Morgunblaðið - 24.07.1976, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LÁUGARDAGUR 24. JULl 1976
19
Svölurnar veita
námsstyrki
SVÖLURNAR félag núver-
andi og fyrrverandi flug-
freyja, hafa nýlega afhent
fjórum kennurum barna
með sérþarfir námsstyrki
að upphæð 1 milljón króna.
Þeir sem styrkinn hlutu
eru Sigurjón Ingi Hilaríus-
son, Bergljót V. Óladóttir,
Ásthildur Bjarney Snorra-
dóttir og'Svanhildur Svav-
arsdóttir. Styrkþegar
munu allir stunda nám í
Osló, tveir í talkennslu,
einn í iðjuþjálfun og einn í
uppeldisfræði fyrir þroska-
heft og andlega vanheil
börn.
Alls hefur félagið gefið á þessu
ári kr. 1.650.000 til þessa málefn-
is, þar af 1,2 milljónir króna í
styrki til námsdvalar vegna
kennslu þroskaheftra. Hefur fjé-
lagið aflað fjárins með bingói,
jólakortasölu, tfzkusýningu ög
málverkahappdrætti. Fyrirhugað
er að halda flóamarkað í nóvemb-
er nk. til styrktar sama málefni..
Stjórn félagsins skipa Lilja
Enoksdóttir formaður, Sigríður
Gestsdóttir varaformaður,
Jóhanna Björnsdóttir gjaldkeri,
Edda Guðmundsdóttir ritari og
Aðalheiður Sigvaldadóttir með-
stjórnandi.
Kennarar sem hlutu námsstyrki frá Svölunum til að kynna sér kennslu
þroskaheftra barna í Ósló. Á myndinni eru Sigurjón Ingi Iiilaríus-
son, Bergljót Olafsdóttir, cn hún veitti styrknum viðtöku fyrir hönd
Bergljótar V. Óladóttur, Ásthildur Bjarney Snorradóttir og Svanhild-
ur Svavarsdóttir.
Guðrún Pálsdóttir Crosier.
r
Islenzk kona
heiðruð á 200
ára afmæli
Bandaríkjanna
ÍSLENZK kona, frú Guðrún Páls-
dóttir Crosier, sem nú býr i
Connecticut í Bandaríkjunum,
var heiðruð á 200 ára afmæli
Bandaríkjanna með því að henni
var veitt heiðursskjal, þar sem
hún er nefnd „framúrskarandi
innflytjandi". Skjalið er undirrit-
að af frú Grosso ríkisstjóra
Conneticut og afhent af henni við
hátíðlega athöfn.
Guðrún hefur alla tíð tekið mik-
inn þátt í félagsiífi Norðurlanda-
búa í Bandaríkjunum og verið í
stjórn American Scandinavian
foundation. Þá hefur hún enn-
fremur unnið mikið starf fyrir
AA-samtökin.
Aður en Guðrún fluttist til
Connecticut bjó hún í New York
og aðstoðaði hún þá margan ís-
lendinginn, — ekki sist á stríðsár-
unura.
Sközkur ungmennakðr í
heimsðkn 1 Kópavogi
UM ÞESSAR mundir
dvelst hér á landi skozkur
ungmennakór, Dolphin
kórinn, í boöi Tómstunda-
ráðs Kópavogs. Heimsókn
kórsins er liður í árlegum
samskiptum Kópavogs og
Glasgow á sviöi æskulýðs-
mála og mun hópur ung-
menna úr Kópavogi endur-
gjalda heimsókn þessa í
næsta mánuði.
Dolphin kórinn var stofnaður
fyrir 5 árum af nemendum
tveggja gagnfræðaskóla í Glasgow
og fékk kórinn fljótlega aðstöðu í
lista- og menningarmiðstöð Glas-
gow sem ber sama nafn. Ábyrgð-
armaður kórsins er Ewan
McGregor, sem jafnframt er far-
arstjóri, en sonur hans, Richard.
er söngstjóri.
Kórinn hefur víða komið við á
söngferðum sinum, m.a. á ítaliu
og í Þýzkalandi, og mun þetta
vera fjórða utanferð þessa unga
kórs og hafa allar ferðirnar verið
farnar fyrir tilstilii Æskulýðsráðs
Glasgow.
fCfnisskrá kórsins er mjög fjöl-
breytt en mest ber á kirkjulegri
tónlist, ættjarðarlögum, negra-
sálmum og sigildum verkum.
Kórinn söng í Kópavogskirkju
við messu sunnudaginn 18. júlí og
hélt söngskemmtun að Flúðum sl.
föstudag. Mánudagskvöldið 26.
júlí mun kórinn syngja i Félags-
heimilinu i Vestmannaeyjum og
miðvikudagskvöldið 28. júlí í Fé-
lagsheimili Kópavogs. Mun Leik-
félag Kópavogs annast þá
skemmtun og verður þar jafn-
framt bryddað upp á öðru efni.
Heimleiðis heldur kórinn föstu-
daginn 30. júli.
Skozki ungmennakórinn framan við Kópavogskirkju.
— Um GULAG ....
Framhald af bls. 12
sjálfboðaliSar til fulltingis þýzka hernum. Meirihluti þeirra,
sem gengu i herinn, vonaðist til þess a5 geta — eftir að
hafa fengið mat og klæði og vopn i hendur, — gengið i lið
með sovézkum hersveitum eða skæruliðum. Þeir uppgötv-
uðu þó fljótlega, að vonir þeirra höfðu dregið þá á tálar,
tækifærin til að söðla um voru alltof sjaldgæf.
Solzhenitsyn hvorki afsakar né upphefur þessa örvilnuðu
menn. Hann biður þó samt sem áður sjálfskipaða kviðdóma
eftirkomandi kynslóða að taka tillit til þeirra kringum-
stæðna, sem hljóta að milda sök þeirra; þessir ungu menn
voru margir hverjir alls ekki of vel upplýstir menn, þorps-
búar frá afskekktum og vanræktum héruðum og andlega
bugaðir eftir ósigrana; meðan þeir voru I fangabúðunum
var þeim sí og æ sagt „Stalin hefur afneitað ykkur",
„Stalin er andskotans sama um ykkur", og þeir gátu séð
það sjálfir, að þannig var þvi einmitt farið, þess vegna beið
þeirra einungis hungurdauði i þýzkum fangabúðum.
Auðvitað er ekki allt jafn geðfellt, sem Solzhenitsyn
greinir frá. Mér er t.d. ómögulegt aðfinna til samúðarmeð
lurii E., sovézka liðsforingjanum, sem samkvæmt frásögn
Solzhenitsyn valdi þann kostinn að ganga i lið með Hitler i
stað þess að svelta til dauða. Hann gerðist þýzkur liðsfor-
ingi og veitti forstöðu skóla, sem menntaði liðsforingjaefni
til njósnastarfa. Það kemur skýrt fram i frásögn Solzhenit-
syns, að lurii E. þessi sneri sér þá fyrst að her Sovétmanna,
þegar honum var Ijóst að Þjóðverjar myndu gjörsigraðir, og
hann gerði það ekki vegna þess að fósturjörðin heillaði
hann með björtum vonum, heldur með það i huga að Ijóstra
upp ,,þýzkum njósna- og hernaðarleyndarmálum" i eyru
njósnaþjónustu okkar í von um að verða í staðinn ráðinn til
starfa i M.G.B. (öryggis- og leyniþjónustu sovézka hersins).
lurii E. þessi var ennfremur sannfærður um að ný styrjöld
myndi brjótast út milli Sovétrikjanna annars vegar og
annarra bandamanna þeirra hins vegar strax eftir sigur yfir
Þjóðverjum og i þeirri styrjöld myndi rauði herinn fljótlega
verða sigraður.
Hvað varðar (frásögn Solzhenitsyns um) harðar orrustur
milli nokkurra stórra herdeilda Vlasóvíta og hluta hins
þýzka hers undir stjóm SS-hershöfðingjans Steiner. þá eru
þær óneitanlegar sögulegar staðreyndir. Það sem gerðist
það gerðist.
Nær allir Vlasóvitar voru dæmdir i tuttugu og fimm ára
þrælkunarvinnu, og nær allir dóu þeir i fangelsum eða
útlegð i nyrztu héruðum landsins; hinar ýmsu sakarupp-
gjafar óliku tilefni náðu aldrei til þeirra. Ég er einnig þeirrar
skoðunar að flestir þeirra hafi þannig hlotið alltof stranga
refsingu. Stalin á sök á þessum hörmungum öllum öðrum
fremur.
UM „FRJÁLSLYNDI"
HITLERSSINNA OG RÚSSNESKA
KEISARAVELDISINS
Solzhenitsyn er ennfremur borið á brýn að gera litið úr
ódæðum Hitlers og harðýðgi rússneska keisaraveldisins.
Það var aldrei viðfangsefni Soizhenitsyns að rannsaka
hina þýzku hliðstæðu „ Gulag-eyjaklasans", þótt hann
minnist oft á pyntingar þýzku leynilögreglunnar og ómann-
úðlega meðferð fasista á sovézkum striðsföngum. En það
er aftur á móti staðreynd að Solzhenitsyn víkur hvergi frá
þröngum vegi sannleikans, þegar hann bendir á að Stalín
hafi byrjað fjöldaofsóknir, flutt milljónir nauðungarflutn-
ingum og stundað pyntingar og sýndarréttarhöid löngu
áður en Hitler kom til valda. Og allt þetta var enn þá
ástundað af kappi mörgum árum eftir að þýzkur fasismi
haf ði verið lagður að velli.
Það er jafnvel enn þá erfiðara að bera rússnesku keisar-
ana saman við Stalin i þessu samhengi. Solzhenitsyn hefur
áreiðanlega mikið til sins máls er hann lýsir fangavist og
nauðungarvinnu á keisaratimanum; það var algengt um-
ræðuefni meðal fanga, einkum ef meðal þeirra voru ein-
hverjir úr hópi hinna gömlu félaga úr meirihlutaflokknum
(bolsévikaflokknum, fangar úr öðrum af gömlu jafnaðar-
mannaflokkunum höfðu allflestir þegar týnt lifinu fyrir
heimsstyrjöldina).
Þeim, sem handteknir voru á fimmta áratugnum, kom
vistin í fangelsum og i útlegðá keisaratimanum — eins og
henni var lýst i þessum samtölum — fyrir sjónir sem eins
konar sumarbúðavist. Snúum okkur þá að samanburðinum
á þvi, hversu umfangsmikil kúgunin var. . . Á byltingarár-
unum 1905—7 og á gagnbyltingarárunum næstu á eftir
tóku aftökusveitir keisarans jafn marga bændur, verka-
menn og iðnaðarmenn af Iffi á heilu ári og voru skotnir eða
dóu I þrælkunarbúðum á sérhverjum degi i Sovétrikjunum
1937—8. Hvernig er unnt að bera slika atburði saman?
BEZTI KAFLI BÓKARINNAR.
Eg held að ólíkum einstaklingum muni þykja mismun-
andi kaflar i bók Solzhenitsyn tilkomumestir. Mér þótti
mestur fengur i köflunum, sem bera heitin „ Bláu ein-
kennishúfurnar" og „Um hástig dómsorða". i þeim tekst
höfundinum einstaklega gagnger sálfræðileg könnun á
breytni fangavarðanna og fórnarlamba þeirra. Hann er i
þeim jafnvel dúpúðugri en sjálfur Dostojevskf.
Með þessu er ég alls ekki að halda fram, að listræn
snilligáfa Solzhenitsyns sé meiri en Dostojevskis. Ég er
enginn sérfræðingur i bókmenntum. En það er Ijóst að
fangelsi og þrælkunarbúðir Stalins, nauðungarflutningar
og útlegðin, sem Solzhenitsyn varð að þola hundrað árum
eftir að Dostójevski var handtekinn og dæmdur til hegn-
ingarvinnu, gáfu höfundi Gulag-eyjaklasans tiu sinnum
betra tækifæri en höfundur bókarinnar „Boð frá húsi hins
dauða" hafði haft til að kanna duldar meinsemdir i sál
mannsins og i stofnunum mannlegs samfélags. Solzhenit-
syn hefur tekizt á við þetta verkefni með þeim hætti. sem
einungis ritjöfri er fært.
K'l 'J)
SK0GARH0LAM0T1976
Munið hestamannamótið í Skógarhólum á
Þingvöllum um helgina
Gæðingakeppni — Hindrunarstökk — Kappreiðar
VÍL