Tíminn - 29.05.1965, Blaðsíða 9

LAUGARDAGU& 29. iraí 1965
Æím&m

Jarðvegsrannsóknum
deild Atvinnudeildar háskólans
hefur dr. Bjarni Helgason veitt
forstöðu síðustu þrjú árin, tók
við af dr. Birni Jóhannessyni, sem
gegndi því starfi frá árinu 1945 og
Búnaðar bráðabirgðalausn, sem stundar-
nauðsyn knýr á að finná þurfi.
Og sökum þess, að þetta er ein-
göngu sprottið af þörf líðandi
stundar, er alls engin trygging
fyrír því, að þetta geti orðið end-
fram á ár 1961, er hann réðst til: anlegar framtíðarúrlausnir.
starfa hjá Sameinuðu þjóðunum í — En hverjir eru helztu erfið
New York. Með dr. Birni vannj leikarnir við að etja í grasræktinni
að þessum rannsóknum í nokkur. að því er jarðveginn snertir um-
ár Kristín Kristjánsdóttir efna-; fram það, sem annars staðar ger-
fræðingur, eða þangað til húnlist?
settist að í Svíþjóð.
Dr. Bjarni Helgason fór að
loknu stúdentsprófi til Skotlands
Það hefur fyrir löngu komið
greinilega í ljós, að við þurfum
að nota miklu meira af áburði
og hóf nám í jarðvegsfræði við'en aðrar þjóðir. T.d. er jarðvegur
kalda ioftslags. Allur jarðvegur eykst líka mikið, ef mikil beit er
hérlendis ber svipmót loftslagsins. á þau grös, sem í eðli sínu eru
Segja má, að ekki sé hægt að ekki beitargrös, Það er segin saga,
stunda hér ræktun að ráði nema að þar sem vöntun á steinefnum
með feikimikilli notkun þessara j stendur plöntum fyrir þrifum, kel
nefndu áburðartegunda, og það ur landið frekar en þar sem rétt
þótt t.d. fosfórinn virðist nýtast j hlutfall er milli næringarefnanna.
betur í okkar jarðvegi í heild j Tilraun, sem ég hefi verið með að
en í öðrum löndum. ! Korpúlfsstöðum bendir t.d. til
— Hvernig einkennist landið
að öðru leyti af loftslaginu?
— Svo að við nefnum einhver
ytri einkenni, þá eru það t.d. þúf-
urnar, því að þýft graslendi er
fyrirbæri, sem aðeins þekkist í
köldum löndum, þótt skylt fyrir-
bæri, smáhólamyndanir, sé að
mjög aukinnar kalhættu, þar sem
fosfór vantar, þótt kalí sé nóg. Til
raunir annars staðar benda iíka til
kalhættu, ef kalí vantar, þótt hins
vegar sé nóg af fosfór. Og því er
heldur ekki að neita að menn hafa
freistazt til að ætla, að mikil notk
un „,Kjarna“ geti ásamt öðru auk-
finna á saltbeltissvæðum, eins og ið líkurnar fyrir kali. Og það hefur
t.d. í Astralíu. Enn önnur yfirborðs
fyrirbæri sem eru sérkenni lands
okkar, eru V-laga skorningar í
grðnum brekkum, sem við sjáum
t.d. mikið af hér uppi á Mosfellsj
sýnt sig sums staðar hér að minna
virðist um kal, þar sem kalksalt-
pétur er notaður en ekki Kjarni.
Því er ástæða til að ætla, að kalk
saltpétur geti a. m.k. stundum
heiði og auðvitað langtum víðar. J dregið úr kalhættu þar sem skort
Og svo eru frostsárin svonefndu,! ur er á kalsíum. En það er margt
sem einnig eru algeng á héiðum.' fleipa, sem getur orsakað kal í
- Hvað er talið valda þessu? í túnum> td- íarðvinnslan, svo og

:
Dr. Bjarni Helgason
þrífosfat, sem við höfum mælt
með.Þetta hlýtur að vekja þá spurn
ingu, hvort leikmenn eigi að hafa
síðasía orðið og ónýta það, sem
sérfræðingar byggja á rannsókn
um sínum og raunar líka almennri
reynslu.
— En það sem þú sagðir áðan
um að þið hafið lítið getað gefið
ykkur að jarðvegsrannsóknum frá
grunni hér í deildinni, er það vegna
þess, að ykkur skortir meira starfs
lið eða nægilegt fjármagn?
— Strangvísindalegt starf okk
ar í jarðvegsrannsóknum er
Það hefur alls ekki tekizt ff f°Í!skammt á veg komið. Eg held ekki
Þetta eru frostsárin sem, dr. Bjarni minntist á í viðtalinu, þau eru
algengusf i ógrónum jarðvegi á heiðum, en þau og þúfur í grónu landi
þekkjast aö'eins hér og í öðrum norðlægúm löndum.
hér á landi svo þurftarfrekur á
köfnunarefnisáburð, að ég veit
ekki dæmi til slíks í neinu landi
öðru, og sama máli gegnir um
fosfóráburð.
— Og orsök þess?
— Það er bein afleiðing okkar
að sanna og ýmsar tilgátur uppi
um það. E.t.v. á þetta rætur að
rekja til þess, að holklaki, sem
myndast í jarðveginum, misþfSn-
ar.
— En hvað er að segja um kal
í túnum?
— Vafalaust eru ýmsar orsakir
þess. T. d. er ekki um að villast,
að það getur orsakast af rangri
notkun áburðar, m.a. af því að of
mikið köfnunarefni hefur verið
borið í jarðveg, sem annars skortir
steinefni. Af því leiðir, að plönt-
urnar verða safamiklar, en þola
síður frost en ella. Einkum gæti
verið hætt við kali og frost-
skemmdum í túnum, ef mikið köfn
unarefni er borið á milli slátta,
og enn frekar ef háin er slegin
mjög seint. Viðkvæmni túnanna
um?
— Við skyldum ætla það. Lögð
hefur verið áherzla á að skýra
þeim frá því hvað tilraunir og
reynsla hefur leitt í ljós ti] að
koma grasræktendum að gagni.
En þegar við hotum bent a, nvaöa
áburðartegundir muni henta þeim
bezt, verður að teljast hart, ef
Áburðareinkasalan gefur bændum
ekki kost á að kaupa þær áburðar
tegundir, heldur flytur inn tor-
leyst nitrofosfai í staðinn fyrir

háskólann í Áberdeen, varð hann
fyrstur íslendinga til að hefja það
nám í beinu framhaldi af stúdents
prófi. (Dr. Björn nam fyrst verk
fræði og sneri sér síðar að jarð
vegsfræði). Eftir að Bjarni braut
skráðist í þessari grein kom hann
beim og nam landafræði við Há-
skóla íslands einn vetur, tók hann
BA-próf um vorið. Hann fékkst
við jarðvegsrannsóknir í Abeí-
deep-háskóla og var jafnframt að-
stoðarkennari þar á árunum 1956-
59. og í júlí það ár varði hann
doktorsritgerð sína við háskólann. j
í október sarpa ár (1959) var hann
ráðinn sérfræðingur i jarðvegs-
fræði til Búnaðardeildar hér og
var<; förstöðumaður þeirra rann-
sókna í febrúar 1962. (Dr. Bjarni
er albróðir dr. Tómasar yfirlæknis
og prófessors Heigasonar)
— Hver eru helztu viðfangsefni |
ykkar í jarðvegsrannsóknum hérj
um þessar mundir? spurði ég dr.
Bjarna, þegar ég hitti hann suður
í Búnaðardeild nú í vikunni.
— Það sem við höfum aðallega
aft með höndum upp á síðkastið1
og verður enn um sinn, er einung-
is að sinna því, sem efst er á baugi
þá og þá stundina í sambandi við
áburðarþörf við ræktun grasa og
annarra hytjajurta og gefa leið-
heiningar þar að lútandi. En satt-
að segja höfum við hér í Búnaðar
deikí til þessa sáralítið getað far
ið út í meiri háttar grundvallarj
rannsóknir til að auka skilning' á . - _______...
sérstökum eiginleikum jarðvegs-| ’ tilraunalandi BúnaSardeildar á Korpúlfsstöðum: Sáð var grasfræi í bessa fJöt borið á og spratt vel, sem sjá náttúrunnar hálfu og innan þess
in - Þr.ð'sem við komumst yfir, er! ma nema á kafla til hægri fremst á: myndlnni, en þar sést varla stingandi strá, bar var enginn fosfór bor- er að finna ákaflega fjölbreyttan
rauninni ekki nema aö finnaj inn á. Framhald á 12. síöu

það myndast holklaki en þetta fer! , . . Z e , , .
f. . 1 , jse olsagt, að við seum kannski
þo mikið eftir jarðvegstegundum.; . k,.... , . ...
f , ; einum þrtátiu arum a eftir timan-
Hins vegar er þetta svo staðbundi^ . m , *. . ' :
ið, að erfiðleikum er bundið að'™’1 “burð, við nágranna-
sétja reglur um þetta. £ °Hm m < 'T )°n?í
funaið grundvoll fynr starf sitt
— En'hafa ekki bændum orðiðjá þessu svigi En vig erurn að
að hði leiðbeimngar ykkar sér- vinna h6r án þess að timj hafi
fræðinganna í jarðvegsrannsókn gefizt til að byggja fyrst grund.
völlinn fyrir starfið. Aðrar þjóðir
áttuðu sig löngu á undan okkur á
gildi jarðvegsrannsókna og í þeim
löndum hefur ekki verið borft í
hvern pening, sem til þess hefur
verið varið. En þær þjóðir, sem
skarað hafa fram úr á þessu sviði,
eru Bretar, Bandaríkjamenn,
Rússar, Hollendingar og Belgar.
Mér dettur í hug sem dæmi um
það, hve þessar þjóðir telja þetta
mikilvægt, að ein einasta áburðar
verksmiðja í Bretlandi ver árlega
um 400 þúsundum sterlingspunda
til jarðvegsrannsókna.
— f þessu sambandi langar mig
að spyrja sem ófróður, hvers
vegna fórstu til Aberbeen til náms
í þessari grein, þar sem ætla mætti
um þann mikla sjávarútvegsbæ. að
þar væri meiri stund lögð á þau
vísindi en í þágu landbúnaðar’
— Skotar eiga nokkra ágæta
háskóla, sem standa mjög framar-
1 lega á vissum sviðum. Og það víldi
einmitt svo til, að þegar ég ákvað
að loknu stúdentsprófi að veila
mér þessa sérgrein, var haskólinn
í Aberdeen eini háskólinn í
Evrópu, þar sem hægt var að taka
jarðvegsfræði sem aðalgrein.
Einnig - er stofnunin Macauley
Institute rétt utan við Aberdeen
ein fremsta iarðvegsrannsókna
stöð heims.
— Og meðal annarra orða, mér
skilst, að doktorsritgerð þín hafi
fjallað um „landnám Ingólfs1-,
! hvernig datt þér hug að afmarka
raunvísindaverkefni við það sögu-
lega svæði?
— Eg býst við að það hafi
j sprottið af eins konar sagnfræði
legum áhuga Þetta er líka mjög
skýrt afmarkað landssvæði aí