Morgunblaðið - 13.10.1976, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. OKTÓBER 1976
í sólinni
Þjóðleikhúsið: SÓLARFERÐ eft-
ir Guðmund Steinsson. — Leik-
mynd og búningar: Sigurjón
Jóhannsson. — Leikstjóri:
Brynja Benediktsdóttir.
Satt að segja kemur það á óvart
að ekki skuli fyrr hafa verið sam-
ið leikrit um sólarferðir Islend-
inga. En nú hefur Guðmundur
Steinsson bætt úr þessu. Hann
hefur lengi verið fararstjóri á
Spáni og skortir þess vegna ekki
reynslu til að fjalla um þetta efni.
Annars hefur Guðmundur bent á
að hjónabandsmál þeirra Stefáns
og Nínu séu ekki háð spænsku
umhverfi, saga þeirra eins og hún
birtist í leikritinu gæti alveg eins
gerst hér heima.
Sólarferð Guðmundar Steins-
sonar er að ýmsu leyti lipurlega
samið leikrit. Fyrri hluti leiksins
er til dæmis ljómandi skemmti-
legur. Guðmundi tekst vel að sýna
okkur hið yfirborðslega samband
þeirra hjóna, tómleikann sem er
með f för þótt þau láti sem sólin
geti læknað allt. Samræður eru til
Róbert Arnfinnsson, Þóra Friðriksdóttir, Guðrún Stephensen og Bessi
Bjarnason I hlutverkum sfnum.
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
dæmis afhjúpandi fyrir þau hjón,
einnig drykkjusiðir og ekki sist
kunningsskapur þeirra og ann-
arra hjóna, Jóns og Stellu. Ýmis-
legt i leiknum, eins og fólk á
svölum og menn I steypuvinnu,
auka á kátínu hans.
En því miður verður að segja
það að eftir þvi sem á leikinn
liður verður höfundinum æ
Smfóníutónleikar
Þórdís Tryggva-
TÓNLIST - LEIKLIST - BÓKMENNTIR - MYNDLIST - TÓNLIST - LEIKLIST - BÓKMENNTIR - MYNDLIST - TÓNLI
Lelkllst
VETRARSTARF sinfóníuhljóm-
sveitar Islands hófst með fyrstu
reglulegu áskriftartónleikunum
s.l. fimmtudagskvöld. Samkvæmt
venju hefur öll skipan á
hljómleikum vetrarins verið
ákveðin og er verkefnaskráin um
margt fróðleg. Á 16 áskriftartón-
leikum sveitarinnar verða aðeins
flutt 5 ísl. verk. Þrjú af þeim hafa
áður verið flutt, Eldur, eftir
Jórunni Viðar, A krossgötum,
eftir Karl O. Runólfsson, og
Conserto breve, eftir Herbert H.
Ágústsson og er hér um að ræða
að nokkru nýbreytni, sem ber að
fagna. Ný verk (nafnlaus) eru
tilkynnt eftir Hafliða Hallgríms-
son og Pál P. Pálsson. Það vekur
athygli, að i vetur eru ekki á
efnisskrá verk eftir Jón Nordal,
Þorkel Sigurbjörnsson eða Atla
Heimi Sveinsson, sem um árabil
hafa staðið framarlega í flokki
þeirra tónskálda er af ósérplægni
og við slæmar aðstæóur hafa
þráazt við og gert sitt til að halda
uppi merki listsköpunar á sviði
tónlistar hár á landi. Islenzkir
hljóðfæraleikarar hafa, ekki siður
en tónskáldin, einn eftir annan
klifið þritugan hamarinn og sýnt,
bæði heima og heiman, hvers þeir
eru megnugir. 1 vetur munu 7 fsl.
einleikarar reyna sig á pallinum.
Einar Grétar Sveinbjörnsson og
Ingvar Jónasson, báðir starfandi
sem fiðluleikarar f Sviþjóð, munu
leika saman Sinfóníu consertant
K. 364 eftir Mozart, Hafliði
Hallgrimsson cellokonsert eftir
Saint-Sáens, Gísli Magnússon og
Halldór Haraldsson Konsert fyrir
tvö píanó eftir Bela Bartok og
Lárus Sveinsson, trompettkonsert
eftir Hummel. Allir eru þetta
reyndir og pallvanir tónlistar-
menn og verkefnin skemmtileg og
marglit. Jónas Ingimundarson
kemur nú f fyrsta sinn fram á
áskriftartónleikum sveitarinnar.
Hann hefur haldið tónleika með
hljómsveitinni úti á landi og í
útvarp. Nú fyrir skömmu lék
hann fyrir finnska áheyrendur og
við mikla hrifningu píanókonsert
eftir Grieg. Jónas mun leika
píanókonsert nr. 2 eftir Saint-
SSens. Reyndar mætti með
nokkrum rétti telja ísl. einleikara
tveimur fleiri. Manuela Wiesler
mun leika einleik í tveimur
Tónllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
flautukonsertum eftir Quantz og
Rivier og cello-jöfurinn Erling
Blöndal Bengtsson mun leika ein-
leik i cellokonsert eftir Dvorak,
einu mesta listaverki cellóbók-
menntanna. Við athugun vekur
það athygli hve efnisskráin er
fjölbreytt og lítið um vinsæl
siflutningsverk. Mozart á
vinninginn með fimm verk og
tvær aríur. Næstir koma Beet-
hoven með fjögur verk og Tjai-
kovski með þrjú verk og söngþátt
úr óperunni Eugen Onegin. Þá
má geta þess, að söngsveitin
Filharmonía, sem um árabil hefur
staðið fyrir flutningi ýmissa stór-
verka með miklum glæsibrag, er
ekki þátttaandi i hljómleikahaldi
sinfóníuhljómsveitarinnar á
þessu starfsári. Er leitt til þess að
vita ef starf Róberts A. Ottós-
sonar, unnið af ósérplægni og án
annars endurgjalds en þakklætis,
er að engu gert.
Tónleikarnir hófust með þriðju
sinfóniu Brahms. Gallinn við að
hlusta á slík verk er sá að fyrri
kynni af verkinu eru svo sterk að
varla er von annars en vonbrigða.
Það er ekki nóg að flutningurinn
sé hnökralaus sem varla er von
með svona fáa strengi svo
eitthvað sé nefnt, þegar flugið er
svo máttlaust á köflum, rétt eins
og allir séu að gefst upp.
Feilnótur og mistök er hægt að
fyrirgefa, en að hafa ekkert að
segja er nærri því ófyrirgefan-
legt. Sinfónía er ekki aðeins1'
spilverk hún er skáldverk, þar
sem tákngildi tilfinninga er ofið f
lagferil, blæbrigði, hljóðfall og
hljóðkrafts andstæður. Undirrit-
uðum var þessi flutningur einskis
virði og er það í rauninni heldur
leitt, þar sem verkið er eitt stór-
kostlegasta tónaljóð allra tima.
Ester Casas er sérkennileg söng-
kona hefur falleg rödd og mikla
tækni. Sex alþýðusöngvar eftir de
Falla eru fallegir en half mark-
litið að syngja þá hér norður í
íshafinu án allra skýringa. Þess
utan eru þeir hálf mösulbeina
sem einstakt viðfangsefni á
sinfóniutónleikum. Spánskir
alþýðusöngvar eru fyrir margt
merkilegir. Uppruni þeirra er
rakin til Máranna og eru söngvar
trúbadoranna sem þeir fiuttu til
Norður-Evrópu að frumgerð
taldir arabískir. íslenzk þjóðlög
eru að byggingu mjög gömul og er
sú tilgáta á við rök að styðjast að
frumgerðir margra isl. þjóðlaga
séu samstofna frönskum alþýðu-
lögum og hingað komin á fyrstu
öldum kristninnar hér á landi
eru, líkindi til að lagferli ýmis-
konar séu með svipuðu sniði og í
gömlum söngvum frá Spáni. I
þriðja lagi þessa lagaflokks
Asturiana, mátti greina lagferli
sem lá frá leiðsögutóni upp í
undirfortón með mjög svipuðum
hætti og tíðkast í sumum elztu
söngvum okkar kalda lands.
Ýmsar sveiflur og trillur eins og
þær koma fyrir i fimmta laginu,
Nana, eru án efa arabískar að
uppruna eins og reyndar ýmis
sérkenni spánskrar tónlistar.
Þessir tónleikar voru sérkenni-
lega ráðleysislegir, þar sem
byrjað var á öfugum enda og
reynt að hylja gallana með þvi að
fylla inn I eyðurnar með nýju
efni. Islendingar eru þungir og
furðu næmir fyrir flóknum sam-
setningum en eiga bágt með að
gefa sig að léttmeti, enda er það
reynsla þeirra, sem fengizt hafa
við hljómleikahald, að þung og
vönduð tónlist fær hér hlýrri og
betri móttökur en víða erlendis.
Að taka sig upp og fara á tónleika
og hiusta á eitthvað sem alltaf er
verið að kyrja eða heyra eitthvað
nýtt, betur eða öðruvisi gert en
áður er áreiðanlega eitt af því
sem hljómleikagestir velta oft
fyrir sér, áður en haldið er á
tónleika. Ef sinfóníuhljómsveit
Islands er starfi sínu vaxin og
hver einasti þáttur í starfi hennar
er vel ofinn, þar sem starfskraftar
hennar leggja sig alla fram að
þjóna aðeins listinni, munu
áheyrendur sækja tónleika
hennar sér til sáluhjálpar og
ánægju.
dóttir sýnir
ÞAÐ hefur ekki farið mikið fyrir
Þórdisi Tryggvadóttur að undan-
förnu í myndlistarumstanginu.
Hún hefur myndskreytt nokkrar
bækur, ef ég man rétt, og svo
hefur hún haldið sjö einkasýning-
ar á myndum sínum, og er þessi
sýning, er hún nú hefur efnt til í
Bogasalnum, sú áttunda. Ein-
hvern veginn hefur það æxlast
þannig til, að ég hef ekki séð
neina af þessum sýningum
Þórdísar. Það er því i fyrsta skipt-
ið, sem ég stend frammi fyrir
verkum hennar áþessari sýningu.
Þórdís er lipur teiknari, þótt
hún sé ekkxátakasöm á því sviði,
Myndllst
eftir VALTÝ
PÉTURSSON
og það virðist fjarri henni að
leggja áherslu á sjálfa línuna í
teikningu. En hún er natin og
nosturssöm i myndgerð sinni og
hefur á stundum næmt skopskyn,
sem hvað best kemur í ljós, er
hún leitar fanga í þjóðsögum,
Einhliða
hagspeki
Leo Huberman:
JARÐNESKAR EIGUR.
278 bls.
Mál og menning. 1976
ÞESSI bók fjallar mest um hag-
fræðikenningar á liðnum öld-
um. Þær eiga það sameiginlegt
að hafa þótt fyrst góðar, sfðan
illar, loks úreltar. Við og við
hefur komið fram maður sem
uppgötvaði langþráða lausn
þeirrar gátu hvernig einstakl-
ingar og þjóðfélög mættu best
sjá sér farborða. Síðan kom
annar og datt ofan á aðra lausn
og ómerkti hinn eldri. Og
þannig koll af kolli. Eina öldina
er lagt ofurkapp á söfnun gulls
og silfurs. Annað skeið er
streist við að framleiða sem
mest af búvörum. Lífið leitar
tilbreytingar. Og breytingarnar
verða efni í sagnfræði —
þannig verður sagan til.
Leo Huberman byrjar á mið-
öldum. Af frásögn hans að
dæma hafa þær verið harla
góðar. Að minnsta kosti í
samanburði við sfðari tíma.
Þegar miðöldum lýkur tekur að
síga á ógæfuhlið í þessari „sögu
auðs og stétta" og heldur
óheillaþróunin áfram allt þar
til Huberman endar bók sina —
á fyrri hluta þessarar aldar að
mælirinn er loks fullur orðinn.
Huberman gefur hagfræð-
inni mikið vald og skýrir sög-
una mest út frá sjónarhornum
hennar. „Ein aðalástæðan fyrir
velgengni Lúthers“, segir hann
t.d. „var sem sagt að hann
hentu ekki þau mistök að reyna
að velta forréttindastéttinni úr
sessi.“ Að dómi Hubermans
voru siðaskiptin orrusta sem
„tók á sig dulargervi trúar-
bragðadeilna. Hún er kölluð
siðbót mótmælenda eða siða-
skipti. 1 raun og veru var hér
um að ræða fyrsta úrslitabar-
dagann í stríði vaxandi milli-
stéttar gegn lénsveldinu." Og
kóngana afgreiðir Huberman
með þessari einföldu athuga-