Morgunblaðið - 18.11.1977, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. NÖVEMBER 1977
semi. En menntun og listsköp-
un eru jafnframt einhver
kröftugasti hvati, sem til er að
öllum athöfnum og uppbygg-
ingu. En menningin er ekki aö-
eins hvati að framförum, hún
er einnig það, sem réttlætir
brauðstritið og gefur lífinu
gildi.
Endurnýjum
innan frá
Á vegum ungra sjálfstæðis-
manna hefur að undanförnu
verið unnið merkilegt starf um
mikilvægi þess að ríkið dragi úr
umsvifum sínum undir kjörorð-
inu „báknið burt“. Margir gera
sér ekki ljóst, að þessi viðleitni
er sprottin af þeirri þörf, sem
við finnum til þess að aðlaga
þjóðfélagið breyttum aðstæðum
á hverjum tíma. Það segir sig
sjálft, að hinar ýmsu ríkis-
stofnanir voru settar á fót af
djörfung og stórhug á sínum
tíma, en það réttlætir ekki að
við skoðum þær gagnrýnislaust.
Sérhver stofnun á sér ákveð-
inn aðdraganda, blómaskeið og
lokaþátt. Hver stofnun hefur
tilhneigingu til þess að geta af
sér aðrar stofnanir. Á0ur en
varir getur komið fram sú
staða, að upphaflega stofnunin
er orðin óþörf og hún orðin
baggi á skattgreiðendum.
Meginreglan hlýtur að vera,
að ríkið sé aðili að því að koma
á fót þjóðþrifafyrirtækjum,
sem annars ættu erfitt upp-
dráttar. Þessum stuðningi
verður síðan að halda áfram
meðan nauðsyn krefur. En um
leið og sú staða kemur upp að
einstaklingar i þjóðfélaginu
eru orðnir þess megnugir að
reka sams konar fyrirtæki sjálf-
ir án þess að þjónustan verði
lakari er kominn tími til að
leggja þessa sömu stofnun
niður fyrir fullt og allt.
Framhald á bls. 23
Erna Ragnarsdóttir innanhússarkitekt:
Iendingar erum að átta okkur á
því hve aðstæður hér á Iandi
eru á margan hátt ólíkar þvi,
sem er í öðrum löndum. Þessi
staðreynd svo og fjarlægðin frá
næstu nágrönnum okkar gera
það að verkum, að hvort sem
okkur líkar það betur eða verr
stöndum við einir og verðum
fyrst og fremst stórir af sjálfum
okkur.
Smæð þjóðarinnar skapar
margvísleg vandamál á nær öll-
um sviðum þjóðlífsins. Hér á
landi verður hver og einn að
starfa á mörgum sviðum sam-
tímis. Ætli nokkur önnur þjóð
hafi jafnmargar stofnanir, fé-
lög og fyrirtæki á hvern íbúa?
En það er fleira en smæðin,
sem gerir okkur erfitt fyrir.
Það eru víst fáir, sem vakna
upp við það einn góðan veður-
dag að hafa reist stóriðjuver
ofan á eldgíg eða að bændur í
einu af bestu ræktunar-
héruðunum í landinu eru orðn-
ir svo þreyttir á gæftaleysinu,
að þeim er skapi næst að gefa
kartföluræktina upp á bátinn.
En atvinnulíf og menning er
ekki sitt hvað. Efnahagsleg vel-
megun er auðvitað frumfor-
senda allrar menningarstarfs-
Erna Ragnarsdóttir.
Guðlaugur Bergmann:
hægt að bjóða rekstur toll-
stjóraskrifstofunnar út eins og
hvert annað verk? Tollstjóri
væri fyrir hendi til eftirlits fyr-
ir rikið, tollþjónar annast eftir-
lít sem áður og ríkisendurskoð-
un væri á sínum stað. Ég hef
rætt þetta við marga menn inn-
an rikisbáknsins og enginn
þeirra séð nokkuð athugavert
við það. Min vissa er, að þá
mundi kostnaður við rekstur-
inn stórminnka óg þeir aðilar
sem þar myndu vinna hefðu
mun hærri laun.
Heyrt hef ég sagt að yfir-
menn rikisstofnana raðist upp
eftir launastiganum eftir fjölda
undirmanna. A því sést að ekki
er verið á neinn hátt að hvetja
yfirmenn til aukinnar rekstrar-
hagræðingar.
DÆMI: Hvers vegna er ekki
hægt að reka Skipaútgerð ríkis-
ins af einkaaðilum?
DÆMl: Hvers vegna er ekki
hægt að reka Bifreiðaeftirlit
ríkisins af einkaaðilum?
DÆMI: Hvers vegna er ekki
hægt að reka Innkaupastofnun
rikisins af einkaaðilum eða
réttara af hverju er það fyrir-
tæki yfirleitt til.
Það væri hægt að halda svona
lengi áfram, þ.e.a.s. fyrir hægri
mann sem trúir að allt sem
Framhald á bls. 23
3. Hægri maður vill lýðræðis-
legt þjóðskipulag.
4. Hægri maður vill sem
minnst afskipti ríkisvaldsins
af þegnunum.
5. Hægri maður vill að ríkis-
valdið hjálpi þegnunum til
að hjálpa sér sjálfir.
6. Hægri maður vill að hver
einstakur maður sé aðalat-
riðið en ekkí að maðurinn sé
aðeins partur í kerfisvél-
inni.
7. Hægri maður trúir á mátt
einstaklinga til að leysa sam-
eiginlega öll mál á farsælan
og mannlegan hátt.
8. Hægri maður trúir á vilja
og hæfileika manna til að
sigrast á öllum vinstri boð-
sköO eftir lýðræðislegum
leiðum.
Þá er það á hreinu. Ætla
mætti að þar sem þetta er
hægri, sé vinstri ranghverfan.
Læt ég mönnum eftir saman-
burðínn.
Skoðum mín á hinu þriskipta
ríkisvaldi er, eins og hægt er að
gera því skil í slíkri grein:
LÖGGJAFARVALD
Alþingi er valdamesta stofn-
un íslenska lýðveldisins. Þing-
menn eru kosnir á þing lil þess
einungis að semja lög sem hægt
er að starfa undir. Þetta er
heilög skylda þeirra við það lýð-
ræðislega þjóðskipulag sem
þeir búa í. Þvi fer víðs fjarri að
þeim hafi tekist það. Allt of
margir þingmenn eru að
Ég vil byrja á því að lýsa yfir
því að ég er hægri maður og
fylgi þar af leiðandi hægri
stefnu. Það að vera hægri
maður er ekki að vera nasisti
eða fasisti, kapitalisti eða ihald.
Þetta verð ég að taka fram
vegna áratuga áróðurs vinstri
aflanna og þeim hefur orðið
ágengt, það sanna hinir fjöl-
mörgu hægra menn sem eru
hræddir við að viðurkenna að
þeir séu til hægri.
Hvað er svo að vera hægri
maður í mínum skiiningi:
1. Hægri maður vill vera
frjáls maður, frjáls i athöfn
og hugsun.
2. Hægri maður vill láta ein-
staklinginn og hans verk
dafna — framtak einstakl-
ingsins.
Guðlaugur Bergmann
vafstra i stjórnsýslu og fram-
kvæmdavaldi, þó vitað sé að
þeir hafi mikil áhrif þar á, eiga
þar alls ekki að starfa að þeim
málum beint. Það er öruggt að
margt mundi betur fara í þessu
þjóðfélagi ef þingmenn beittu
FRAMKVÆMDA-
VALDIÐ
„Rikisstjórn Islands er æðsti
handhafi framkvæmdavaldsins
ásamt forseta. Rikísstjórnin
hefur eftirlit með öllum lægra
settum stjórnvöldum og hún
verður að gæta þess að þau
starfi af alúð í þágu ríkisins og
borgaranna". Svo mörg voru
þau orð og íögur. Gerir nokkur
sér grein fyrir öllum öngum
framkvæmdavaldsins, öllum
ráðuneytunum og þáttum
þeirra sem teygja sig í ótrúlega
marga málaflokka. Ég get ekki
séð hvers vegna fjölmargir af
þessum málaflokkum gætu
ekki auðveldlega verið i hönd-
um einstaklinga og samtaka
þeirra.
DÆMI: Hvers vegna er ekki
sér alls hugar að þvi að semja
lög sem hægt væri að fara eftir.
Einmenningskjördæmin
myndu skapa okkur betri þing-
menn, þingmenn sem hefðu
mun meira aðhald, enda finnst
mér fráieitur mismunur á at-
kvæðamagni bak við hvern
þingmann i dag. Formi á þjóð-
aratkvæðagreiðslu þyrfti að
breyta sem allra fyrst á þann
veg að auðveldara yrði að
kanna vilja þjóðarinnar með
stuttum fyrirvara því eðlilegt
er :ð við séum spurð álits á
málum sem eru mikilvæg og
orka tvímælis.
Dýrt að vera íslendingur
ÚTLENDINGAR undrast að þá
sé hægt að halda uppi þjóðfé-
lagi meðal 200 þúsund íbúa á
skeri úti í Atlandshafi. Þó tek-
ur fyrst steininn úr þegar þeir
sjá, að við teljum þetta ekki
aðeins sjálfsagðan hlut, heldur
gerum þá kröfu að standa jafn-
fætis margfalt fjölmennari
þjóðum á öllum mögulegum
sviðum. Það má kannski segja
með nokkrum rétti að ef okkur
á að haldast á fólki hér úti á
hjara veraldar stoði ekki að
bjóða upp á eintóms tros.
En það er dýrt að reka þjóðfé-
lag, enda linnir seint umræðum
um hvaóa leiðir eigi að fara að
þvi marki. En hvað felst þá í
því að reka þjóófélag? Er ekki
aðalatriðid, að við reynum eftir
því sem kostur er að gefa hverj-
um og einum tækifæri til að
starfá á því sviði, sem hæfileik-
ar hans og menntun standa til.
Sinfónía—
til hvers?
Það er einmitt þetta atriði, að
gefa fólki tækifæri til starfs-
vals, sem svo margir misskilja.
Það er ekki hægt að mennta
fólk í tónlist — svo dæmi sé
nefnt — nema þessi menntun
hafi eitthvert takmark. Tak-
markið hlýtur að vera, að tón-
listarfólk geti síðan starfað sem
skapandi einstaklingur innan
þessa starfssviðs. En sinfóníu-
hljómsveit er ekki aðeins
starfsvettvangur fyrir hljóm-
listarmenn. Hún er einn af
hornsteinum æðri menntunar
og menningarlífs í hverju
landi. Þjóð, sem ekki hefur
þessa möguleika og fjölbreytni,
missir allt sitt besta fólk á
þessu sviði til útlanda. Það er
dýrt að mennta menn fyrir
aðra.
Margir hafa haft orð á því, að
það fólk, sem fer á tónleika
sinfoníunnar sé aðeins þröngur
hópur. Þetta er að vísu allt ekki
rétt, en jafnvel þó svo væri
sýndi það einungis að öll ný-
breytni nær fyrst til lítils hóps,
sem síðan vex uns hún verður
að almenningseign.
Að vera
íslendingur
En það stoðar lítið að halda
uppi skólakerfi og mennta-
stofnunum ef peningana vant-
ar. Grundvallarforsenda öflugs
menningarlífs í landinu er
gróskumikið athafnalíf og
blómlegir atvinnuvegir. Við Is-
Stórminnkuð kerfisafekipti og
meira réttaröryggi eiristaklinga