Morgunblaðið - 29.12.1976, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. DESEMBER 1976
14

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, simi 22480.
Áskriftargjald 1100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 60.000 kr. eintakið.
Tímamót í
tollamálum
Ný tollalög, sem sam-
þykkt vóru á Alþingi rétt
fyrir jólahlé þingsins, valda
timamótum í íslenzkrt tolla-
sögu, og koma á margan hátt
til góða íslenzkum iðnaðí.
Áætlað er að þau rýri tolltekjur
ríkissjóðs um 4400 m. kr. á
næstu fjórum árum. Hlutur toll-
tekna í heildartekjum rikissjóðs
var tæplega 32% á árinu 1 969
en verður 15.5% á næsta ári
og 1 1.2% á árinu 1 980.
Straumhvörf verða i þróun
íslenzkrar tollalöggjafar frá og
með ársbyrjun 1970, vegna
aðildar íslands að EFTA og
síðar friverzlunarsamnings ís-
lands við Efnahagsbandlag
Evrópu, sem kom i kjölfar þess
að Danmörk og England gengu
úr EFTA i EBE. Óhjákvæmilegt
er að rifja upp í örstuttu máli
nokkuratriði þessa máls.
Svo var um samið, að
aðildarlönd EFTA, sem þá vóru
Danmörk, Sviþjóð, Finnland,
Noregur, Bretland, Sviss,
Austurríki og Portúgal, felldu
þá þegar (i marz 1 970) að fullu
niður tolla við innflutning á
íslenzkum iðnvarningi og
nokkrum þýðingarmiklum
sjávarafurðum, sem EFTA-
samkomulagið tók til. Jafn-
framt var samið við Norðurlönd
um sérstakar viðskiptaívilnanir
varðandi útflutning á dilkakjöti.
Auk þessa var stofnaður sér-
stakur norrænn iðnþróunar-
sjóður, sem Norðurlönd fjár-
mögnuðu, til eflingar islenzk-
um útflutningsiðnaði. Þannig
hefur útflutningur islenzkra
vara notið fulls tollf relsis í
EFTA-löndum frá ársbyrjun
1 970. Gerðir vóru sérstakir frí-
verzlunarsamningar víð EBE í
kjölfar þess að Danir og Bretar
gerðust aðilar þess. Frá og með
miðju næsta ári verður komin á
full friverzlun með iðnaðarvörur
milli 16 ríkja Vestur-Evrópu, og
einnig að því er okkur snertir
tollfrjáls aðgangur fyrir flestar
þýðingarmiklar sjávarafurðir á
þessum mörkuðum.
Á móti þessum tollaíviln-
unum skuldbundu íslendingar
sig til að fella á ákveðnu árabili,
1 970 — 1 980, að fullu niður
tolla á innflutningi frá EFTA og
EBE-löndum á vörum, sem
jafnframt eru framleiddar hér á
landi.
Af þessum sökum var nauð-
synlegt að breyta verulega toll-
ákvæðum í þágu íslenzks
iðnaðar, til að tryggja sam-
keppnisaðstöðu hans, bæði
heima og heiman. Þannig voru
þegar á árinu 1970 lækkaðir
tollar almennt á hráefnum til
iðnaðar um 50% og tollar á
vélum lækkaðir litið eitt. Árið
1974 vóru tollar á vélum að
fullu felldir niður, tollar á hrá-
efnum lækkaðir um helming
frá því sem þeir vóru i árslok
1973 -— en þeir verða nú að
fullu felldir niður í byrjun næsta
árs. Má því segja að frá þess-
um tíma hafi íslenzkur verndar-
vöruiðnaður i stórum dráttum
búið við tollfrelsi á beinum hrá-
efnum og vélum til framleiðslu
sinnar, þó ekki hafi verið án
undantekninga — en með
hinni nýju tollalöggjöf er stefnt
að lausn þeirra vandamála,
sem enn eru óleyst i þessu efni.
Nefna má þrennt, sem gert
hefur stöðu íslenzk iðnaðar
verri en erlends samkeppnis-
iðnaðar, þrátt fyrir umræddar
tollaívilnanir. Tollar á öðrum
fjárfestingarvörum en vélum
og tækjum vóru yfirleitt ekki
lækkaðir á þessu árabili. Auk
nokkuð hárra tolla á þessari
fjárfestingarvöru hefur komið
tímabundið vörugjald, sem
ekki erlagtái nágrannalöndum
svo og 20% söluskattur. Hin
nýju tollalög gera hins vegar
ráð fyrir að tollar á helztu fjár-
festingarvörum verði lækkaðir
í áföngum frá og með ársbyrj-
un 1978 til ársbyrjunar 1980.
Að þvi er stefnt að í lok þess
tollalækkunartimabils, sem lög-
in ná til, verði álögur á aðföng
íslenzks samkeppnisíðnaðar að
mestu horfnar. Að því er varðar
verksmiðjuiðnað hverfa þessar
álögur nær alveg 1 977 að öðru
leyti en tekur til bygginga, en
ýmsar aðrar veigamiklar álögur
i áföngum á tímabilinu.
í fyrsta lagi fela hin nýju
tollalög i sér samningsbundnar
tollalækkanir frá EFTA- og EBE-
löndum. Frá miðju ári 1975 til
miðs árs 1976 nam innflutn-
ingur verndarvara rúmlega 1 7
milljörðum króna (23.2%), þar
af 14.9 milljarða frá EFTA- og
EBE-löndum. Tolltekjur ríkis-
sjóðs af þessum innflutningi
námu 2.5 milljörðum króna. í
öðru lagi felur það í sér lækkun
tolla á verndarvörum frá
löndum utan greindra við-
skiptabandalaga, til að koma í
veg fyrir óeðlilegan tollamun í
innflutningi. Áætlað tekju-
tap ríkissjóðs af þessum
þætti er um 90 m. kr. á ári.
í þriðja lagi féla lögin í sér
lækkun tolla á þeim vélum,
hráfenum og rekstrarvörum
íslenzks iðnaðar, sem gjöld
höfðu ekki enn verið lækk-
uð af er frumvarpið var
lagt fram. Er rekstrarvöru-
þátturinn þar mikilvægastur.
Áætlað tekjutap ríkissjóðs af
honum einum er um 170 m.
kr. á næstu fjórum árum. í
fjórða lagi er um að ræða
lækkun tolla á fjárfestingarvör-
um, þ.ám. ýmiss konar bygg-
ingarefni. Gert er ráð fyrir að
tekjutap ríkissjóðs af þessum
sökum þegar allar lækkanir eru
komnar til framkvæmda nemi
um 1.150 m. kr. á grundvelli
fjárlaga 1977. Fimmti þáttur-
inn beinist að lækkun hæstu
fjáröflunartolla. Vörur, sem
vóru í 100% tollflokki, fara
þann veg í 80% toll. í sjötta
lagi er niðurfelling allra magn-
tolla að utanskildum tollum af
olíum. Þá er um að ræða texta-
breytingar til samræmis við
þær breytingar sem gerðar
hafa verið á tollskrá Tollasam-
vinnuráðsins í Brússel. Þá eru í
lögunum heimildarákvæði til
lækkunar eða niðurfellingar
aðflutningsgjalda og breytingar
á ýmsum framkvæmdaatriðum
í tollalöggjöf, auk ýmissa
annarra breytinga, s.s. lækk-
unar tolls af vörubifreiðum.
Með þeim breytingum á
íslenzkri tollalöggjöf, sem hér
hefur verið gerð lausleg grein
fyrir, hefur ríkisstjórn og
Alþingi fyrst og fremst haft í
huga að ná jöfnum i sam-
keppnisstöðu íslenzks verndar-
vöruiðnaðar við erlendan
iðnað, þegar tollvernd hans
lýkur í ársbyrjun 1 980. Þá eru
og heimildarákvæði ífjárlögum
næsta árs þess efnis, að fella
má niður að fullu sölugjald eða
söluskatt af vélum og tækjum
til samkeppnisiðnaðar, en það
ákvæði ber að skoða í sam-
hengi við tollalögin sem hluta
af ívilnandi aðgerðum rikis-
stjórnarinnar í þágu iðnaðarins.
R'kisstjórn og Alþingi hafa hér
stigið stórt skref til að jafna
samkeppnisaðstöðu íslenzks
iðnaðar, sem fagna ber. Ef hins
vegar á að ná þessu marki að
fullu og láta iðnaðinn njóta
staðarverndar, sýnist óhjá-
kvæmilegt að taka upp virðis-
aukaskattkerfi hér á landi eða
söluskattskerfi með virðisauka-
sniði.
Um-
hverfis-
mengun
í Quito
Frá Quito höfuðborg Equador.
— Loftið hérna er alveg að
gera út af við mann. Það renn-
ur úr augum og nefi og maður
er með eilífa hálsremmu.
Konan á heima hátt í Andes-
fjöllum. Þar sem menn gætu
haldið að væri heimsins bezta
Ioft. En loftmengunin er verri
en í Svíþjóð. Umhverfisvanda-
mál eru engan veginn einskorð-
uð við ríku þjóðirnar. Á þessu
sviði hefur „þróunin" náð jafn-
langt og í hinum „vanþróuðu"
löndum.
Það er engin borg sem mér
líkar eins hræðilega illa við og
Bogota, höfuðborgina í
Colombíu. Af því að maður get-
ur ekki dregið andann án
óbragðs. En loftið og umfram
allt vatnið getur verið jafn
mengað í Quito, höfuðborginni
í nágrannaríkinu Equador. Það
sýna rannsóknir, sem nokkrir
stúdentar í efnafræði hafa
framkvæmt.
— Allar verksmiðjurnar, sem
við rannsökuðum, veittu
afrennslinu og skolpinu burt án
nokkurrar hreinsunar, segir
einn stúdentanna. Þess vegna
hafa allar ár orðið svo óhreinar.
— 1 einn borgarhluta kemur
allt drykkjarvatn úr á, sem stór
verksmiðja í nágrenninu hefur
mengað gjörsamlega. í öðru
hverfi hleypa menn eitruðu
gasi út úr mörgum verksmiðj-
um. Þess vegna er eins og
íbúarnir þar séu ætíð illa
kvefaðir.
Fyrirtækin fást ekki um það,
þótt þau skaði umhverfið og
valdi fólki heilsutjóni. Og yfir-
völdin fást ekki um það heldur.
Efnafræðistúdentarnir hafa
skýringuna á reiðum höndum:
— í fátæku landi hafa menn
ekki ráð á umhverfisvernd,
segja þeir. Hagvöxtur er mikil-
vægari en allt annað, ef takast á
að sigrast á atvinnuleysi og fá-
tækt.
Þó eru verksmiðjurnar tal-
tölulega fáar enn í hinu fátæka
Equador. Verksmiðjueigend-
urnir eru ekki einu og kannski
ekki einu sinni mestu syndasel-
irnir. Bílstjórarnir eru að
minnsta kosti jafnmiklir
„bófar“. Flest ökutækin ganga
fyrir dieselolíu, svo að brennsl-
an er ófullkomnari en með
venjulegu bensíni.
Loftmengunin setur mark
sitt á mynd borgarinnar. Aðal-
brautirnar eu huldar skýjum af
útblástursgasi á annatímunum.
Quito liggur svo hátt yfir
sjávarmál, í meira en þrjú þús-
unda metra hæð, að hið óhreina
loft liður hægt upp á við. Hinar
mörgu koparstyttur I þessari
fögru borg frá nýlendutíman-
um verða fljótt eirgrænar, og
hvítar steinbyggingar verða
skítgráar. Trén í skemmtigörð-
unum visna og fölna af súr-
efnisskorti. Og það sem verst er
af öllu: Fjöldi fólks er stöðugt
með kvef og hósta og verður æ
móttækilegra fyrir alvarlegum
sjúkdómum af þeirri ástæðu.
Heilbrigðismálaráðherrann,
Anders Kiing
skrifar frá
Sudur-
Ameríku
dr. de la Torre, segist bera skyn
á ástandjð:
— Loftið er að mengast bæði
í borgunum og úti á lands-
byggðinni. Astæðan er hinn
hömlulausi vöxtur verksmiðja
af öllum gerðum og vélknúinna
farartækja. En við það bætist
einntg, að við höfum höggvið
mikið af skógum og það er orðið
lítið um græn svæði f borgun-
um. Þess vegna höfum við ný-
lega sett ný lög gegn mengun
umhverfisins. Við höfum einn-
ig samið um það við stærsta
háskólann, að á vegum hans
verði umhverfismengun könn-
uð hér í Quito.
Umhverfislögin eru mikil-
vægur áfangi á leiðinni. Einnig
rannsóknir í efnafræði stúdent-
anna. En ennþá vantar fyrir-
mæli og reglugerðir um, hvern-
ig lögunum skuli beitt. Þess
vegna verður þeim varla beitt
fyrst um sinn. Lögin kveða ekki
á um, hvort þeim, sem spilla
umhverfinu, skuli refsað. Þess
vegna mun umhverfismengun-
in halda áfram að versna einnig
í hinu fátæka Equador hátt
Tippi í Andesfjöllum.