÆÐ-
UR GREIÐSLUJÖFNUÐUR
Efnahagsvandinn hefur verið
tvíþættur. Annars vegar hin öra
verðbólga og hins vegar mjög
óhagstæður greiðslujöfnuður.
Rætur þessa liggja í óhóflegri
aukningu innlendrar eftirspurn-
ar 1973 og 1974, mikillar erlendr-
ar verðbólgu og ört versnandi við-
skiptakjara.
Þessi ofþensla stafar m.a. af
hinni miklu útlánaaukningu
bankakerfisins. Það er ekki
lækning á vanda sem þessum að
dæla nýprentuðum seðlum út i
sjúkar fjármálaæðar þjóðfélags-
ins. Það var gert 1974. Af þessu
stafar greiðsluhalli ríkissjóðs, og
skuldasöfnun hans hjá Seðla-
bankanum hefur átt sinn þátt í að
viðhalda umframeftirspurn
innanlands og umframkaupum
erlends gjaldeyris.
Ólafur G. Einarsson, 5. þing-
maður Revknesinga.
EFNAHAGSSTEFNAN
NÆSTU MISSERI
Markmið efnahagsstefnu ríkis-
stjórnarinnar á næstu misserum
eru þessi, eins og fram kom í
stefnuræðu hæstv. forsætisráð-
herra Geirs Hallgrimssonar á s.l.
hausti:
0 I fyrsta lagi að draga verulega
úr viðskiptahallanum.
0 1 öðru lagi að hægja á verð-
bólguhraðanum frá þvi sem verið
hefur undanfarin ár.
0 t þriðja lagi að tryggja fulla
atvinnu í landinu.
Og nú er spurt, hverjar líkur
eru á að markmiðum þessum
verði náð.
Sjálfsagt er að viðurkenna að
skortur á heilsteyptri og sam-
ræmdri stefnu I fjármálum og
peningamálum hafi verið veik-
leiki hagstjórnar á síðasta ári.
Ríkisstjórnin hefur hins vegar
tekið með mjög ákveðnum hætti á
þessum málum. Samræmdum að-
gerðum er beitt i ríkisf jármálum
og lánamálum.
1 HVERJU ERU VIÐ-
BRÖGÐIN FÓLGIN?
0 t fyrsta lagi með hallalausum
fjárlögum yfirstandandi árs, fjár-
lögum, sem fela ekki í sér magn-
aukningu útgjalda frá 1975.
0 I öðru lagi með lánsfjáráætlun
fyrir árið 1976, sem nær tii allra
innlendra lánastofnana, svo og til
lántöku erlends fjár og ráðstöfun-
ar þess.
0 t þriðja lagi með virku og
ströngu eftirliti með rfkisútgjöld-
um innan fjárlagaársins hjá
stofnunum og fyrirtækjum rfkis-
ins.
0 t f jórða lagi með undirbúningi
og gerð áætlana um þróun tekna
og útgjalda rfkissjóðs á næstu ár-
um og þar með með endurskoðun
sjálfvirkni núgildandi útgjalda-
löggjafar.
Þetta, sem ég nú hef nefnt, var
boðað í fjárlagaræðu hæstv.
fjármálaráðherra Matthíasar Á
Mathiesen í haust og eftir þessu
er nú unnið.
FYRSTA GERÐ LÁNS-
FJÁRÁÆTLUNAR
Lánsfjáráætlun fyrir árið 1976
var í fyrsta sinn lögð fram nú
fyrir síðustu áramót. Með þeirri
áætlun var itrekað það markmið
rikisstjórnarinnar, að minnka við-
skiptahallann við útlönd um rúm-
Iega þriðjung frá fyrra ári.
Áætlunin gerir og ráð fyrir að
hallalaus rekstur ríkissjóðs verði
tryggður á þessu ári, stefnt er að
aðhaldi í útlánum innlánsstofn-
ana, minni aukningi fjárfestinga-
lánasjóða og minni erlendum lán-
tökum.
Frá þessum áætlunum má ekki
kvika. Fjárlög og lánsfjáráætlun
verða að vera haldin. Ekki má
kvika frá þeirri forgangsröðun
verkefna, sem ákveðin hefur ver-
ið og ekki framkvæma neitt það,
sem ekki er ákveðið í fjárlögum.
Vel kann að vera að ákveðin tíma-
setning framkvæmda sé ekki hin
eina rétta að dómi allra, en eftir
að ákvörðun er tekin ber að
standa við hana.
STJÓRN A RlKISUT-
GJÖLDUM — HÖMLUN
GEGN VERÐBÓLGU
Þegar eftir setningu fjárlaga
1976 var hafist handa við gerð
mánaðarlegra greiðsluáætlana
tekna og gjalda allra ríkisstofn-
ana. Áætlanir sem bessar eru for-
senda þess að náð verði betri
stjórn en verið hefur á útgjöldum
ríkissjóðs á fjárlagaárinu og gerir
mun auðveldara en ella að fylgj-
ast með þróun rfkisfjármála og
bregðast skjótt við, þar sem
frávik frá áætlun koma í ljós.
Aðgerðir ríkisstjórnarinnar á
sviði fjármála miða að því að ná
hinum þremur markmiðum, sem
ég nefndi áðan.
Ég hef þegar rakið, hvað gert
hefur verið til þess að draga úr
viðskiptahallanum. En hið mikil-
vægasta er, að dregið verði úr
verðbólguvextinum. Síðastliðin ár
hefur verðbólgan verið ógn-
vekjandi. Árið 1974 frá ársbyrjun
til ársloka, var verðbólgan 53%,
árið 1975, frá ársbyrjun til árs-
loka 37%. Eins og nú horfir er
áætlað að verðbólgan 1976 verði
22—25%.
Hér er um mikla breytingu að
ræða, sem sýnir að stefna rikis-
stjórnar er rétt. Við megum hins
vegar ekki missa sjónar af þriðja
markmiðinu, sem ég nefndi, að
tryggð verði full atvinna í land-
inu. Það markmið næst því að-
eins, að um verði að ræða hægfara
aðlögun að hinum gjörbreyttu
efnahagsaðstæðum.
Ég hef nú, hr. forseti, rætt
nokkuð stefnu rikisstjórnarinnar
í fjármálum og efnahagsmálum
og sýnt fram á að sú stefna er að
leiða þjóðina til aukinnar far-
sældar og út úr þeim vanda, sem
upp var kominn og raunar er enn
við dyrnar.
Það er full ástæða til þess að
líta björtum augum til framtíðar-
innar, þótt að hafi þrengt um sinn
og þjóðin sé hvergi nærri komin
út úr vandanum.
AÐRÍFA SEGLOG
BÍÐA BETRI TÍMA
Jafnvel fólk á tiltölulega ung-
um aldri skyldi minnast þess, að
ekki eru svo mörg ár síðan lífs-
kjör hér á landi voru sínu lakari
en nú. Hér er því ekki neitt efni
til að hafa uppi kveinstafi þótt
ríkisvaldið þurfi að sýna aðhald í
fjármálum og ekki verði orðið við
öllum kröfum um framkvæmdir í
þessum málaflokknum og hinum.
Hvað gerir ekki einstaklingur-
inn, sem ekki á nægilegt fé til að
kaupa þau lífsgæði, sem hann
girnist. Hann rifar seglin og bíður
þar til betur árar. Það sama verð-
ur ríkisvaldið að gera. Þar dugir
ekki prentun seðla eða fyrir-
hyggjulausar lántökur. Slíkt leið-
ir til ófarnaðar og það er skylda
ríkisstjórnar að gæta þess að fara
ekki yfir mörkin.
Það er sú leið, sem ríkisstjórnin
nú fer.
Því mega tslendingar nú vera
bjartsýnir á framtíðina vegna
þess að stefna ríkisstjórnarinnar
mun leiða til þess að við
komumst, án frekari áfalla, út úr
erfiðleikum. Til þess höfum við
auk þess hin ytri skilyrði. Við-
skiptakjör fara nú batnandi, land-
búnaður okkar er betur vélvædd-
ur en gerist og gengur hjá
nágrannaþjóðum sumum, fisk-
veiðifloti okkar er nýr og afkasta-
geta hans reyndar meira en nægi-
leg, við erum að vinna sigur í
landhelgismálinu, þessu máli mál-
anna.
VIÐ VERÐUM AÐ
RÆKTA ÞANN GARÐ,
SEM VIÐ ERUM AÐ
EIGNAST
Við þurfum að ná tökum á
nýtingu landhelginnar. Efnahags-
lögsaga yfir 200 mílunum er hins
vegar ekki okkar einkamál, ef við
erum ekki menn til að rækta þann
garð, sem við nú erum að eignast.
Þar er við okkur sjálfa að eiga og
öngva aðra, þegar landhelgin
hefur verið hreinsuð af erlendum
veiðiþjófum, sem beita herafla
gegn þjóð, er berst fyrir viðhaldi
lifs i hafinu umhverfis landið,
meðan hinir vinna að eyðingu
þess.
Ég lýk máli mínu með því að
láta í ljós þá trú, að núverandi
stjórnarflokkar starfi saman,
a.m.k. út þetta kjörtímabil.
Vonir Alþýðubandalags- og
Alþýðuflokksmanna um myndun
nýsköpunarstjórnar eru andvana
fæddar, og myndun nýrrar vinstri
stjórnar er útilokuð af mörgum
ástæðum, sem ég þarf ekki að
rekja.