Morgunblaðið - 12.02.1977, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. FEBRUAR 1977

Útgefandi
Framkvæmd^stjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingasjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, stmi 10100.
Aðalstræti 6, sími 22480
Áskriftargjald 1100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 60.00 kr. eintakið.
Byggðaþróun
í Reykjavík
Áundanförnum árum hefur tiltölulega lítil aukning orðið
á (búafjölda Reykjavíkurborgar. Þrátt fyrir það hefur Breiðholts-
hverfi byggzt mjög ört upp og eftirspurn eftir lóðum undir íbúðar-
blokkir og einbýlishús svo og eftir lóðum fyrir atvinnustarfsemi er
jafnan mjög mikil. Þessar tvær andstæður — lítil íbúafjölgun en mikil
útþensia borgarinnar — hafa að vonum orðið mönnum nokkurt um-
hugsunarefni og kemur margt til.
Skýringin á því, að höfuðborgin heldur áfram að þenjast út og
byggingarframkvæmdir eru miklar innan borgarmarkanna, þótt íb-
úum fjölgi hægt, getur ekki verið önnur en sú, að fólk stækki stöðugt
við sig húsnæði. Raunar er augljóst, hvernig það gerist. Börn flytja frá
foreldrum sinum og stofna sitt eigið heimili en foreldrarnir búa áfram
f sínum íbúðum eða húsum, sem í upphafi hafa verið sniðin fyrir stærri
fjölskyldur. Skiljanlegt er, að fólk vilji búa áfram I húsnæði, sem það
hefur fest rætur i og tekið tryggð við, enda þótt börnin flytji að
heiman.
Jafnhliða þessari þróun, þessum búferlaflutningum innan höfuð-
borgarinnar, verður álagið á þær þjónustumiðsvöðvar, sem byggðar
hafa verið upp í eldri hverfum, svo sem skóla, leikskóla, leikvelli og
annað slíkt, minni og sums staðar verður þetta húsnæði vannýtt á sama
tima og miklum fjármunum er varið í að byggja upp slfkar þjónustu-
miðsvöðvar í hinum nýju hverfum. Jafnframt fækkar yngra fólki f
eldri hverfunum, börn hverfa þaðan meira og minna og hverfin fá þvi
á sig annan blæ en áður var. Þegar fjallað er um þessi mál verður
fyrsta spurningin að sjálfsögðu sú, hvort þessi þróun sé óæskileg í
sjálfu sér. Tæpast getur nokkur efazt um að svo sé. Það er óhagkvæmt,
að mikil mannvirki eru ekki fullnýtt i einu borgarhverfi, þegar þau
skortir tilfinnanlega f öðru. Það er heldur ekki jákvætt, að í sumum
borgarhverfum búi fyrst og fremst miðaldra og eldra fólk en i öðrum
nær eingöngu ungt fólk með börn.
Þegar leitað er að ástæðum þess, að þróunin hefur orðið þessi, liggur
beinast við að ætla, að skýringarinnar sé að leita til þeirrar lánastefnu,
sem ríkt hefur hjá húsnæðismálastjórn ríkisins. Lán, sem húsnæðis-
málastjórn veitir út á nýbyggingar eru langtum hærri heldur en lán,
sem veitt er til kaupa á eldra húsnæði. Þetta veldur þvf, að það er í
rauninni ókleyft fyrir ungt fólk, með lítið fé handa á milli, að festa
kaup á húsnæði f hinum eldri borgarhverfum, jafnvel þótt það gjarnan
vildi. Þess vegna hlýtur fyrsta og mikilvægasta skrefið að verða það að
breyta þessari lánastefnu, þannig að meira jafnræði ríki á milli lána,
sem veitt eru til nýbygginga, og lána, sem veitt eru til kaupa á eldra
húsnæði. Um leið og slfkt jafnræði yrði komið á má óhikað fullyrða, að
breyting yrði á í þessum efnum og þá um leið mundi draga úr þvi álagi,
sem nú er á skattborgunum f Reykjavfk að standa undir kostnaði við
byggingu stöðugt nýrra þjónustumiðstöðva á sama tima og aðrar eru að
tæmast.
Þórarinn leikur
sér að eldi
Sovétmenn eiga hauk f horni, þar sem er Þóararinn Þór-
arinsson, ritstjóri Tímans og formaður utanríkismálanefndar
Alþingis. Það kemur glögglega fram í forystugrein er hann ritar f blað
sitt í gær, þar sem hann gerir lítið úr þeirri hættu, að Sovétmenn
stundi njósnir hér og sér ekkert athugavert við þann mikla fjölda
starfsmanna, sem sovézka sendiráðið hefur á að skipa. Raunar kemur
það engum á óvart, að þessi rödd skuli heyrast úr þessari átt. Ekkert
dagblað á tslandi birtir jafn mikið af efni, sem sovézka áróðursstofnun-
in Novosti, sem hefur skrifstofu hér á landi, reynir að troða inn í
islenzka fjölmiðla og einmitt dagblaðið Timinn. Hefur það lengi verið
mönnum undrunarefni, hvernig á því stendur.
Þórarinn Þórarinsson heldur þvf fram, að heimildir Morgunblaðsins
fyrir njósnaferli sovézka sendiherrans á tslandi séu ekki „marktækar".
Formaður utanrfkisnefndar Alþingis ætti að beita áhrifum sínum til
þess að utanrfkisráðuneytið afli upplýsinga frá aðilum á Norðurlönd-
um um feril sovézka sendiherrans í þeim löndum meðan hann starfaði
þar og sjálfsagt hafa íslenzk stjórnvöld slfkar upplýsingar nú þegar
undir höndum. Að þeim upplýsingum fengnum mundi Þórarinn
Þórarinsson væntanlega tala varlegar um „marktækar" heimildir. Það
er furðulegt, hvað Alþingi tslendinga hefur verið sinnulaust um þau
málefni, sem varða hið innra öryggi íslenzka rfkisins og andvaralaust
um aðgerðir til þess að eyðileggja það innan frá En það andvaraleysi
verður kannski skiljanlegra, þegar það liggur fyrir hversu hallur
formaður utanrfkismálanefndar Alþingis er undir Sovétmenn. En það
afsakar þó ekki sinnuleysi annarra. Tilraunir Þórarins Þórarinssonar
til þess að gera lítið úr þeirri augljósu hættu, sem á því er ,að
Sovétmenn stundi hér víðtæka njósnastarfsemi benda til þess, að það
sé rík ástæða til að herða eftirlit með athöfnum Sovétmanna hér á
Islandi. Svæfingartilraunir af þvf tagi, sem Þórarinn Þórarinsson
stundar, eru ekki traustvekjandi.
Astæða til þess, að Morgunblaðið telur að minni hætta stafi af
dónaskap manns eins og Þórarins Þórarinssonar er nú staðreynd að
Sjálfstæðisflokkurinn er i ríkisstjórn og hefur væntanlega aðhald að
honum og rfkisfélögum hans. Það er hættulegt, þegar börn leika sér að
eldi, það er einnig hættulegt, þegar Þórarinn Þórarinsson leikur sér að
staðleysum.
Sjómenn og útgerðarmenn á fundi með sáttasemjara vi undirritun samninga f
sfðustu kjaradeilu.
Vinnuveitendasambandið:
Reiðubúnir að styðja
tillögur um bættan
hag láglaunafólks
Morgunblaðinu hefur borizt eftirfarandi samþykkt
framkvæmdanefndar Vinnuveitendasambands tslands
um kjarasamningagerð þá sem framundan er, og fer
samþykktin hér á eftir.
Framkvæmdastjórn Vinnuveit-
endasambands Islands hefur i
dag fjallað um ástand og horfur í
efnahags- og kjaramálum og
kjarasamningagerð þá sem fram-
undan er. Af því tilefni vill fram-
kvæmdastjórnin taka fram eftir-
farandi:
Næstu kjarasamningar eiga sér
stað þegar svo háttar til f íslenzk-
um efnahagsmálum að nokkur
breyting hefur orðið til batnaðar
frá andstreymi undanfarinna ára.
Fjarri fer þó því að erfiðleikarnir
séu að baki. Staða þjóðarbúsins
og höfuðatvinnuvega er enn ákaf-
lega veik og efnahagshorfur á
þessu ári óvissu undirorpnar.
Miklu varðar þvi að kjara-
ákvarðanir næstu mánaða verði
innan þeirra marka sem aukning
þjóðartekna setur.
Þau viðhorf virðast býsna út-
breidd um þessar mundir, að öll
batamerki í efnahagsmálum séu
jafnframt tilefni til meiri háttar
launahækkana. Þessu er þvi
miður ekki svo farið. Þótt við-
skiptahalli við útlönd minnki úr
12% af þjóðarframleiðslunni f 2lA
til 3% eins og gerðist á sfðasta ári
er enn um viðskiptahalla að ræða.
Þótt staða sjávarútvegsins í heild
sé um þessar mundir betri en
verið hefur um nokkurra ára
skeið, er enn halli á fiskiflotanum
og fiskvinnslan stendur f járnum.
Þrátt fyrir hæstu afurðaverð hafa
verðhækkanir varla haft við þeim
geysimiklu kostnaðarhækkunum ,
sem orðið hafa hér á landi, sem
kemur m.a. fram f þvf, að nú er
ekkert greitt i Verðjöfnunarsjóð
af mikilvægustu útflutningsvör-
unum nema loðnuafurðum. Og
þótt tekizt hafi að draga úr hraða
verðbólgunnar var hún yfir 30%
á síðastliðnu ári. Auk þess sem
þegar er nefnt verður ekki litið
fram hjá vaxandi skuldabyrði
gagnvart útlöndum en löng
erlend lán voru um siðustu ára-
mót áætluð að nema 39% af
þjóðarframleiðslu árið 1976. Sam-
bærileg hlutfallstala var að
meðaltali 25.5% 1970—1974.
Greiðslubyrðin var á sfðasta ári
17% af verðmæti útfluttrar vöru
og þjónustu og er áætluð rúmlega
18% á þessu ári. Enda þótt við-
skiptakjör þjóðarinnar hafi farið
batnandi að undanförnu eru við-
skiptakjör ennþá 17% lakari en
þau voru á fyrsta ársfjórðungi
1974. Af þessum staðreyndum
verður að taka mið á næstu vikum
og mánuðum þegar hafizt verður
handa um launaákvarðanir.
Sé horft fram á veginn er
ennfremur ljóst, að brugðið getur
til beggja vona með þróun efna-
hagsmála á þessu ári. Efnahags-
batinn f umheiminum hefur ekki
orðið eins ör og vænzt var og
margir eru uggandi um
framvindu efnahagsmála í
heiminum á næstunni. íslenzk
utanríkisviðskipti og viðskipta-
kjör kunna því að breytast okkur
í óhag. Þá setur ástand fiskistofna
fiskveiðum verulegar skorður.
Þvf er þó spáð að um nokkra
aukningu þjóðarframleiðslu og
þjóðartekna verði að ræða á þessu
ári. Meginviðfangsefni aðila
vinnumarkaðarins er að halda svo
á málum, að niðurstöður kjara-
samninga stuðli að en hindri ekki
að áfram stefni í rétta átt.
Vinnuveitendasambandið telur
brýnt að á þessu ári verði enn
dregið úr verðbólgu og viðskipta-
halla, og feitast við að minnka
erlendar skuldir. Til þess að þetta
megi takast verða kjara-
samningarnir í vor að taka raun-
verulegt mið af efnahagshorfum,
spám um þjóðarframleiðslu,
þjóðartekjur og verðlagsþróun.
Ákvörðun peningalauna sem ekki
tæki mið af þessu myndi kalla
yfir þjóðina f vaxandi mæli víxl-
hækkanir verðlags og kaupgjalds,
aukinn viðskiptahalla og gengis-
lækkanir, rekstrarörðugleika at-
vinnufyrirtækja og óvissu i at-
vinnumálum. Eigi áframhaldandi
árangur að nást í efnahagsmálum
þjóðarinnar verður ennfremur til
að koma fyllsta aðhald f rfkisfjár-
málum og peningamálum. í þeim
efnum erenn frekari aðhalds-
aðgerða þörf.
Vinnuveitendasamband íslands
telur það grundvallaratriði nú
sem endranær að aðilar vinnu-
markaðarins semji sjálfir um
kaup sfn og kjör. Með auknum
umsvifum hins opinbera hefur
hins vegar smám saman orðið
óhjákvæmilegt að hafa samráð
við stjórnvöld við töku kjara-
ákvarðana og þegar sérstaklega
stendur á getur verið nauðsynlegt
að leita samstarfs við rfkisvaldið
um lausn kjaramála. Vinnuveit-
endasambandið álftur að svo
mikið sé nú í húfi að vel takizt til
við kjaraákvarðanir í vor, að ekki
verði hjá þvf komist að leita
náinnar samvinnu við stjórnvöld
um lausn kjaramálanna. Vinnu-
veitendasambandið er því fyrir
sitt leyti reiðubúið að taka upp
viðræður við verkalýðshreyf-
inguna um það með hverjum
hætti aðilar vinnumarkaðarins
geti komið fram sameiginlega
gagnvart ríkisvaldinu f kjara-
samningunum. Vill Vinnuveit-
endasambandið í þvi sambandi
minna á það samstarf aðila vinnu-
markaðarins sem tókst að þessu
leyti í sfðustu kjarasamningum.
Vinnuveitendasambandið væntir
stuðnings verkalýðshreyfingar-
innar við óskir vinnuveitenda um
afnám eða lækkun ýmissa opin-
berra álaga og gjalda á atvinnu-
reksturinn, sem styrkt geti rekstr-
argrundvöll atvinnuveganna. Á
sama hátt er Vinnuveitendasam-
bandið fúst að leggja lið tillögum
sem miða að því að bæta hag
hinna lægst launuðu. 1 þessu sam-
bandi gætu komið til athugunar
aðgerðir á sviði skattamála, trygg-
ingamála eða húsnæðismála svo
að dæmi séu nefnd, enda verður
að telja slfka kjarabótaleið mun
heppilegri hinni hefðbundnu eins
og nú standa sakir.
Vinnuveitendasamband islands
telur æskilegt að þessar viðræður
aðila vinnumarkaðarins hefjist
sem fyrst. Ennfremur álftur
Vinnuveitendasambandið nauð-
synlegt að aðilar vinnumarkaðar-
ins hefji á næstunni viðræður um
ástand og horfur f efnahagsmál-
um og þann ramma sem setja
verður launaákvörðunum í vor
eigi að takast að varðveita og
treysta þann efnahagsbata sem
hafinn ér, stuðla að frekara jafn-
vægi i þjóðarbúskapnum og vinna
að raunverulegri kaupmáttar-
aukningu. í þessum efnum eiga
launþegar og vinnuveitendur
óskilið mál. Það er þeirra sameig-
inlegi hagur og þjóðarinnar allrar
að afstýra megi nýrri kollsteypu í
efnahagsmálum.