Morgunblaðið - 31.08.1977, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. ÁGUST 1977
pJnrginijiMaliíli
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjómarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Matthlas Johannessen
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Ámi Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. slmi 10100.
ASalstræti 6, slmi 22480.
Áskriftargjald 1300.00 kr. á mánuSi innanlands.
í lausasölu 70.00 kr. eintakiS.
Atvinnuástand í
þremur byggðarlögum
Það er mikið alvörumál, að um 200 manns hafa misst at-
vinnu sína á Eyrarbakka, Stokkseyri og Þorlákshöfn vegna
lokunar frystihúsa í þessum þremur byggðarlögum og er auðvitað
Ijóst, að við svo búið má ekki standa. Gera verður nauðsynlegar
ráðstafanir til þess að tryggja rekstrargrundvöll frystihúsanna.
Ástandið, sem nú hefur skapazt í þessum þremur sunnlenzku
kauptúnum, gefur okkur til kynna hvaða afleiðingar það mundi
hafa á landsmælikvarða, ef ekki verður gripið til þeirra ráða, sem
óhjákvæmileg eru til þess að starfræksla frystihúsanna haldi
áfram.
Hver og einn ætti að reyna að setja sig i spor þess fólks, sem nú
stendur uppi atvinnulaust í þessum þremur byggðarlögum. Að
vísu er atvinnuástandið þannig í landinu, að væntanlega gæti allt
það fólk, sem nú stendur uppi atvinnulaust fengið vinnu annars
staðar, en það er engan veginn einhlít lausn og ekki einfalt mál að
rífa sig upp frá heimabyggð sinni til þess að sækja vinnu í fjarlæg
byggðarlög. Það er heldur engin bót, þótt þetta fólk fái atvinnu-
leysisstyrki Það er þjóðhagslega hagkvæmara, að framleiðslu-
tækin gangi en að atvinnulaust fólk sé á atvinnuleysisbótum.
Áhrif lokunar frystihúsanna i þessum þremur byggðarlögum á
sveitarfélögin eru einnig ömurleg. Þar lamast allt athafnalíf smátt
og smátt og byggðarlögin standa höllum fæti.
Á hinn bóginn eru viðbrögð verkalýðsfélaganna á þessum
stöðum harla athyglisverð Þau skella allri sök á ríkisstjórnina og
telja, að hún beri ábyrgð á því, að frystihúsunum hefur verið
lokað! Þau gagnrýna heiftarlega þá ákvörðun að senda togara til
þess að selja fisk erlendis, þótt það sé eina leiðin til að halda
togurunum gangandi Viðbrögð verkalýðsforystunnar á þessum
stöðum eru viðbrögð manna, sem hafa ekki kjark til að horfast
með raunsæjum hætti ! augu við þann vanda sem steðjar að.
Sannleikurinn er nefnilega sá, að það er ekki sök ríkisstjórnarinn-
ar, hvernig komið er á Eyrarbakka, Stokkseyri og i Þorlákshöfn.
Þeir menn, sem bera mesta ábyrgð á því, eru forystumenn
verkalýðssamtaka annars staðar á landinu. Það er sí og æ búið að
brýna fyrir þessum mönnum, að of miklar kauphækkanir mundu
leiða til uppsagnar starfsfólks og atvinnuleysis vegna þess, að
fyrirtækin geti ekki staðið undir þessum mikla kostnaðarauka.
Þrátt fyrir ítrekaðar aðvaranir hafa forystumenn verkalýðssamtak-
anna haft þessi aðvörunarorð að engu og þeir knúðu fram með
áhrifamætti samtaka sinna í júnímánuði sl. örlagaríka kjarasamn-
inga, sem munu ekki aðeins valda aukinni verðbólgu í landinu á
næstu misserum heldur hafa þeir nú þegar skapað slikan vanda í
undirstöðuatvinnugreinum landsmanna á tímum bærilegs fiskafla
og hagstæðs verðlags á erlendum mörkuðum, að rekstrarstöðvun
blasir við og er orðin að veruleika í þessum þremur byggðarlög-
um.
Það hefði verið karlmannlegra af forystumönnum verkalýðsfé-
laganna á Eyrarbakka, Stokkseyri og Þorlákshöfn að viðurkenna
sinn eigin þátt í þeim vanda, sem upp er kominn. Þá væri a.m.k.
hægt að tala við þessa menn. En þeir sem rjúka upp, þegar þeir
standa frammi fyrir afleiðingum eigin gerða og hrópa, að allt sé
rikisstjórninni að kenna eru ekki líklegir til þess að leggja mikið af
mörkum til að leysa þann vanda, sem þeir hafa sjálfir átt mestan
þátt í að skapa. En það er út af fyrir sig gagnlegt fyrir okkur
íslendinga að gera okkur grein fyrir þvi, að lokun frystihúsanna í
þessum þremur byggðarlögum með þeim ömurlegu afleiðingum,
sem henni fylgja, er fyrst og fremst afleiðing kjarasamninganna
nú í sumar. Það er nauðsynlegt fyrír okkur að átta okkur á því, að
ef ekki verður gripið til viðhlítandi ráða mun svipað ástand
skapast i fleiri byggðum
Morgunblaðið hefur gagnrýnt samtök frystihúsamanna harka-
lega fyrir vinnubrögð þeirra i sambandi við rekstrarvanda frysti-
húsanna en Morgunblaðið hefur jafnframt lagt áherzlu á, að það
sem mestu skiptir er að hjól atvinnulifsins snúist áfram. Til þess
að svo megi verða og til að tryggja frystiiðnaðinum hæfilegan
rekstrargrundvöll þarf vafalaust að gripa til einhverra þeirra
aðgerða, sem höggva nærri buddu fólks með einum eða öðrum
hætti. Alþingi og ríkisstjórn eru til þess kjörin að stjórna málefn-
um þjóðarinnar og taka nauðsynlegar ákvarðanir, hvort sem þær
eru vinsælar eða óvinsælar. Á undanförnum árum hefur það verið
hlutskipti núverandi ríkisstjórnar að taka óvinsælar ákvarðanir, en
þær hafa hins vegar leitt til þess, að þjóðarbúskapurinn hefur
smátt og smátt komizt á réttan kjöl. Ekki er útlit fyrir annað en að
enn um sinn verði hlutskipti ríkisstjórnarinnar hið sama. Vafalaust
er það svo, að þjóðin kýs sér heldur forystu, sem er tilbúin til þess
að horfast í augu við veruleikann og stjórna heldur en forystuleysi
þeirra manna, sem sí og æ stinga höfðinu í sandinn og reyna að
láta hlutina göslast áfram með bráðabirgðaráðstöfunum frá degi
til dags
Rætt við
myndhöggvarann
Robert Jacobsen
Miklir listamenn virðast eiga
það sammerkt að vera gæddir
einum hæfileika utan listgáf-
unnar, sem er hógværð. Róbert
Jacobsen er Ifka skemmti-
legur...
Hann eryndæll eldri maður
og mjög, mjög danskur —
þangað til hann byrjar að tala
um list sfna — þá gæti hann
verið allra þjóðerna, því listin
er alþjóðleg. Þess utan hefur
hann fæðzt tvisvar og hlýtur
þvf að vera óvenjulegur. Fyrst
fæddist hann f Kaupmanna-
höfn, nánar tiltekið þann 4.
júnf 1912. Næst fæddist hann f
Parfs, það var á eftirstrfðsárun-
um „Og þá var „töff“ að vera f
Parfs fyrir listamann — það
var erfitt. Sextfu þúsund lista-
menn hreiðruðu um sig f þess-
ari miðborg listanna á fimmta
áratugnum. „Tilviljun að við
byrjum að tala um Parfs en
heppilegt samnt, þvf nú fæ ég
að heyra ótal sögur tengdar
listaverkum hans, sem nú
prýða Listasafn tslands. Til
dæmis höggmyndin Endur-
minning um stein, gerð árið
1971—72. Hversu marga gesti,
sem koma til með að skoða sýn-
ingu þessa stórmerka lista-
manns skyldi gruna hvaða til-
finningar búa að baki þessa 20.
aldar skúlptúrs. Þvf miður er
danski myndhöggvarinn
Robert Jacobsen farinn frá ts-
landi, þótt verk hanns séu hér
enn og verða fram f september.
En þetta er fyrsta einkasýning
erlends myndhöggvara á Is-
landi og jafnframt f fyrsta
sinn, sem Robert Jacobsen stfg-
ur fæti sfnum á fslenzka grund.
Eins og stolt foreldri, sem
sýnir ókunnugum barn sitt,
sýnir hann mér höggmyndirnar
og öll þessi furðulega kostrúkt-
sjón þessar gildu, svörtu járn-
stengur, sveigðar og beygðar
öðlast allt f einu Iff innan

hvftra veggja Listasafnsins."
A bak við alla list er saga, sem
maður verður að þekkja til að
skilja hana.“
Endurminning um
Asger Jorn
Sagan á bak við Endurminn-
ingu um stein er saga um einn
bezta vin listamannsins, annan
þekktan listamann nú látinn,
Asger Jorn.
Þeir höfðu sameiginlega ibúð
í Paris. Kynntust fyrst í Kaup-
mannahöfn á stríðsárunum,
báðir ungir og upprennandi og
tóku virkan þátt f andspyrnu-
hreifingunni gegn Hitlers-
Þýzkalandi. „Við börðumst
saman. Unnum saman og þegar
hann dó þá leið mér svona,“
segir Jacobsen og bendir á
höggmyndina um leið og hann
grípur í hjartastað og segir:
„Endurminningin og sorgin

V.
' 'U, - '

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. AGUST 1977
17
Endurminning um stein, gerð árið 1971—72 og er f eigu Listasafns
tslands. Endurminning listamannsins yfir sorginni, sem gagntók
hann þegar bezti vinur hans, listamaðurinn Asger Jorn lézt.
textl: Herdfs þorgeirsdöttir -
llúsm.: Emllfa Bfðrg Björnsdóttlr
yfir vinarmissi eru eins og
steinn í hjartastað." Ég skil. En
samt finnst mér skrýtið að
þetta verk, hinzta kveðja til lát-
ins vinar skuli vera eina högg-
myndin sem hann segist hafa
gert með gagnrýnu hugarfari.
„Ég er ekki krítískur, skúlp-
túrinn minn er það.
List er fjarstæða og ég hef
meiri áhuga á að vita hvað fólki
finnst um verk min og hvað það
sér út úr þeim, heldur en með
hvaða hugarfari ég skóp þau.
Eða hvað finnst þér um högg-
myndirnar mínar?“ Og ég sem
las að sá sem ætlaði sér að lýsa
list Roberts Jacobsen færðist
mikið í fang, því verk hans
geymdu svo margar andstæður,
segi hreint út að mér finnist list
hans einfaldlega flókin...
Þá hlær Jacobsen og segir:
„Einmitt, það er nefnilega það.
Listin er flókin. Hún er ekki
lengur frumstæð, þvi maðurinn
er ekki lengur frumstæður. Þú
ræður sjálf hvaða augum þú
litur listaverk.
Listamaður þarf að vera svo-
litill heimspekingur. Hann þarf
að horfa að hálfu fram í timann
og að hálfu aftur á bak. Hann
þarf að vera kunnugur bæði
fortið og framtið þegar hann
tjáir, skapar og lifir í nútið.
Listin fylgir samtima sínum.
Þótt ég hafi gaman af im-
pressjónistum og dáist að
renaissance-timunum, hef ég
lítið þangað að sækja. Ég er 20.
aldar listamaður. Við sköpum
okkar eigin samtið, en förum
ekki aftur í aldir. Að dá Rem-
brandt kemur málinu ekki
beint við. Ahrifavaldar mfnir i
listinni eru þýzkir framúr-
stefnu-Iistamenn eins og Klee,
Kandinsky, Barlech, Kirchner
og ítalski málarinn Magnelli."
Ég vil endur
fæðast á íslandi
„Sko,“ segir svo Jacobsen: „1
listinni eru siðvenjur hvers og
eins tima. Maður verður að
berjast gegn öllum siðvenjum
til að skapa nýjar. Þess vegna
segi ég að listin sé fjarstæða
óiíkra heima og tima.
„Þetta er uppáhaldshögg-
myndin mín,“ segir hann um
Draum Súsönnu (1973 — 74),
einu rauðmáluðu höggmyndina
á sýningunni. „Taktu eftir
rauða litnum. Sjáðu hvað hann
er mildur og langt frá því að
vera „agressivur". Hann er
hamingjusamur. Hann er
„l’amour" — hin upprunalega
ást. Ástin f dag er vélræn og
yfirborðskennd eins og þessi
höggmynd mín lýsir.“ Það er
verkið, sem ber hið furðulega
nafn: Vaktaskipti phallokrat-
anna (1976). „Þetta táknar hið
nýja almætti — hinn nýja fals-
guð. Og hér,“ segir hann og
bendir á aðra höggmynd, setn
heitir Opus Mingus (1974 —
76). „Þessi höggmynd er geim-
urinn — hljóða og þögla röddin
inni i okkur öllum. Tónlist-
in...“
Skulptur triptique (1976) er
enn ein athyglisverðra högg-
mynda á sýningunni. „Þessi
höggmynd sýnir þróun lifsins,"
segir Jacobsen og strýkur hendi
sinni eftir sveigðum járnstöng-
unum. „Svona er lifið. Þú ferð
upp á við allt til endalokanna,
aftur niður á við og I gegnum
hinar og þessar hindranir.
Kannski endurfæðistu.
Ég trúi á annað lif og ég held
að það næsta verði betra en
þetta. Ég vil endurfæðast á ís-
landi. Þetta er alveg stórkost-
legt land. Landslagið er það
stórbrotnasta og margbreytileg-
asta, sem ég hef nokkurn tima
séð. Með hverjum kílómetra,
sem farið er, breytist landslagið
alveg eins og list min.“
Listamaður má
ekki vera incognito
„Hér á Íslandi hef ég fengið
innblástur. Bæði frá landslag-
inu og fólkinu, sem ég hef hitt.
Islendingar eru ólíkir öllum
öðrum. Þeir eru einstaklings-
hyggjumenn. Ekki þessi þraut-
leiðinlegi massi, sem byggir
stórborgir.
Nútimamaðurinn er ekki
lengur maður og hann á ekkert
frelsi. Hann fer ekki sínar eigin
leiðir. 1 listinni er ekki hægt að
fara annað en sínar eigin leiðir,
öðruvisi væri það ekki sönn list.
Listamaður má ekki vera
„incognito".
Sumir listamenn búa sér til
og lifa lífi vesalingsins. Þeir
kaupa sér skó, sem eru þremur
númerum of litlir, ganga I þeim
til að kvelja sig, svo ég taki
likingu. En þeir eru ekkert
meiri listamenn fyrir vikið.“
Sé Jacobsen spurður hvenær
hann hafi fengið áhuga á högg-
myndalist eða list almennt
verður svarið: 4. júni árið 1912.
Daginn, sem hann fæddist.
„Listamaður fæðist með inn-
sæi sé hann sannur. Það lærir
enginn að verða listamaður. Ég
hef aldrei i listaskóla komið og
þó er ég prófessor við Listahá-
skólann í Kaupmannahöfn og i
Múnchen. Það er eingöngu
hægt að læra tæknina.
A hverjum degi reyni ég að
skilgreina lifið og tilveruna.
Eftir að ég hef lokið einni högg-
mynd, finnst mér ég úthvíldur
maður. Ég hef tjáð mig og
fengið útrás.
Listaverk er eins og tvö form,
sem geta af sér hið þriðja, alveg
eins og maður og kona geta af
sér barn.
Og nú skal ég segja þér svolít-
ið,“ segir Jacobsen kiminn:
„Það er Guð, sem gefur mann-
inum hæfileikann. En það er
Djöfullinn, sem gefur honum
eiginleikann...“
Síðan brosir hann kankvist
og segir: „Og takist þér að skil-
greina eiginleika listarinnar —
þá ertu betri en Einstein."
Wolfgang Haller f „Felix Krull"
eftir Thomas Mann
Þýzkur
gesta-
leikur
í Iðnó
LEIKFÉLAG Reykjavíkur og
Germanía hafa haft samvinnu uni
að fá hingað kunnan þýzkan leik-
ara, Wolfgang Haller, sem verður
gestkomandi f Iðnó n.k. föstu-
dagskvöld og fer með valda kafla
úr leikgerð skáldsiigunnar „Felix
Krull" eftir Thomas Mann.
Jafnframt því að vera þekktur
leikari og leikstjóri, sem hefur
komið mikið við sögu í þýzku leik-
húslifi, er Wolfgang Haller kunn-
ur viða um lönd af leikferðuni
sinum og kynningum á leikbók-
menntum á þýzku. Hann stendur
þá jafnan einn á leiksviðinu og
bregður sér í gervi hinna ýmsu
persóna leiksins, og hvarvetna
hefur hann fengið orð fyrir að
hafa einkar vel á valdi sínu þá
vandasömu listgrein leikhússins,
eins-manns leik.
„Felix Krull” er meðal þekkt-
ustu verka Thomasar Manns„Sag-
.an hefur verið þýdd á islenzku og
las þýðandinn, Kristján Arnason,
hana í Ríkisútvarpið veturinn
1962—63. i leiksýningu Wolf-
gangs Haller eru þræddir hinir
ýmsu spaugilegu og ádeiluríku
þættir sögunnar. Sýningin tekur
um tvo tima.
Wolfgang Haller mun aðeins
koma fram í þetta eina skipti á
islandi nð þessu sinni.
Súsönnu.
36.9 millj. kr.
í tekjuafgang
hjá Stéttarsam-
bandi bænda
Frá Trysjíva Gunnarssyni,
biaðamanni >1bl. á Fiðum:
NIÐURSTÖÐUTÖLUR rekstrar-
reiknings Stéttarsambands
bænda fyrir árið 1976 urðu 52,9
milljónir króna. Tekjur sam-
bandsins voru frá Búnaðarmála-
sjóði 25 milljónir, vextir og vísi-
tölubætur af rikisskuldabréfum
24.9 millj. króna og rekstraraf-
gangur af Bændahöllinni 2.8
milljónir króna. Helztu gjaldalið-
ir eru kostnaður við fulltrúa-
fundi, 3.2 milljónir, framlag til
styrktarsjóðs, 3 milljónir, stjórn-
unarkostnaður 2,7 milljónir, störf
erindreka 1,6 milljónir og styrkur
og gjafir 1,1 milljón. Samtals
námu útgjöld Stéttarsambandsins
árið 1976 15,9 milljónum króna og
tekjur sambandsins umfram gjöld
námu 26,9 milljónum króna.
Síld til fryst-
ingar í Ólafevík
Ólafsvík. 30. áKÚst —
I GÆR lönduðu hér tveir rekneta-
bátar síld til frystingar. Matthild-
ur var með 140 tunnur og Halldór
Jónsson 55 tunnur. Í dag er all-
hvasst og kalt og enginn bátur á
sjó.
— Helgi.