Morgunblaðið - 26.06.1976, Qupperneq 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. JUNI 1976
UMSJÓN: ERNA RAGNARSDÓTTIR
Spjalbó vió unga bændur
¥
im

Síðastliðinn vetur var á vegum S.U.S. haldin ráðstefna
um málefni landbúnaðarins. Þrír ungir bændur höfðu
þar framsögu. Fóru undirrituð aö hitta þessa menn að
máli og bað þá að svara þeirri spurningu, sem fyrr-
greind ráðstefna fjallaði að mestu um.
f
Wm
Telur þú aö rótta'kra
breytinga sé þörf í
íslenzkum landbún-
aói?
ÞOBKFJJ. FJFLDSTKI) er bóndi aó
Ferjukoti í Borgarfirói ok rekur þar
ásamt foóur sínum kinda- og kúahú. Stór
hluti búrekstursins er laxveiói. aó mestu
lovfi C net og einnig leigja þeir út til
stangarveiói.
Þorkell Fjeldsted:
Hér á landi hefur helzt ekk-
ert verid talið til landhúnaðar
nema suðfjár- og nautgripa-
rækt. Þó hefur mikill hluti
bænda verulettar tekjur af svo-
kölluðum hlunnindaftreinum
og er talið að þær nemi um 230
— 300 milljónum á verðlagsár-
inu 1973 — 74. Sem dæmi um
þetta má nefna, að á Bænda-
skólanum á Hvanneyri er að-
eins einn dag á vetri fjallað um
þessar búgreinar og þá einung-
is silunga- og iaxarækt.
A þessu þarf tvímælalaust að
verða breyting, það þarf að
gera þessum búgreinum al-
mennt hærra undir höfði.
Hvað viðvíkur lax- og silunga-
rækt þá má segja að þar séu
möguleikarnir mestir. víða um
land. Hundruð kílómetra af ám
biða þess að vera gerðar að
miklum laxveiðiám með þvi að
gera laxastiga og aðrar ræktun-
araðgerðir.
Hér i Kollafirði fengust 7000
laxar á s.l. sumri (1975).
Hvað mætti þá ekki gera á stöð-
um með betri skilyrði?
Sem dæmi um þróun síðustu
ára má nefna að á vatnasvæði
Hvítár í Borgarfirði veiddust:
árið 1950 4.387 laxar, árið 1960
8.517 laxar. árið 1970 11.667 lax-
ar, árið 1975 15.000 laxar.
Þessi þróun sýnir hvað mögu-
leikarnir eru miklir ef veí er á
málum haldið og vil ég þakka
þetta fyrst og fremst ræktun og
góðri stjórn á veiðunum heima
fyrir.
í vötnum og tjörnum víða um
land er hægt að rækta silung"til
stang- og netaveiði. En fram-
kvæmdir, sem auka veiðarnar
ásamt byggingu veiðihúsa og
annarrar aðstöðu við árnar,
krefjast mikils fjármagns. Fé
hefur hins vegar ekki legið á
lausu til þessara hluta og hefur
ekkert lán verið veitt úr stofn-
lánadeild landbúnaðarins til
byggingar veiðihúsa, þrátt fvrir
heimild í lögum deildarinnar. A
þessu þarf að verða breyting
jafnframt því að taka þarf þess-
ar búgreinar inn í hið almenna
lánakerfi landbúnaðarins.
Talsvert hefur verið um það,
að menn sem hafa fjármagn
undir höndum, hafa keypt upp
jarðir sem hlunnindi fylgja,
einkum laxveiði, og leggja jörð-
ina í eyði en flytja tekjurnar af
hlunnindunum burt úr sveitun-
um. Þessu þarf að sporna við og
gera því fólki, sem fyrir er í
sveiiuiium eoa þeim sem viija
setjast þar að, kleift að nýta
þessar hlunnindajarðir til hags-
bóta fyrir sig og sína heima-
sveit. Með þessu er ég ekki að
segja að kaupstaðarfólk megi
ekki njóta þess sem landið hef-
ur upp á að bjóða. Þvert á móti
þarf einmitt að auka það með
betra skipulagi og tengslum
milli sveitar og þéttbýlis.
Selveiði, æðarrækt og nýting
rekaviðar eru búgreinar sem
eru á góðri leið með að ieggjast
niður. Þetta er ill þróun, því
fyrir utan tekjumissi þjóðar-
búsins mun glatasfmikil verk-
kunnátta, sem erfitt getur
reynzt að afia á ný.
Tölur sýna, að um 1940 feng-
ust u.þ.b. 4.000 kg. af dún en
árið 1975 aðeins 1.500 — 2.000
kg., en verðmæti þess er um 40
— 50 milljónir.
Ég tel að þessa þróun megi
rekja til hinnar miklu fjölgun-
ar svartbaks, sem alinn er við
hverja verstöð og öskuhauga
landsins, án þess nokkuð sé að
gert til að stemma stigu við
þessari fjölgun.
Selveiðar gáfu af sér um 43
milljónir 1974 og mun meira í
ár. Talið er að auka megi veið-
arnar tvisvar til þrisvar sinnum
án þess að skaða stofninn.
Nýting rekaviðar nam um 40
milljónum i sölu girðingar-
Þorkell Fjeldsled f Ferjukoti.
staura 1974 — 75. Einnig mætti
nefna fuglaveiðar, eggjatöku,
grásleppuveiði og margt fleira,-
sem landið gefur af sér.
Ég legg áherzlu á að með nýt-
ingu þessarabúgreina fengist
mikil tekjuaukning í landbún-
aði, —segjumeinn milljarður,
en það er um það bil jafnmikið
og vermæti allrar þeirrar
mjólkur, sem KEA á Akureyri
tók á móti á síðasta ári og mun-
ar íslenzka bændur um minna.
Af þessu má sjá, að við þurf-
um engu að kvíða varðandi is-
lenzkan landbúnað í náinni
framtíð möguleikarnir eru
geysilega miklir svo fremi við
stefnum að því að nýta allt
landið, bæði til sjávar og sveita.
(ilINNAR JÓHANNSSON er hóndi að As-
mundarstöðum I Rangárvallasýslu og rek-
ur þar ásamt tveimur bræórum sínum
svfna- og alifuglahú. Þetta bú mun vera
þaó stærsta á landinu f þessum greinum
og má geta þess aó þaó er algerlega tækni-
vætt eóa eins og Gunnar oróar þaó „frá því
aó fóórió kemur á staóinn. til þess þegar
gegnumlýst eggin koma f plastnevtenda-
umbúóir".
Gunnar Jóhannsson:
Áður en ég svara spurning-
unni um hvort breytinga sé
þörf vil ég byrja á að vitna í
grein eftir Halldór Pálsson
búnaðarmálastjóra, sem birtist
í Tímanum fyrir tveimur árum,
þar sem hann segir m.a.: „Hin
öra þróun, sem átt hefur sér
stað i alifugla- og svínarækt,
með tilkomu hinna svoköliuðu
verksmiðjubúa, verður að telj-
ast uggvænleg. Bóndinn er
hættur að þekkja hjörð sína og
hættur að hafa tima til að sitja í
hlaðvarpanum og yrkja um ná-
ungann."
Það má segja að þarna endur-
speglist ríkjandi viðhorf. Það
er ekki von á góðu þegar sveita-
sælurómantíkin er látin sitja i
fyrirrúmi á kostnað þeirra sem
vilja reka stærri og hagkvæm-
ari bú. Svina- og alifuglarækt
eru ekki hefðbundnar búgrein-
ar á íslandi og eru þær einu
greinar kjöt-, mjólkur- og eggja-
framleiðslu sem alls engra
styrkja njóta.
Er
róttaekra
breytinga þörf
í landbúnaói ?
Gunnar á Asmundarstöðum með svínabúið í baksvn.
Sala og dreifing afurða hefur
verið algerlega í höndum fram-
leiðenda sjálfra og hefur fram-
boð og eftirspurn ráðið verðinu
að miklu leyti. Hin svokölluðu
verksmiðjubú í svína- og ali-
fuglarækt hafa að mínu mati
sannað tilverurétt sinn. Vinnan
á þeim er mun reglubundnari
en á öðrum búum og hefur
skapazt á þeim grundvöllur til
eðlilegs vinnutíma. Verð á eggj-
um hefur t.d. hækkað mun
minna en á öðrum landbúnað-
arvörum undanfarin ár og er
það að miklu leyti að þakka
stækkun búanna.
Hvað svínaræktun viðkemur,
þá hefur hún átt við mun meiri
erfiðleika að glíma, þar sem
svínakjötið hefur þurft að
keppa við niðurgreitt kindakjöt
og nú síðustu misseri einnig við
niðurgreitt nautakjöt.
Verðlagning hefur að miklu
leyti átt sér stað hjá afurðasöl-
unum og hafa stórar sveiflur
einkennt mjög þá verðlagn-
ingu. Á síðastliðnu ári hækkaði
kjötið ekki í 11 mánuði en
hækkaði síðan á einum mánuði
um rúm 24%. Það væri mun
eðlilegra og hagkvæmara bæði
fyrir framleiðendur og neyt-
endur ef verðir yrði endurskoð-
að t.d. á þriggja mánaða fresti,
því dráttur sem þessi veldur
ávallt samdrætti, sem svo aftur
hefur í för með sér óeðlilega
hátt verð á milli til að örva
bændur til þess að auka við sig
að nýju.
Lán til svlna- og alifuglarækt-
ar, sem og annarra búgreina,
eru veitt úr Stofnlánasjóði
landbúnaðarins, en þar sitja
ekki allir við sama borð hvað
snertir endurgreiðslur. Svina-
og aiifugla-, ásamt gróðurhúsa-
og minnkabændum fá verð-
tryggð lán allt að 50%. Aftur á
móti er fjár- og kúabændum
gefinn kostur á óverðtryggðum
lánum.
Þetta er okkar sjóður að
hluta og finnst mér að helzt
megi líkja þessu við það ef t.d,
Iðnlánasjóður tæki upp það fyr-
irkomulag að veita trésmiðum
mun hagstæðari lán én járn-
smiðum. — Okkar greinar eru
viðurkenndar aðeins þegar inn-
heimta skal þann hluta af fram-
leiðslu okkar, sem okkur ber að
greiða til sjóðsins.
Ef stærri búin fá ekki lán, þá
ættu þau ekki að þurfa að borga
þessi gjöld, þvi annars er engu
likara en verið sé að refsa og
sekta þá menn sem reyna að
rísa upp úr meðalmennskunni.
Þessar greinar sem fá verð-
tryggð lán eru líka það smáar,
að vísitölubæturnar koma að
litlu gagni fyrir afkomu sjóðs-
ins, og tel ég að 5—10% visi-
töluuppbót á öll lán úr sjóðnum
mundu gera sama gagn. Að lok-
um vil ég segja að meðan við
svína- og alifuglabændur sam-
einum ekki kraftana til að berj-
ast fyrir okkar málum, þá er
ekki von að úr rætist. Það er
vissulega fyrsta skrefið og þar
fara saman hagsmunir okkar og
neytenda.
ÓÐINN SICiÞÓRSSON er bóndi ad Einars-
nesi f Borgarfirdi. Ilann og kona hans
hófu þar húskap f.vrir þremur árum. Bú-
stofninn er eingöngu mjólkurkýr ásaml
nýjunar kúastofninum.
Oðinn Sigþórsson:
Ekki ber að neita því að rót-
tækra breytinga er þörf á viss-
um sviðum er varða landbúnað-