Morgunblaðið - 22.09.1977, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. SEPTEMBER 1977
25
-Draga þarfúr...
Framhald af bls. 13
lagarík mistök. Allar megin-
ákvarðanir voru teknar :'ður en
náttúruhamfarirnar þar nyðra
hófust. Allir góðir menn vona að
sjáifsögðu, að þær muni ekki
valda verulega tjóni á þessum
mannvirkjum né öðrum, en þótt
ekki hefði dregið til neinna elds-
umbrota, hefði fjárfestingin í
Kröflu hlotið að verða gífurlegur
baggi á þjóðarbúinu. A undan-
förnum árum hefur ríkisvaldið i
raun og veru ekki haft neina
heildarstefnu í orkumálum, auk
rangra ákvarðana, sem Kröflu-
virkjun er skýrast dæmi um.
Þá er rétt að nefna stefnuna i
málefnum landbúnaðarins. Það
ætti að hafa verið ábyrgum mönn-
um ljóst í áratugi, að skipulag
íslenzkra landbúnaðarmála hefur
verið stórgallað, að afskipti rikis-
vaidsins af landbúnaðarmálum
hafa ekki beinzt i rétta átt og að
neytendur og skattgreiðendur
hafa orðið að bera þungar fjár-
hagsbyrðar af þeim sökum, án
þess þó að bændum hafi verið
tryggð góð lífskjör. Ríkisvaldið
hefur stuðlað markvisst að þvi að
auka landbúnaðarframleiðsluna,
og þá fyrst og fremst framleiðslu
sauðfjár- og mjólkurafurða, án
minnsta tillits til þarfa innan-
landsmarkaðsins. Langt er síðan
það var ljóst, að framleiðsla land-
búnaðarafurða var orðin mun
meiri en svaraði til þarfa þjóðar-
innar sjálfrar, svo :ð flytja hefur
þurft út verulegan hluta fram-
leiðslunnar, þótt ekki fengizt fyr-
ir þann útflutning nema þriðjung-
ur til helmings framleiðslukostn-
aðar. Ekki ætti að þurfa að fjöl-
yrða um það, að það getur ekki
verið hagkvæmt frá þjóðhagslegu
sjónarmiði að nota vinnuafl, fjár-
magn og náttúruauðlindir til þess
að framleiða afurðir, sem að verð-
mæti til eru ekki helmingur þess,
sem til er kostað. Einhver hlýtur
að greiða mismuninn. I þessu til-
felli er það auðvitað þjóðin i
heild, skattgreiðendurnir, sem
greiða verða hærri skatta en ella.
Auk þess hefur stefnan í málefn-
um landbúnaðarins valdið því, :ð
framleiðslan er fábreyttari en
æskilegt væri. Neytendur greiða
ekki aðeins hærra verð en vera
ætti, heldur eiga þeir ekki kost á
þeirri fjölbreytni á sviði landbún-
aðarvöru, sem æskileg væri.
I stað þess að stuðla stöðugt að
aukinni landbúnaðarframleiðslu
— eða í bezta falli að láta hana
afskiptalausa — hefði ríkisvaldið
átt að miða stefnu sína í málefn-
um landbúnaðarins við það, að
draga úr þeirri offramleiðslu,
sem farið hefur á erlendan mark-
að, en efla framleiðslu annarra
búgreina, svo sem alifuglarækt,
svínarækt og grænmetisfram-
leiðslu. Málefni landbúnaðarins
eru dæmi um það, að rikisvaldið
hefur fylgt rangri stefnu.
Um aðra mikilvægustu atvinnu-
grein islendinga, iðnaðinn, er það
að segja, að á þvið sviði hafa ekki
átt sér stað nein meiri háttar mis-
tök. Þvert á móti hefur islenzkur
iðnaður sem betur fer styrkzt á
undanförnum árum, án efa sum-
part vegna aðildar islands að
EFTA og samningsins við Efna-
hagsbandalagið. Ríkisvaldið hef-
ur þó ekki sýnt það í verki, t.d. að
þvi er snertir lánsfé og vaxtakjör,
að það hafi gert sér næga grein
fyrir þvi, hversu mikilvægur vaxt-
arbroddur hinn sívaxandi inn-
lendi iðnaður er í íslenzku efna-
hagslifi.
Um samgöngumál er sem betur
fer það að segja, að á þvi sviði
hafa átt sér stað ánægjulegar
framfarir.
Ég læt þessi dæmi nægja til
rökstuðnings þeirri staðhæfingu,
að það öngþveiti, sem nú ríkir þvi
miður í íslenzkum efnahagsmál-
um á ekki rót sina að rekja til
þess, að skilyrði ríkisvaldsins til
afskipta af atvinnu- og viðskipta-
lífinu séu of mikil, heldur til hins,
að sumpart hefur þessum skilyrð-
um ekki verið beitt og sumpart
beitt ranglega. Ríkisvaldið hefur
með hóflausri útgjaldaaukningu
og of mikilli fjárfestingu átt veru-
legan þátt í aukningu verðbólg-
unnar og skuldasöfnuninni er-
lendis, það hefur vanrækt að
koma í veg fyrir óhóflega og arð-
lausa fjárfestingu í fiskiskipaflot-
anum, það hefur efnt til rangrar
fjárfestingar í orkumálum og það
hefur iagt þungar byrðar á skatt-
greiðendur með rangri stefnu í
málefnum landbúnaðarins. Það,
sem að er í íslenzkum efnahags-
málum, er ekki, að heilbrigðum
markaðsviðskiptum hafi verið of
þröngur stakkur skorinn, heldur
að ríkisvaldið hefur fyigt rangri
stefnu. Með þessu er ég þó engan
veginn að gera lítið úr þeirri þýð-
ingu, sem heilbrigð markaðsvið-
skipti, undir hóflegu heildareftir-
liti af opinberri hálfu, geta haft
fyrir framleiðni og hagvöxt. Arð-
semissjónarmiðið á fyllsta rétt á
sér, þótt það megi ekkí verða alls
ráðandi, þar eð einkahagsmunir
og almannaheill fara því miður
ekki alltaf saman. Vandinn við
heilbrigða efnahagsstjórn er ein-
mitt fólginn í því, að finna hag-
kvæmt jafnvægi milli arðsemis-
sjónarmiðsins i atvinnurekstri og
viðskiptum, og félagslegs heildar-
jafnvægis i þjóðarbúskapnum. A
undanförnum árum hefur hin
gífurlega verðbólga ruglað menn
í ríminu að því pr arðsemissjónar-
miðið snertir. Á verðbólgutimum
verður heildarfjárfesting ekki
endilega arðbær frá þjóðhagslegu
sjónarmiði, þótt hún geti skilað
þeim, sem festa fé, miklum ábata.
Eina leiðin til þess að efla arð-
semissjónarmiðið er því að vinna
bug á verðbólgunni. Meðan hún
varir, beinist fjárfestingin inn á
rangar brautir frá þjóðhagslegu
sjónarmiði.
Að því er snertir það hlutverk
ríkisvaldsins, að stuðla að félags-
legu heildarjafnvægi í þjóðarbú-
skapnum, samhliða því, að
arðsemissjónarmiðið fái að njóta
sin, er ein björt hlið á ástandi
íslenskra efnahagsmála, en það
er, að hér skuli vera full atvinna.
Að visu er það galli á gjöf Njarð-
ar, að hin mikla eftirspurn eftir
vinnuafli á rót sína að rekja til
hinnar miklu fjárfestingar, en or-
sakir hennar eru hins vegar verð-
bólgan. Hætt er þvi við, að við-
lei.tni til þess að draga verulega
úr verðbólgunni stofni atvinnu-
stiginu i hættu. Hér er um að
ræða einn alvarlegasta vandann
sem við er að etja. Vond er verð-
bólgan, en verra væri þó mikið
atvinnuleysi. Verst af öllu væri
þó hvort tveggja.
Eins og ég sagði áðan, hlýtur
forsenda þess, að unnt sé að
mynda sér skynsamlega skoðun á
því hvernig ráða eigi fram úr
efnahagsvandamálum þjóðarinn-
ar, að vera sú, að reyna að gera
sér grein fyrir, hver sé orsök
vandans. Það hefi ég reynt að
gera í þessum orðum mínum.
Meginorsök vandans er sumpart
röng stefna ríkisvaldsins i fjár-
festingarmálum og sumpart van-
ræksla þess við að hafa forystu
um heilbrigða uppbyggingu
sjávarútvegs og landbúnaðar. Séu
þessar skýringar réttar, ætti að
mega draga af þeim þær ályktanir
að stefna sú, sem nú þyrfti að
móta, ætti að grundvallast á því
að draga úr fjárfestingu, bæði
opinberri fjárfestingu og fjárfest-
ingu einkaaðila. Það þurfa að
vera fyrstu sporin i baráttunni
við verðbólguna og gegn skulda-
söfnuninni erlendis. En samtimis
verður að gera samræmt stórátak
til þess að auka hagkvæmni, bæta
framleiðni í öllum aðalatvinnu-
vegum þjóðarinnar, sjávarútvegi,
iðnaði, landbúnaði og viðskiptum.
Hér kemur arðsemissjónarmiðið
til skjalanna. Enginn vafi er á því,
að framleiðni er stórlega ábóta-
vant i atvinnurekstri íslendinga.
Við höfum á undanförnum árum
dregizt aftur úr nágrannaþjóðum
okkar hvað lífskjör snertir. At-
vinnuvegir okkar virðast ekki
færir um að greiða sama kaup og
gerist í nokkrum helstu viðskipta-
löndum okkar. Auðvitað er ein
skýringin sú, að það fé, sem þjóð-
in hefur varið til fjárfestingar á
undanförnum árum og er hlut-
fallslega meira en átt hefur sér
stað hjá nokkurri nágrannaþjóða
okkar verður ekki einnig notað til
neyzlu. Fjárfestingin hefur að
sjálfsögðu verið á kostnað neyzl-
unnar. En það verður ekki nóg að
draga úr fjárfestingunni til þess
að bæta lífskjörin með þeim
hætti, sem nauðsynlegt er. Það
gerist ekki nema í kjölfar skipu-
legra stórátaka til þess að auka
reksturshagkvæmni í atvinnulifi
þjóðarinnar. Verðbólgan torveld-
ar slika viðleitni. Þess vegna verð-
ur hvort tveggja að gerast i senn,
að dregið sé verulega úr verðbólg-
unni og að reksturshagkvæmni at-
vinnuveganna sé bætt. Þá fyrst
getum við búizt við þvi, að hér
hefjist aftur skeið stöðugs, aukins
hagvaxtar, samfara fullri atvinnu
og viðráðanlegri verðbólgu.
XXX
(Ræða Ingólfs Jónssonar fyrr-
verandi viðskiptaráðherra á þess-
um sama fundi Verzlunarráðs ís-
lands verður einnig birt hér í
blaðinu).
Viljið þið koma
með okkur í indiánaleik,
við fáumst í eftirtöldum verzlunum.
Tómstundahúsið, Snerra, Mosfellssveit,
Laugavegi 1 64, Óðinn, Akranesi,
Liverpool, Laugavegi 1 8A Amaró, Akureyri.
T

4
m m
aP!l
►
Smíðajárns-
lampar
Borðlampar
Hengilampar
Vegglampar
Olíuofnar
Gasluktir
Olíuhandluktir
Olíulampar
10 ", 15 ", 20".
Arinsett
Olíuofnar
með rafkveikju
HÍB- Ofi BOLTAKLIPPUR
VÍR OG
BOLTAKLIPPUR
SKIPTILYKLAR
RÖRTENGUR
STJÖRNULYKLAR
TOPPLYKLAR
VÆKJADÆLUR
FEITISPRAUTUR
SMURNINGSKÖNNUR
ÁHELLISKÖNNUR
•
EINÞÆTTUR VÍR,
GALV. 1.2-2 0-
2.6 og 3.2 m/m.
GÚMMÍ-
PLÖTUPAKKNING
3.0 og 5.0 m/m
•
BÓMULLARGARN
HÖRGARN
NÆLONGARN
Notið
Ryðeyðir og ryðvorn,
YFIR 30 ARA REYNSLA
HER Á LANDI
VÆNGJADÆLUR
FEITISSPRAUTUR
Ánanaustum
Simi 28855