Morgunblaðið - 23.06.1976, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. JUNÍ 1976
7
Land veit eg
langt og mjótt
LAND veit eg langt og
mjótt segir í gamanbrag
eldfjallafræðingsins okkar
Sigurðar Þórarinssonar.
italía. land litríkrar sögu.
lista og suðrænnar sólar á
fátt sammerkt með ey-
landi okkar, utan eldfjöll.
Að vfsu hefur orðið
„mafla", sem þangað á
rætur að rekja, orðið
áherzluauki I máli sumra
oddvita okkar, en þarlend-
ir taka sér í munn hertan
og saltaðan þorsk I stað-
inn, þegar svo ber undir.
Í suðupotti þarlendra
stjórnmála hefur sveiflan
sagt til sin i ríkum mæli,
engu síður en í mússik
Benny Goodman, eða, svo
við litum okkur nær, i
veiðum og verðlagi hér
heima. Öfgaöfl til hægri,
fasistar Mussólinis. réðu
þar lögum og lofum á fyr-
irstríðsárum; og hvergi á
byggðu bóli mun nú
stærri kommúnistaflokkur
utan járntjalds — og er
máske óþarfi að undan-
skilja járntjaldslöndin ef
miðað er við raunverulegt
fylgi.
Að visu hefur lýðræðis-
sinnaður borgaraf lokkur,
Kristilegir demókratar
(DC) haft alla forystu i
itölskum stjórnmálum frá
því landið var lýðveldi
1946. Á þeim 30 árum,
sem síðan eru gengin,
hafa 38 rikisstjórnir setið
þar að völdum, allar undir
forystu þessa sama
flokks. Kosningatölur,
sem fréttamiðlar færa
okkur i gær og dag. bera
það mér, að þessi lýðræð-
issinnaði borgaraflokkur
hefur enn forystu í stjórn-
málum þar i landi.
Sérstaða
ítalskra
kommúnista
Formaður italska
kommúnistaf lokksins,
Enrico Berlinguer. hefur
um flest tekið frábrugðna
afstöðu gerzka móður-
flokknum. Hann hefurt.d.
tekið ákveðna afstöðu
með aðild ítala að Nato.
er nokkurs konar „VL-
maður" þar I landi, eins
og Þjóðviljinn myndi orða
það. Orðrétt sagði hann
fyrir nýafstaðnar kosning-
ar: „Ég vil að italía verði
áfram i Nato vegna þess
að sú skipan mála veitir
Enrico Berlinguer
áfram i Nato
landinu mest öryggi, fyrir
utan það að ef ítalía færi
úr þessu vestræna varnar-
bandalagi, breytti það
valdajafnvægi i heimin-
um."
Að auki hét þessi italski
kommúnistaforingi því í
kosningabaráttunni, að
stefna ekki að frekari
þjóðnýtingu i italska iðn-
aðinum, að virða i hvi-
vetna leikreglur lýðræðis
og stefna að stjórnarsam-
starfi við kristilega demó-
krata. dæmigerðan borg-
araflokk.
Þess ber þó að gæta, að
framangreindar yfirlýsing-
ar Enrico Berlinguer
kunna að vera af sama
toga spunnar sem felst i
gömlu „heilræði":
„fagurt skal mæla en flátt
hyggja".
Svokallað „Alþýðu-
bandalag" vill gjarnan svo
vera láta, að það sé eng-
inn kommúnistaf lokkur,
síður en svo, og allar full-
yrðingar i þá átt séu gróf-
asta „Morgunblaðslygi".
Það sé naumast annað en
pínulitið róttækur krata-
flokkur, sem geti að auki.
ef svo ber undir, klætt af
sér alla róttækni, einkum
og sér i lagi með ráðherra-
flikum Engu að síður er
dulitið lærdómsrikt að
bera saman afstöðu
italska kommúnista-
flokksins, og islenzka „al-
þýðubandalagsins" til
Nato-aðildar. Hver heyrir
ekki i anda foringja
kommúnista á Íslandi
segja: Við viljum aðild ís-
lands að Nato vegna þess
að hún veitir landinu
öryggi og að úrsögn svo
hernaðarlega mikilvægs
eylands myndi raska
valdajafnvæginu i heimin-
umll
En máski er heróp „Al-
þýðubandalagsins'*: ís-
land úr Nato, herinn
burt", þótt það virðist
gerzkara en kjörorð it-
alskra kommúnista, orða
leikur einn, einskonar
rauð rós i glókoll Islenzk-
an. j öllu falti hefur þetta
sama „Alþýðubandalag"
setið i tveimur rikisstjórn-
um i sátt við Nato-aðild
og varnarliðið — og á að
sögn enga ósk heitari en
þá (eins og jábræðurnir
ítölsku) að fá að endur-
taka þann Ijúfa leik.
Og þótt kommúnistar á
islandi eigi að visu engan
Enrico Berlinguer, hafa
þeir þó gerzkari afstöðu til
Nato-aðildar, a.m.k. í orði.
en formaður italska
kommúnistaflokksins. Og
það er þó altént nokkuðl
Lognast myndhöggvaralist
út af á fslandi?
Skemmdarvargar gætu orðið
til þess, segir í tilkynningu
frá Myndhöggvarafélaginu
Vegna þeirrar stórfelldu
skemmdarstarfsenni sem við-
gekkst í miðborg Reykjavíkur á
Listahátið 1976, þar sem 8 lista-
verk voru úr lagi færð eða eyði-
lögð alveg, þá vill Myndhöggvara-
félagið skýra nokkuð hvaða af-
leiðingar þeitta rgetur haft fyrir
umhverfismenningu þjóðarinnar:
Sumarið 1967 urðu viss þátta-
skil i myndlistarlifi Reykjavíkur
þegar fyrsta útisýningin var opn-
uð á Skólavörðuholtinu og
almenningi boðið að skoða hana.
Stóðu nemendur Myndlistar-
skólans í Reykjavík, kennarar og
aðrir fyrir þessum framkvæmd-
um. Sýningin vakti mikla og verð-
skuldaða athygli, hið hefðbundna
sýningarviðhorf var rofið. Ekki
aðeins umhverfið þótti óvenju-
legt, heldur einnig staðsetning
sumra verkanna og hugmynd-
irnar sem lágu að baki þeim,
önnur voru jafnvel á mörkum
þess að falla undir viðteknar
skoðanir manna á listum. En það
sem mestu máli skipti var þó það
hversu afstaða fólks breyttist,
augu þess opnuðust fyrir gildi
höggmyndalistar i landslaginu,
fjölþættum tjáningarmöguleikum
hennar og viðfeðmi. Ljóst var að
höggmyndin er meira en stofu-
stáss og minnismerki frægrar per-
sónu, höggmyndin er einnig úti-
verk, breyting á hugmynd í þrí-
víðan veruleik forms og lita.
Myndhöggvarafélagið er vaxið
upp úr þeim hræringum sem úti-
sýningarnar á Skólavörðuholti
vöktu, myndhöggvarar sáu fram á
nauðsyn þess að standa saman að
hagsmunamálum stéttarinnar i
heild án tillits til persónulegs
álits eins manns á verkum annars.
Utisýningarnar eru þannig
kynning á listgreininni, opinber-
un á vanræktu formi.
Eins og við var að búast þá voru
ekki allir jafnánægðir og já-
kvæðir gagnvart umsvifum lista-
mannanna og fengu þeir að heyra
ýmislegt miður fagurt en fæstum
mun þó hafa dottið í hug sá mögu-
leiki að ráðist yrði á verk þeirra
og þau eyðilögð. Það er undarleg-
ur sjúkdómur skemmdarfýsnin.
Hvers vegna geta þessir vand-
ræðamenn ekki fengið útrás fyrir
afbrigðilegar tilhneigingar sinar
á annan hátt en þann að umturna
verkum annarra? Stjórn Mynd-
höggvarafélagsins beinir þeirri
fyrirspurn til ráðamanna hvort
ekki sé tímabært að koma upp
afgirtum skemmtigarði þar sem
þessir vesalingar geta farið i skít-
kast hver við annan, brotið flösk-
ur, beyglað bilhræ og drukkið sitt
brennivin.
Myndhöggvarar hafa árangurs-
laust reynt að fá myndir sínar
tryggðar, en á meðan margnefnd-
ir ofstopamenn ganga lausir þá
eru tryggingafélögin ekki til við-
tals nema iðgjöldin svari nokkurn
veginn til tryggingarupphæðar-
innar! Þeir kostir eru auðvitað
óaðgengilegir. Myndlistarmenn
taka því mikla áhættu þegar þeir
flytja verk sín á almannafæri.
Á meðan sýningarnar voru á
Skólavörðuholtinu fékkst engin
gæzla nema gegn sérstakri þókn-
un. Myndhöggvararnir vöktuðu
þess vegna sýningarnar sjálfir og
nutu góðrar aðstoðar leigubil-
stjóra á Bæjarleiðum sem marg-
oft gómuðu skemmdarvargana. Á
Listahátíð 1976 fékk Mynd-
höggvarafélagið vilyrði fyrir þvi
að lögreglan myndi standa vakt
um verkin, en sú vakt varð ekki
merkilegri en það að átta myndir
skemmdust eða eyðilögðust alveg,
— þar af fjarlægði hreinsunar-
deild borgarinnar hluta af mynd-
heild án samráðs við Mynd-
höggvarafélagið. Þessu til viðbót-
ar gerðust starfsmenn þjóð-
hátíðarnefndar svo aðgangsharðir
á sýningarsvæðinu að lá við stór-
tjóni, að vísu hafði verið sam-
þykkt að fjarlægja eitt verkið rétt
á meðan yfir stóðu skemmtiatriði
þann 17. júní, en sú samþykkt var
þverbrotin i reynd þegar umrætt
verk var fjarlægt tæpum sólar-
hring fyrr og ekki sett upp aftur.
Myndhöggvarafélagið hefur
haldið fjölmargar sýningar á síð-
ustu árum, á Norðfirði, í Vest-
mannaeyjum, á Isafirði og Akur-
eyri og nú síðast i Keflavik. Það
er til marks um menningarástand
þessara kaupstaða að ekkert verk-
anna var eyðilagt, og er það fróð-
legur samanburður við höfuð-
borgina þar sem íbúarnir hafa
dagleg tækifæri til að kynnast
listum.
Ef svo heldur áfram sem horfir
að myndhöggvarar geti ekki sýnt
verk sín undir berum himni án
þess að eiga vofandi yfir höfði sér
dreggjar samfélagsins, þá munu
þeir væntanlega leggja til hliðar
frekari áform um gerð stærri
verka, og snúa sér að öðru. I
annan stað eru myndhöggvarar
ekki aðiljar að opinberum sjóðum
og kaupendum, og geta því vart
lengur eytt fjármunum og tima i
myndir sem staflast upp í mis-
jafnlega góðum geymslum.
Það eru þvi allar líkur á þvi að
myndhöggvaralist lognist út af á
tslandi i mjög náinni framtið.
21/6 1976, f.h. Myndhöggvara-
félagsins i Reykjavík:
Niels Hafstein, formaður.
Ragnar Kjartansson, ritari.
Sigfús Thorarensen, gjaldkcri.
eftir JÓN
Þ. Þór
Aukakeppni
um sæti á
millisvæða-
mótum
EINS og margir minnast fór
svæðamót, sem haldið var á
Spáni á síðastliðnu hausti, að
mestu út um þúfur, þar sem
Austur-Evrópumenn mættu
ekki af stjórnmálalegum ástæð-
um. Alþjóðaskáksambandið,
FIDE, hélt aukamót fyrir þessa
þátttakendur og fór það fram
austur i Ungverjalandi í vor.
Þátttakendur voru fjórir, þeir
Uhlmann (A.-Þýzkal.), Smejkal
(Tékkósl.v.), Adorjan
(Ungvl.), og Velimirovic (Júgó-
slavíu). Ekki er mér kunnugt
um úrslit þessa móts, en þó er
víst að Uhlmann komst í gegn
þar sem hann er meðai þátttak-
enda í nýbyrjuðu millisvæða-
móti i Manila á Filippseyjum.
Er mér nær að halda að Smejk-
al hafi einnig unnið sér réttindi
til þátttöku í millisvæðamóti.
En hvað um það, hér koma tvær
fjörugar og vel tefldar skákir
úr mótinu.
Hvftt: J. Smejkal
Svart: W. Uhlmann
Grfinfeldsvörn
1. d4 — Rf6, 2. c4 — g6, 3. Rc3
— d5, 4. Rf3 — Bg7, £. Da4+ —
Bd7, 6. Db3 — dxc4, 7. Dxc4 —
0-0, 8. e4 — Rc6, 9. Bc2 — a6,
10. d5 — b5, 11. Dc5 — Ra5, 12.
e5 — Rg4, 13. Bf4 — Rb7, 14.
Dd4 — f6, 15. c6 — Bc8, 16. 0-0
— f5, 17. Dd2 — c5, 18. Hacl —
Rd6, 19. a3 — Hc8, 20. h3 —
Rf6, 21. Hfdl — Rfe4, 22. Rxe4
— fxe4, 23. Rh2 — Hf5, 24.
Rg4 — h5, 25. Rh6+ — Kh7, 26.
Rxf5 — Rxf5, 27. Dc2 — c4, 28.
Hbl — g5, 29. Bxg5 — Bg6, 30.
Dxe4 — Rd4, 31. De3 — Dxd5,
32. Hxd4 — Bcd4, 33. Hdl —
IId8, 34. Df4 — Dxe6, 35. Bxh5
— Dd6T 36. Dh4 — Bxh5, 37.
Dxh5+ — Kg7, 38. Be3 — e5,
39. Dg5+ — Kf7, 40. Df5+ —
Df6, 41. Dh7+ — Ke8, 42. a4 —
Hd6, 43. Hel — Bxb2, 44. axb5
— axb5, 45. Db7 — c3, 46. Bc5
— Hd2, 47. Dxb5+ — Kf7, 48.
Db7+ — Kg8, 49. Db4 — Hd7,
50. He4 — Kf7, 51. Kh2 — Hc7,
52. Be3 — De7, 53. Db5 — Dd6,
54. Hh4 — He7, 55. Hh6 — Dd7,
56. Dce+ og svartur gafst upp.
Og ekki er seinni skákin sið-
ur fjörug og spennandi.
Hvftt: A. Adorjan
Svart: D. Velimirovic
Sikileyjarvörn
1. e4 — c5, 2. Rf3 — Rc6, 3. d4
— cxd4, 4. Rxd4 — g6, 5. Rc3 —
Bg7, 6. Be3 — Rf6, 7. Bc4 —
0-0, 8. Bb3 — d6, 9. f3 — Bd7,
10. H4 — Da5, 11. Dd2 — Hfc8,
12. 0-0-0 — De5?, 13. g4 — H5,
14. g5 — Re8, 15. f4 — da5, 16.
f5 — Re5, 17. fxg6 — Rxg6, 18.
Hhf 1 — e6, 19. Df2 — Re5, 20.
Rde2 — Bb5, 21. g6! — fxg6, 22:
Rxb5 — Dxh5, 23. Rd4 —
Rd3+, 24. Hxd3 — Dxd3, 25.
Rxe6 — Kh8, 26. Bd4 — Kh7,
27. Rf8+ — Kh8, 28. Rxg6+ —
Kh7, 29. Bg8 + ! — Kxg8, 30.
Re7+ — Kh8, 31. Df8+ og
svartur gafst upp.
Romanischin
sigraði í
Dortmund
UNDANFARIN ár hafa Vestur-
Þjóðverjar haldið alþjóðlegt
mót í Dortmund. Oft hafa mót
þessi verið skipuð sterkum
skákmönnum og vakið tölu-
verða ath.vgli. Nú er nýlokið í
Dortmund móti, sem að vísu
var ekki jafnsterkt og hin fvrri,
en engu að sfður ath.vglisvert.
Urslit urðu sem hér segir: 1. O.
Romanischin (Sovétr.) 9,5 v., 2.
Flesch (Ungvl.) 8,5 v., 3. Miles
(Engl.) 8 v., 4.—6. Balinas
(Filipseyjar) og Sidor (P61-
land) 6,5 v. 6. Ciric (Júgósl.) 6
v., 7. Haase (Holland) 5,5 v., 8.
Iskov (Danm.) 5 v., 9. Akker-
man (V.-Þýzkal.) 4 v., 10.
Nikolai (V.-Þýzkal.) 2,5 v., 11.
— 12. Krause (V.-Þýzkal.) og
t'omic (Júgósl.v.) 2 v.
Sovézki stórmeistarinn
Romanischin bætti þarna einni
skrautfjöður i sinn fagra sigur-
hatt, og hér sjáum við hvernig
hann leggur stórmeistarann
Ciric að velli.
Hvítt: O. Romanischin
Svart: D. Ciric
Katalónsk bvrjun
I. Rf3 — d5Í 2. c4 — e6, 3. g3 —
Rf6, 4. Bg2 — Be7, 5. 0-0 — 0-0,
6. d4 — c6, 7. Rc3 — Rbd7, 8
Dd3
(Þessum leik beitti Kortsnoj
gegn Petrosjan í minningar-
móti Aljekins 1975).
8. — b6, 9. e4 — Ba6, 10. b3 —
Hc8, 11. Hdl
(I áðurnefndri skák lék
Kortsnoj 11. Bf4).
II. —c5,
(11. — He8 kom ekki síður til
greina. Nú getur hvítur skipt
upp í hagstætt endatafl).
12. exd5 — exd5, 13. Bb2 —
dxc4, 14. bxc4 — cxd4, 15. Rb5
— Rc5, 16. Dxd4 — Dxd4, 17.
Rfxd4 — Bxb5, 18. cxb5 — Ra4,
19. Rf5! — Hfe8, 20. Bd4 —
Bc5, 21. Bc6
(Til greina kom einnig 21.
Hacl).
21. — He6, 22. Hacl — g6, 23.
Bxf6 — Hxf6,
(Eftir 23. — gxf5, 24. Bal —
He2, 25. Hc4 — Hxa2, 26. Hf4
stendur hvítur mun betur).
24. Hxc5 — gxf5,
(Ekki 24. — bxc5, 25. Re7 +
— Kg7, 26. Rxc8 og a-peðið fell-
ur)
25. He5 — Rc5, 26. f4 — a6, 27.
Hdd5 — axb5, 28. Bxb5 — Re4,
29. Bd3 — Rc3, 30. Hd7 —
Rxa2, 31. Bxf5
(Svörtum hefur tekizt að
komast hjá liðstapi en eins og
næstu leikir sýna er staða hans
afar viðsjárverð).
31. — Hcc6, 32. Hd8+ — Kg7,
33. Be4 — Hc5, 34. Hee8 —
Rc3, 35. Bd3 — He6, 36. Hxe6
— fxe6 37. Hd7+ — Kf6, 38.
Hxh7
(Hvítum hefur tekizt að
vinna peð og nú er sigurinn I
sjónmáli).
38. — Hd5, 39. Bc4 — IId4, 40.
Hc7 — b5, 41. Bb3 — b4,
(Svartur gefur annað peð.
Eftir 41. — Re4, 42. Hc6 —
Hd6, 43. Hxd6 — Rxd6. 44. Kf2
ynni hvítur örugglega).
42. Hc6 — IId2. 43. Hxe6+ —
Kf5, 44 He5+ — Kg4, 45. He3
— Ilb2,
(Ekki 45. — Re2, 46. Hxe2 —
Hxe2, 47. Bdl. Nú eru lokin
aðeins tæknilegt atriði fyrir
hvítan).
46. Be6+ — Kh5. 47. Bc4 —
Kg4, 48. h3+ — Kh5. 49. He5 +
— Kf6, 50. He6+ — Kf5, 51.
He3 — Hd2, 52. h4 — Kg4. 53.
Be6+ — Kh5, 54. Kfl — Kh6.
55. Bf5 — Kg7, 56. h5 — Hd5.
57. Bg6 — Hd7, 58. Iie6 — Kd5
59. h6+ og svartur gafst upp.