Morgunblaðið - 08.10.1976, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. OKTÖBER 1976
Jón Börkur Ákason, stýriniaður:
Það ber að refsa
f jölmiðlum, sem
standa að rógburði
Oft hefur mig langað til að
setjast niður og skrifa stutta
grein um öll þau rógskrif, sem
tröllrfða íslensku þjóðinni i dag.
Ég hef þó jafnan horfið frá þeirri
hugmynd af ótta við að fá á mig
stimpil rógberans, þar sem slíkir
menn eru greinilega í meirihluta
i þeim hópi, sem lætur hvað mest
í sér heyra um þessar mundir.
Blaðaskrif siðustu vikur um af-
brota— og hneykslismál og
hugsaniega aðild þekktra manna
að þeim hafa hins vegar gengið
svo fram af mér, að ég verð að
leggja orð i belg.
Ég hef lítið notað þá þjónustu
blaðanna að birta greinar eftir
fólk, sem vill koma skoðunum sin-
um á framfæri opinberlega, en
hef hins vegar mikið lesið slik
skrif. Það er ótrúlegt hvað marg-
ar af þessum greinum geta haft
víðtæk áhrif til góðs i okkar þjóð-
félagi, sérstaklega í hinum ábyrg-
ari landsmálablöðum.
Þegar islenska þjóðin hóf bar-
áttu sina fyrir endurreisn Alþing-
is um miðja síðustu öld, urðu
blöðin strax sá vettvangur sem
baráttan fór fram á. Mikió var þá
lagt upp úr viðtækri þekkingu og
menntun þeirra, sem réðu ferð-
inni, enda kom fljótt í ljós, að þeir
sem voru andstæðingar ofstækis-
og gerræðismanna, nefnilega lýð-
ræðisöflin, náðu fljótt yfirhönd-
inni. Alla tíð síðan hafa þessi öfl
ráðið mestu í okkar þjóðfélagi, en
þó er hægt að benda á nokkrar
undantekningar, þar sem
metnaðargjarnir pennavíkingar
með öfund og afbrýðisemi að
leiðarljósi náðu yfirhöndinni um
nokkurn tíma. Slík undantekning
átti sér stað, þegar baráttan um
valtýzkuna stóð sem hæst rétt fyr-
ir og eftir síðustu aldamót. Sama
er hægt að segja um hópreið sak-
lausra bænda til að mótmæla sím-
anum árió 1905. Þar fylktu þeir
liði, sem reistu skoðanir sinar á
röngum upplýsingum rógberans
og ofstækismannsins. Hins vegar
voru þessir bændur menn til þess
að viðurkenna mistök sín á eftir.
Gífurleg blaðaskrif tveggja
áhrifamestu blaða landsins, Þjóð-
ólfs og tsafoldar, settu svip sinn á
Þjóðfélagið um langt skeið út af
þessu eina máli. Þar tókust á
óábyrg ofstækisöfl og ábyrg öfl
þjóðfélagsins. Þau síðarnefndu
sigruðu. En litlu munaði að ver
færi. Ýmislegt fleira mætti nefna
— ég læt það þó ógert —, sem
mörgum er viðkvæmt i þessu sam-
bandi, svo sem átök á milli ein-
stakra manna og persónulegar
svívirðingar i beinu framhaldi af
þeim. Við hljótum að viðurkenna,
að þjóðin tekur mikið niður fyrir
sig á meðan hún lióur einhverjum
að viðhafa slík vinnubrögð. Við
verðum að standa öflugan vörð
um réttlætið með þvf að hunsa þá,
sem gera ekki greinarmun á réttu
og röngu og láta stjórnast af
annarlegum hvötum. Einmitt það
ástand ríkir nú, sem hafði nærri
stórskaðað þjóðina i kringum sfð-
ustu aldamót, þegar henni var
haldið í heljargreipum misviturra
pennavíkinga. í dag er enginn
óhultur hvað snertir rógskrif og
getur hver og einn átt von á þvf,
að hann sé svívirtur opinberlega
og borinn rangindum af versta
tagi. Þetta ástand er afleiðing af
þvf, að vissum öflum í þjóðfélag-
inu, sem stæra síg af því að opín-
bera allt, sem fólki liggur á hjarta
hvort sem það er rétt eða rangt,
hefur vaxið fiskur um hrygg.
Okkur ber siðferðisleg skylda til
þess að kveða þessi öfl niður. Þau
eru stórhættuleg og með öllu
óþolandi. Við vitum, að oft
gleyma menn sér í skyndilegri
reiði og segja þá gjarnan eitthvað
vanhugsað, sem þeir sjá þó eftir
þegar af þeim rennur reiðin.
Þetta getur átt sér stað i útvarpi,
sjónvarpi, á opinberum umræðu-
fundum, á Alþingi o.s.frv. En þeg-
ar um er að ræða bækur og blöð
er hins vegar það langur tími, sem
liður frá þvi að viðkomandi
byrjar á greininni og þar til hún
birtist, að vart er hægt að tala um
aó menn skrifi blaðagrein í reiðis-
kasti. Þetta er þó ekki algild
regla, en mismuninn á ofan-
greindu má augljóslega sjá. Á
meðan við ieikmennirnir leysum
okkar margvislegu störf af hendi,
situr slefberinn og rógskrifarinn
við skrifborðið sitt og leysir sín
störf af hendi, oft á tíðum eftir
sérstökum áætlunum. Hafi hann
yfir hæfileikum að ráða eins og
oft ér er hann hættulegur þeim
sem hann ræðst á og því meiri
sem hæfileikarnir eru þeim mun
hættulegri er hann. Hann er rek-
inn áfram af illum hvötum í illum
tilgangi — mikió á slíkur maður
bágt — og notar þær gáfur, sem
honum voru gefnar í vöggugjöf,
til þess að níðast á náunganum.
Hann telur sig sjálfskipaðan vörð
réttlætis og siðgæðis og hefur
ekki áhuga á öðru en þvi sem
miður fer. Mikið hljóta foreldrar
hans og skyldmenni að líða fyrir
háttalag hans.
Ég hef rætt við marga, sem taka
ekki mark á neinu, sem skrifað er
og talað um, þegar þekktir róg-
berar eru annars vegar. Samt
virðast þeir hinir sömu álíta róg-
berann nauðsynlegan að vissu
marki til þess að vekja upp mál,
sem þeir telja að hafi verið svæfð,
tryggja öruggari rannsókn saka-
mála o.s.frv. En ég spyr: „Hvenær
getur það leitt til góðs, sem hleypt
er af stað í illum tilgangi af mönn-
um með illar hvatir, sem síðan
fylgja málum eftir með rógburði
og órökstuddum fullyrðingum?
Verða ekki fleirí saklausir en sek-
ir undir þeirri holskeflu ásakana
og fullyrðinga, sem þá myndast?“
Það eru til menn, sem hafa þá
atvinnu að leita uppi sakamenn
og rannsaka sakamál og upplýsa
þau. Af þeim mönnum krefjumst
við í fyrsta lagi, að þeir hafi
óflekkað mannorð og I öðru lagi
að þeir séu heiðarlegir á alla
lund. Ef þeim er einhver stuðn-
ingur af rógberum og öðrum
óheiðarlegum öflum, þá er rétt-
lætið illa á vegi statt hér á landi.
Við skulum líka hafa i huga, að
eitt af okkar mestu sakamálum
virðist komið f algjöra sjálfheldu.
Það vantar þó ekki, að birt hafi
verið nöfn, menn settir í varðhald
og sleppt aftur, og varla líður sá
dagur, að ekki bætist nýtt nafn
eða nöfn við i einhverjum slúður-
dálknum. Allir eru þessir menn
þó saklausir í augum þeirra
manna, sem viðurkenna og skilja
Jón Börkur Akason
stýrimaður.
hina lýðræðislegu uppbyggingu á
okkar réttarfari. Þeir fá hins veg-
ar hina hroðalegustu dóma í al-
mennum skrifum sumra blaða og
er slíkt með öllu óþolanda Það
verður að refsa þeim f jölmiðlum,
sem viðhafa sllkt háttalag. Sú
refsing verður hins vegar að
grundvallast á þvi að sölu- eða
kaupverð rógbera lækki og skapa
þannig aukið aðhald á forráða-
menn umræddra fjölmiðla. Hver
er þá áhrifamesta aðgerðin eða
refsingin? Svarið er að mínu áliti
skyndilegur samdráttur f sölu við-
komandi fjölmiðils eða fjölmiðla.
Við eigum að efla siðgæðið með
því að hætta að kaupa þessa fjöl-
miðla, hætta að styrkja þá f sfnu
óþverralega starfi. Það sem þjóð-
in þarfnast núna er öflug eining
um að útrýma rógburðinum. Ég
get sett upp lítið dæmi til þess að
skýra betur hvað ég á við og sýnt
fram á hvað hægt er að gera á
einum degi svo eitthvað sé nefnt.
Eitt þúsund kaupendur að
ákveðnu rógskrifablaði, sem þeir
jafnframt hafa undanfarið verið
að missa álit á hafa náð að mynda
einingarsamtök i umræddum til-
gangi. Þeir hafa notaó til þess
síma og ef til vill haldið fund.
Ákveðið er á fundinum að kaupa
ekki umrætt blað fyrst um sinn.
Morguninn eftir fækkar kaupend-
um blaðsins um eitt þúsund. Ef
miðaðer við kaupverðið fimmtíu
kr. tapar blaðið fimmtíu þúsund
krónum þann daginn. Sama sagan
endurtekur sig næsta dag að sjálf-
sögðu. Eftir viku, þ.e.a.s. sex út-
gáfudaga er upphæðin komin í
þrjú hundruð þúsund krónur. Að
liðnum mánuði er upphæðin
orðin vel á aðra milljón. Sú upp-
hæð getur numið mánaðarkaupi
alls starfsfólks blaðsins. Það mun-
ar um lægri upphæð fyrir margt
fyrirtækið i landinu. Að sjálf-
sögðu auglýsa menn ekki i blað-
inu. Þó er hér einungis miðað við
eitt þúsund manns. Hver er upp-
hæðin á mánaðargrundvelli, ef
miðað er við þrjú þúsund manns?
Hún fer aó nálgast fjórðu milljón-
ina. Með öðrum orðum, útgáfu-
fyrirtækið verður gjaldþrota, ef
það hættir ekki skilyrðislaust
fyrrgreindu háttalagi.
Ef ég hef tima og yfirleitt
möguleika á að vinna meó því
fólki, sem hefur áhuga á að taka
höndum saman og vinna að út-
rýmingu rógbera, skal ég glaður
ganga til verks í þeirri vissu, að
árangurinn látiekki á sér standa.
Eins og málum er nú háttað í
okkar þjóðfélagi er ástandið með
öllu óþolandi. Ráðherrar hafa
ekki starfsfrið, háttsettir
embættismenn liggja undir ásök-
unum, alþingismenn hafa ekki
frið og síðast en ekki sist hefur
rannsóknarlögregla landsins ekki
starfsfrið, þegar um er að ræða
lausn alvarlegra sakamála og er
svo komið, að frægur erlendur
rannsóknarlögreglumaður lætur
hafa eftir sér, að ef til vill sé búið
að eyðileggja það mörg sönnunar-
gögn í stórmáli vegna óábyrgra
blaðaskrifa, að ekki verði hægt að
upplýsa málið að fullu.
Ég vil enda þetta greinarkorn
mitt með því að skora á íslensku
þjóðina að endurmeta afstöðu
sina til sumralandsmálablaða og
hætta kaupum á þeim blöðum,
sem leggja áherslu á rógburð og
eru í sífelldum útistöðum við
mikilsmetna forystumenn
þjóðarinnar og trufla þá í störfum
sfnum.
Með einlægri von um árangur
til allra lýðræðissinna.
Eldfjall
tónlistar-
heimsins
0 DANIEL Barenboim er eins konar Napóleón tón-
listarinnar. Þá tilfinningu fær maður af öllu hans fasi og
framgangsmáta, alvöru hans og ákveðni. Hins vegar er
hann ekki neinn einræðisherra. Hann er vingjarnlegur
maður, ákafur og viðræðugóður, og lætur gamminn
geysa um það sem verið hefur hans leiðarljós í Iffinu allt
frá þvf hann var sjö ára að aldri: Tónlistina. Hann er 33
ára og gýs eins og eldf jall. Þannig eru aðeins listamenn.
Hann kemur til Danmerkur frá London, þar sem eigin-
kona hans dvelur, sellóleikarinn heimskunni, Jaqueline
du Pré, og þangað snýr hann jafnan aftur til að vera hjá
henni. Hún hefur sem kunnugt er orðið að leggja sellóið
til hliðar vegna alvarlegs sjúkdóms og þau hafa þar með
orðið að slíta alkunnu tónlistarlegu sambandi sínu. Hið
persónulega samband er hins vegar þeim mun sterkara.
Eitthvað á þessa leið hljóðar
upphaf samtals blaðamanns
Politiken við hljómsveitarstjór-
ann og pianóleikarann Daniel
Barenboim, sem íslendingum er
að góðu kunnur fyrir tónleika-
hald hér á landi.
— Verðurðu einhvern tíma
verulega ánægður með þann
árangur sem næst á stjórnanda-
pallinum eða við píanóið?
— Það er ógerlegt vegna þess
að tónlistin er ávallt betri en það
sem maður spilar. Maður getur
aðeins öðlazt skilning á hug-
myndaheimi tónlistarinnar að
vissu marki. Og hugmynd manns
sjálfs um eitthvert ákveðið tón-
verk þarf ekki endilega að sam-
ræmast hugmynd tónskáldsins.
Þannig að þegar maður leikur
tónlist hefur maður þegar gert