Morgunblaðið - 09.10.1977, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. OKTÓBER 1977
31
Flest húsanna eru í öðrum
flokki, en þaö eru hús sem talin
eru hafa menningarsögulegt gildi
í sjálfu sér og þar aö auki ómiss-
andi fyrir umhverfið. í þriðja
flokki eru hús, sem talin eru
ómissandi fyrir nánata umhverfi,
en þau eru talin tvö, Garðastræti
13 og Mjostræti 10. Og að lokum í
fjórða flokki þau hús, sem talið er
að beri að varðveita einkum
vegna þess giidis sem þau hafa
fyrir umhverfi sitt og eftirsjá
væri að ef hyrfu, en þar eru talin
Brattagata 6, Garðastræti 9 og 25,
Grjótagata 5, 9 og 14 og Mjóstræti
2.
Fyrír utan þessa flokka eru
hús, sem ekki hafa verið merkt.
Tvær húseignir hafa litið gildi
fyrir hverfið vegna legu sinnar,
Garðastræti 3 og Vesturgata 11,
segir í skýrslunni. Þrjú hús eru
talin mega hverfa. Eitt þeirra er
illa farið og nýtur sín ekki þar
sem mjög hefur verið þrengt að
þvi: Fischersund 1. Annað hús
hefur litið notagildi, Garðastræti
23. Þriðja húsið er mjög aðþrengt
og án nokkurs sérstaks gildis,
Grjótagata 14 B. Er hver húseign
metin sem heild, en athugasemdir
gerðar við sum útihús.
Loks hef ur verið gerð könnun á
ástandi hvers húss. Er húsunum
skipt í 5 flokka, og miðað við að
húsið verði gert nothæft eins og
nýtt væri, jafnframt að tillit verði
tekið til gerðar þess og sérein-
kenna. Kemur þar í ljós að 3/4
bygginga i Grjotaþorpi eru i
þremur fyrstu flokkunum. þ.e.
0—50% og er meðalendurnýjun-
arhlutfall í þeim flokkum 23%
eða tæpur fjórðungur af heildar-
byggingarkostnaði. Þegar endur-
nýjunarhlutfall húss er um 30%,
skiptist kostnaður að jafnaði
þannig að tæp 10% er vegna frá-
gangs (málunar, veggfóðurs, dúk-
lagningar o.s.frv.) — tæp 10%
vegna endurnýjunar og breytinga
á föstum innréttingum (eldhús
o.s.frv) og tæp 10% vegna endur-
nýjunar lagna (þ.á m raflagna)
auk nokkurra minni háttar endur-
nýjunar á einstökum byggingar-
hlutumþ
0 Einstætt
menningarsögugildi
1 lokakaflanum segir: Grjóta-
þorpið hefur einstætt menningar-
sögulegt gildi i sjálfu sér og fyrir
það eitt ber að varðveita það. En
Framhald á bls. 33.
Mjóstræti 3
1820
1848
1869
1901
1920
1940
Þóroddur Sigmundsson
Einar Sæmundsson hattari og borgari
Guðrún ólafsdóttir ekkja E.S.
Sigríður Einarsdóttir húsfreyja
Haraldur Níelsson prófessor
Silli og Valdi kaupa
Þar stóð fyrrum fjós Christophers Fabers, faktors hjá
Súnchenberg, og var það nefnt Fabersfjós. Nokkru
siðar byggði Þóroddur Sigmundsson þar bæ sinn, Þórodds-
bæ, sem síðar nefndist Brekkubær og bjó þar Einar
Sæmundsson hattari. Dóttir hans, Sigríður, kona
Eiríks Magnússonar, bókavarðar í Cambridge, lét rifa
bæinn og reisa stórt hús "Vinaminni" þar á lóðinni.
Var húsið reist 1885. Sigríði, sem var mikill skörungur
var annt um menntun kvenna og hugðist hún reka kvenna-
skóla í "Vinaminni". Hann starfaði þó aðeins einn vetur,
1891-92. Veturna 1904-6 var þar kvöldskóli Iðnaðar-
mannafélagsins, forveri Iðnskólans í Reykjavík. Skömmu
eftir aldamótin bjó þar Jón Vídalín konsúll breta, ásamt
konu sinni, þann tíma ársins, sem þau dvöldust á landinu,
Héldu þau uppi mikilli risnu og höfðu stórveislur, sem
athygli vöktu í bænum. Árin 1909-15 bjó Ásgrimur Jóns-
son málari efst í húsinu og h'afði þar vinnustofu, en
hélt árlega vorsýningar sínar á miðhæðinni.
Húsið er járnvarið timburhús, kjallari, tvær hæðir og
ris. Ibúðir eru á öllum hæðum og í kjallara. Húsið
er með láréttri vatnsklæðningu, en hefur frá aldamótum
verið klætt bárujárni. Gluggar eru óbreyttir, en i
risi hefur tveim hliðargluggum verið bætt við á hvorum
gafli. Skipt hefur verið um útidyrahurðir. Aðrar
útlitsbreytingar virðast ekki hafa verið gerðar.
Sunnan við húsið er garður og bárujárnsgirðing meðfram
götunni.
HÚsið er ómissandi fyrir Grjótaporpið, baeði vegna
legu sinnar og gerðar. Var það reist sem skóli og
munu erlendir smiðir hafa verið fengnir til verksins.
Einkennist öll bygging hússins af miklum glæsibrag
og stórhug þeirra, sem að henni stóðu. Má telja húsið
einstakt, einkum ef haft er i huga á hvaða tima það
var byggt.
Svæðið umhverfis húsið þyrfti að raekta og setja rimla-
girðingu meðfram götunni. Vegna stærðar sinnar krefst
húsið mikils rýmis, sem fá mætti, ef húsið nr. 1 við
Fischersund yrði fjarlægt.
ástandi húsanna
MARGIR listamenn hafa
kvartað undan því að vera synir
smáþjóðar og jafnvel lagt sig
fram um að hylja þá augljósu
vankanta i vo'n um að verða
taldir jafningjar í hópi stór-
þjóðalistamannanna. Þessi van-
metakennd er ekki sérkenn-
andi fyrir Islendinga, því hvert
sem litið er, þá knýr aðdáunar-
þörfin menn til að leita um-
sagnar hjá þeim sem ofar
standa að áliti, frægð og auði.
Það er augljóst að smáþjóð er
takmarkaður vettvangur og
þeir sem eiga sér stóra drauma,
verða því að leita út fyrir hring-
mörk átthagaálaganna, trúa á
mátt sinn og megin og gæfuna.
Stefán Islandi er náttúrubarn,
sem var bókstaflega talaö,
uppgötvað og sent út i hinn
stóra heim og upplifir stór
ævintýri en veit ekki eða hefur
ekki þörf fyrir að vita á hvern
hátt er hægt að gera sér sem
mestan mat úr hæfileikunum.
Söngur er líka sérkennilegt fyr-
írbæri. Þrátt fyrir kunnáttu og
hæfileika getur söngur verið
sleginn slikri tilfinningablindu
að hægt er að sætta sig við hann
aðeins vegna þess að hann er
vel fram færður. Sé sungið af
tilfinningu og hlýju er hægt að
fyrirgefa margt. Söngur
Stefáns íslandi er ekki aðeins
glæsilegur vegna góðrar tækni
og raddgæða, hann er gæddur
hlýju og sönggleði, sem er
upprunaleg og óspillt. Stefán er
að visu hættur að syngja en
söngur hans er til sem lifandi
list i dag og það er trú min að
upptökur á söng hans eigi eftir
að vckja mikla undrun og eftir-
tekt hjá komandi kynslóðum.
Það má vera að söngmennt ts-
Iendinga sé með öðru og betra
sniði í dag en á uppvaxtar-
dögum Stefáns. Nú eru risnir
upp skólar og menntuðu söng-
fólki fjölgar stöðugt. Á einu
sviði stöndum við enn i sömu
sporum og þegar Stefán var
ungur, þvi enn hefur ekki
tekist að stofna hér óperu. Þeir
sem telja sig eiga erindi á söng-
svið óperunnar i dag þurfa þvi
að fara utan. Hinn stóri heimur
tekur þeim siður en svo fagn-
andi, þeir þurfa að skapa sér
nafn, en eru án allra tengsla og
kjölfestu sem átthagar geta
verið. Að vera Skagfirðingur,
af góðu söngfólki, hefur merk-
ingu hér á Islandi. En að vera
Islendingur erlendis gagnar
engum og samskíptin við fólk
eru ópersónuleg, í besta máta
vinsamleg og fljót að fyrnast.
Því hefur verið haldið fram að
stofnun óperu sé ófram-
kvæmanleg og svo ofboðsiega
kostnaðarsamt fyrirtæki i
Tónllst
eftirJÓN
ÁSGEIRSSON
rekstri, að slíkt sé með öllu
óviðráðanlegt fyrir fámenna
þjóð. Sú ópera, sem stofnuð
yrði hér á landi, gæti aldrei
orðið sambærileg við slikar
stórstofnanir erlendis og þyrfti
fyrst til að byrja með að fást við
einföld og viðráðanleg verk-
efni, bæði í kostnaði og manna-
haldi. Eg legg til að Stefáni
Islandi verði gefin sú afmælis-
gjöf að Alþingi Islendinga
stofni með lögum óperu á
tslandi. Islenskir sðngvarar
munu ekki telja eftir sér að
legrja airri stofnun lið, án
stórra endurgjalda.
Framtið söngmenntar á
Islandi er að miklu leyti undir
þvi komin að tii einhvers sé að
vinna er um leið ræki á eftir
þvi að lagður væri góður grund-
völlur að menntun söngfólks.
JSIíkt fyrirtæki yrði og hvatning
til að fást við óperusmið og
aldrei að vita, hvað við íslend-
ingar gætum gert á því sviði. Ég
heiti á islenska söngvara og
unnendur sönglistar að vinna
sameinaðir að því marki að
stofnuð verði ópera til heiðurs
Stefáni íslandi.
Jón Asgeirsson