Morgunblaðið - 07.11.1976, Blaðsíða 16

48
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. NÖVEMBER 1976
Hreinsunin
í
Peking
Hua formaður
Li Hsien-nien. hugsanlegur forsætisráð-
herra, ásamt forsætisráðherra Papua
Nýju Guineu.
Mao Tse-tung lagði alla tíð áherzlu á
bæði byltingu og framleiðslu. Ekkja
hans, Chiang Ching, og stuðningsmenn
hennar töldu sig verja byltingarhug-
sjónir hans. Eftirmaður hans, Hua Kuo-
feng, og stuðningsmenn hans leggja
áherzlu á framleiðsluna. Mao hefði getað
viðurkennt ba'ði sjónarmiðin.
Togstreitan í kjölfar dauða hans er
framhald þeirrar stöðugu baráttu og
umræðu sem staðið hefur yfir siðan
menningarbyltingunni lauk. Rætt hefur
verið fram og aftur um kosti og galla
menningarbyltingarinnar, hvað af henni
megi læra og hverju eigi að hafna. Fólki
hefur verið smalað í hópgöngur sem
voru þaulskipulagðar og Chiang Ching
stjórnaði yfirleitt. Nú beinast göngurnar
gegn henni.
Hópgöngurnar að undanförnu hafa
ekki verið eins vel skipulagðar, en
hreyfing fólksins hefur verið miklu
meiri. Tilgangurinn er að útrýma áhrif-
um hinnar róttæku „Shanghai-mafíu“ og
sýna hvernig Chiang Ching og hinir rót-
tæku stuðningsmenn hennar hafi rang-
túlkað kenningar og stefnu Maos.
Mannfjöldinn hefur óspart látið í Ijós
andúð sína á Chiang. Övinsældir hennar
hafa ótvírætt komið í Ijós.
Meiri hreinsanir?
1 göngunum hefur borið mikið á her-
mönnum og mönnum sem vinna við
framleiðsluna, hópum sem fylgdu Chou
En-lai fyrrverandi forsætisráðherra að
málum og lýsa nú yfir stuðningi við Hua
Kuo-feng. Hua hefur tryggt sér sigur í
valdabaráttunni, en hreinsanirnar eru
aðeins rétt byrjaðar. Róttækari breyt-
inga er að va'nta eftir handtöku Chiang
C.hing og stuðningsmanna hennar i
stjórnmálaráðinu — varaformannsins
Wang Hung-wen, varaforsætisráð-
herrans Chang Chun-ehiao og áróðurs-
stjórans Yao Wen-yuan :— og röðin kem-
ur nú að fylgismönnum þeirra.
Síðan tíunda flokksþingið var haldið í
ágúst 1973 hafa fimm fulltrúar í stjórn-
málaráðinu látizt, þar á meðal Mao og
Chou. Fulltrúum í ráðinu hefur fækkað
úr 21 i 12. Einn þessara tólfmenninga,
Liu Po-eheng, er gamall og sjúkur og
annar, Wang Tung-hsin, yfirmaður líf-
varðar Maos, svo nátengdur róttæka
arminum að staða hans er mjög ótrygg.
Innsta stjórn flokksins, svokölluð
Chang Chun-chiao
Wang Hung-wen
............................... ••
Yao Wen-yuan
Chiang Ching
Hua Kuo—feng flytur minningarræðu
um Mao. Yeh landvarnaráðherra til
hægri, róttæku leiðtogarnir Wang,
Chang og Ching til vinstri.
---------
fastanefnd stjórnmálaráðsins, var skip-
uð niu mönnum 1973, en nú eru aðeins
tveir eftir: Hua og landvarnaráðherr-
ann, Yeh Chien-ying. (Tveir þeirra sem
nú hafa verið ákærðir fyrir byltingar-
tilraun, Wang og Chang áttu sæti í fasta-
nefndinni). Likur eru á því að Hua skipi
Li Hsien-nien, sem lengi hefur farið með
stjórn efnahagsmálanna, annað hvort
forsætisráðherra i sinn stað eða í stöðu
landvarnaráðherra. Núverandi land-
varnaráðherra, Yeh Chien-ying, gæti
orðið forseti þingsins, sem samsvarar
stöðu þjóðhöfðingja. Yfirmaður Peking-
hersvæðisins, Chen Hsi-lien, kemur
sterklega til greina í stöðu landvarnaráð-
herra.
Lausar stöður
Staða forseta herráðsins hefur verið
laus síðan Teng Hsiao-ping var sviptur
völdum í vor að undirlagi Chiang Ching
og stuðningsmanna hennar. Staða yfir-
manns stjórnmáladeildar hersins hefur
verið laus siðan Chang Chun-chiao var
handtekinn. Varla þarf að efa að hófsam-
ir menn og herforingjar verði skipaðir í
þessi embætti og í þau sæti sem hafa
losnað í stjórnmáiaráðinu (þar er gert
ráð fyrir að bætt verði við tíu nýjum
mönnum).
Kröfur um hreinsanir róttækra leið-
toga eiga áreiðanlega eftir að verða
háværari. 1 Shanghai hefur flokksritari,
sem var samstarfsmaður Chang Chun-
chiao fyrrum varaforsætisráðherra í
menningarbyltingunni, verið gagnrýnd-
ur og krafinn skýringa á sambandi sínu
við „Shanghai-mafíuna". Vafalaust
standa yfir hreinsanir í Shanghai um
þessar mundir. Hreinsanirnar munu
ugglaust einnig ná til yfirstjórnar
menntamála, menningarmála,
áróðursmála og heilbrigðismála sem rót-
tæki armurinn náði undir sig. Hófsamir
menn, sem urðu að lúta í lægra haldi
fyrir þeim, geta þá gert sér vonir um að
komast aftur til áhrifa.
Efnahagsmálin eru líka i brennidepli
og undir stjórn Hua verða þau greinilega
látin sitja í fyrirrúmi. Ný fimm ára áætl-
un átti að taka gildi um siðustu áramót,
en gildistökunni var frestað vegna
stjórnmálaágreinings og nú hefur verið
frá því skýrt að hún verði endurskoðuð.
Kínverjar hafa sýnt mikinn áhuga á
auknum utanríkisviðskiptum að undan-
förnu og vilja kaupa vélar og tæki
erlendis frá og notfæra sér vestræna
tæknikunnáttu. Þeir benda á að þeir eigi
alltaf nóg af hráefnum til að flytja út.
Erfið leikar
Breytinga er einnig að vænta í
menningarlífinu þar sem Chiang Ching
og stuðningsmenn hennar réðu lögum og
lofum. Því er ekki að leyna að erfiðleik-
ar eru samfara slíkum breytingum þar
sem þeim gæti virzt stefnt gegn kenning-
um sem virðast nátengdar minningu
Maos vegna áróðurs ekkju hans. En Kín-
verjar hafa tekið atburðunum með ró og
óvinsældir Chiang Ching hafa komið
greiniiega i ljós. Þær óvinsældir hafa
greinilega færzt yfir á stuðningsmenn
hennar, eða sá hefur í það minnsta verið
einn helzti tilgangurinn með mótmæla-
aðgerðunum að undanförnu.
Raunar hefur alltaf verið talið vafa-
samt að róttæki armurinn hafi haft eins
mikið fylgi og völd i flokknum, hernum
og skrifstofustjórninni og af hefur verið
látið. Að vísu var talið að um 30 af
hundraði fulltrúa í miðstjórninni fylgdu
vinstrisinnum að málum. Áhrif þeirra
voru að sjálfsögðu mikii í Shanghai, sem
er fjölmennasta borg Kína. Þeir höfðu
áhrif á fleiri slöðum og á meðal unga
fólksins, en raunverulegur styrkur
þeirra byggðist mest á yfirráðum þeirra
yfir áróðursmálunum og vopnuðum
borgarasveitum í stærri borgum að
viðbættum áhrifum þeirra á heimili
Maos síðustu mánuðina sem hann lifði.
Hua gæti gengið of langt í hreinsunun-
um, en gæti treyst sig í sessi með því að
dreifa völdunum, meðal annars með því
að gera Li Hsien-nien að forsætisráð-
herra eins og talað hefur verið um. Eins
og fram hefur komið síðan Hua var
lýstur arftaki Maos er litilla breytinga að
vænta á þeirri hófsömu meginstefnu,
sem hefur verið fylgt i Kína, ekki sízt
undir forystu Chou En-lais, þrátt fyrir
áhrif róttækra á liðnum árum. Gera má
fasffega ráð fyrir því að það hefur
raunar komið fram að Hua leggi