Morgunblaðið - 04.12.1977, Blaðsíða 6

38
ÓGNARÖLD
Bókin
um blóð-
bað Idi
Amins
ÞEGAR Idi Amin komst til valda í
Uganda, árið 1971, byrjaði hann á
því að riðla öllu stjórnkerfi lands-
ins. Hann skipaði ráðherra sína
liðsforingja og kúgaði þá og alla
opinbera starfsmenn til skjótrar
hlýðni með því að setja þá af, ef
honum mislíkaði við þá, og án
þess að láta þá vita fyrir fram.
Vissu embættismenn orðið ekki
stundinni lengur, hvort þeir voru
í embætti eða ekki; Amin gat hafa
sett þá af í útvarpinu fyrir nokkr-
um timum án þess, að þeir hefðu
frétt það. Með þessu móti tókst
Amin að kúga opinbera starfs-
menn til algerrar auðsvipni við
sig á örskömmum tíma. Hann
stofnaði svo nokkurs konar einka-
logreglu og skipaði hana mönnum
úr sínu byggðarlagi, Núbíamönn-
um svo nefndum, og var þá vald
hans fullkomið. Upp frá þvi hefur
alþýða manna í Uganda búið við
stöðugan ótta um líf sitt. Áreiðan-
legt er, að tugir þúsunda haf orðið
blóðhundum Amins að bráð.
Nýlega kom út í Bretlandi bók
um ástandið í Uganda eftir Henry
Kyemba, fyrrum heilbrigðisráð-
herra í stjórn Amins og nú vara-
forseta Alþjóðaheilsugæzlu-
stofnunarinnar. Kyemba flúði til
Bretlands í maí síðastliðnum. I
bók sinni nafngreinir hann eina
hundrað kunningja sina, sem
urðu að bráð morðsveitum Amins.
Þær sveitir heyra undir stofnun,
sem heitir því einkennilega nafni
Rannsóknaráð ríkisins. Núbia-
maður nokkur, Farouk Minawa
majór, veitir því forstöðu, en Am-
in er auðvitað æðsti yfirmaður-
inn.
Endrum og eins eru fórnarlömb
morðsveitanna tekin af lífi á al-
mannafæri, svo sem til viðvörun-
ar öðrum, en flest hverfa þau og
spyrst ekki til þeirra síðan. Lík-
unum mun þá vanalega fleygt í ár
og vötn, mest í ána Níl, en hún
morar af krókódílum. Þeir rífa
flest líkin í sig, en þrátt fyrir það
hefur þó nokkur rekið og þau
þekkzt.
Eins og fyrr sagði, er enginn
óhultur um líf sitt í Uganda. Til
dæmis er það, þegar menn frá
„Rannsóknaráðinu“ handtóku og
myrtu Benedicto Kiwanuka yfir-
dómara og fyrrum forsætisráð-
herra. Hann var staddur i hæsta-
rétti, þegar sendimenn Amins óðu
i salinn, drógu hann út, tróðu
honum inn i bil og óku brott.
Ekkert spurðist til Kiwanuka eft-
ir það, og lík hans hefur ekki
fundizt.
Kyemba segir i bók sinni, að lík,
sem fundust, hafi oftast nær verið
lest og mörg hroðalega útleikin.
Það hafi verið skorin af þeim nef,
varir, kynfæri, augu stungin úr
eða innyfli jafnvel rifin út. Hann
nefnir það, er Godfrey nokkur
Kiggala, starfsmaður í utanríkis-
þjónustinni, var skotinn árið
1974. Þegar hann var/látinn voru
augun stungin úr líkinu og það
flegið að hluta. Síðan var því
fleygt úti i skógi skammt utan við
höfuðborgina, Kampala. Þá nefn-
ir Kyemba það, að lík tveggja
ráðherra, Shabani Nkutu, sem
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1977
VERÖLD
Idi Amin: Slátrari sýnir krafta sína.
BÓKMENNTIR
Þegar þeir
kveiktu urðu
þeir æfir . . .
Það er hættulegt bókmenntalifi8 i
Suður-Kóreu í október siSast Ii5n-
um birtist i suður-kóresku timariti.
Samtimabókmenntum, smásaga úr
hænsnabúi. Það er löngu kunnugt.
að rithöfundar i Suður-Kóreu eru
ekki alfrjálsir að yrkisefnum. Þó hef-
ur þeim leyfzt að fjalla um málefni
hænsna fram að þessu. En það er nú
liðin tið. Fyrir nokkrum vikum var
Park Yang Ho, höfundur fyrrnefndrar
hænsnasögu. handtekinn og honum
varpað i fangelsi. Sakarefnið var
gagnrýni á stjórnvöldin . . .
Yfirvöldin i Suður-Kóreu. sem eru
bráðglögg á bókmenntir, höfðu farið
að lesa söguna og fljótlega rekið
augun i iskyggilegar likingar með
Sagan heitir „Óði fuglinn", og
hefst á þvi, að ný hæna kemur i
hænsnabúið. Hænsnabúi þessu er
stjórnað af mikilli hörku; hafa bænd-
urnir varðhunda til að halda hænun-
um að varpinu og gæta þess, að þær
leggist ekki i leti, „ómennsku" og
draumóra.
Nýja hænan er uppreisnargjörn og
byltingarsinnuð. Hún fer að reyna að
koma ýmsum hættulegum hugmynd-
um inn hjá meðhænum sinum. Hún
reynir t.d. að telja þeim trú um. að
þær geti flogið ef þær vilji. Fær hún
þær til þess að hefja flugæfingar
með leynd, enda þótt hræddar séu.
Þær eru hræddar við það, að villi-
kettir éti þær, ef þær fljúgi út fyrir
girðinguna. En villikettirnir standa
fyrir Norður-Kóreu!
Þær láta nú samt til leiðast að fara
að æfa sig. Það gengur seigt og fast
framan af. Þær eru þungar á sér af
góðu eldi. en vængirnir vanþroska.
Nýja hænan telur i þær kjark og
brýnir fyrir þeim, að það sé meira
drepinn var 1973, og Michael
Ondoga, sem drepinn vat árið eft-
ir, hafi verið rist upp og iðrin
rifin úr þeim.
Kyemba minnist þess einnig, að
Amin kom oft í líkhús sjúkrahúss
nokkurs i Kampala að skoða lík
fórnarlamba morðsveita sinna.
Skipaði hann fylgdarliði sínu þá
stundum að fara út og var einn
inni nokkra stund. Kveður
Kyemba sig gruna, að Amin hafi
viljað fá næði til þess að fram-.
fylgja þeim fornum sið ættflokks
sfns að skera bita úr holdi
dauðra fjaldmanna, til að
„dreyfa“ anda þeirra, ellegar
drekka af blóði þeirra, sem þótti
enn áhrifaríkara þvi að það drægi
allan mátt úr öndunum og þeir
yrðu meinlausir ...
Enn segir Kyemba frá þvi, er
Amin lét myrða Kay eiginkonu
sína. Lík hennar var lest og skor-
ið. Amin skipaði Kyemba svo að
láta tjasla likinu saman, þannig
að það yrði „sýningarhæft". Þeg-
ar því var lokið boðaði Amin sjón-
varpsmenn á vettvang, tyllti sér
hjá líkinu, og sagði þjóðinni og
börnum hinnar látnu frá því, hvi-
lík gæra hún hefði verið ...
Það er til dæmis um afköst
morðsveita Amins, að það er orðin
ein ábatasömust atvinnugrein í
Uganda að leita að líkum og selja
þau vandamönnum. Hverfi maður
leita ættingjar hans til „Líkleit-
ara“. Sá fer á stúfana og semur
við foringja úr morðsveitunum.
Sé líkið ekki þegar farið í krókó-
dílana er það afhent ættingjun-
um, en líkleitarinn og morð-
sveitarforinginn skipta með sér
greiðslunni.
. Lík eru misdýr. Fer verðið eftir
þjóðfélagsstöðu hinna látnu. Það
þykir t.a.m. hæfilegt að borga
jafnvirði 3000 dollara (tæp 640
þús. ísl. kr.) fyrir hátt settan em-
bættismann .. .
— JOHN FISHER.
stjórnarfarinu i landinu og þjóðskipu-
laginu á hænsnabúinu. Hænsnabúið
var sem sé Suður-Kórea, hænsna-
fuglarnir almenningur. bústjórin var
rikisstjórnin og varðhundarnir, sem
hún hafði sér til fulltingis. voru
leynilögreglan, en niðurrifshæna,
sem kom öllu i uppnám á búinu var
fulltrúi andófsmanna.
virði að geta flogið en að safna
holdum. En til þess kemur aldrei. að
hænsnþjóðin hefji sig til flugs og
hverfi kúgurum sinum upp i himin-
blámann; bændur fá veður af undir-
róðri nýju hænunnar og siga varð-
hundunum á hana. Hundarnir rifa
hana i sig. Og brátt er aftur sigin á
andleg værð i hænsnabúinu. eins og
ekkert hafi i skorizt. Þegar hænurnar
rifja upp atburðina siðar meir kemur
þeim saman um það, að þeim hafi
alltaf fundizt nýja hænan hálfskrýtin
i kollinum. Er titill sögunnar. „Óði
fuglinn". dreginn af þvi.
Sagrfn er bráðfyndin aflestrar. En i
reyndinni er hún bitur ádeila á al
þýðu manna i Suður-Kóreu. ekki sið-
ur en stjómina. Stjómarandstæðing-
ar i Suður-Kóreu eru pyntaðir og
stundum drepnir og allur almenning-
ur veit af þvi — en lætur sem hann
viti ekki og friðar samvizkuna með
þvi. að andófsmennimir séu truflaðir
á geðsmunum.
Park Yang Ho, höfundur hænsna-
sögunnar, er (eða var) háskólakenn-
ari i listfræðum. Nokkuð hefur birzt
eftir hann af skáldskap; m.a. gaf
hann út skáldsögu fyrir þremur ár-
um. Hafa sögur hans orðið afar vin-
sælar I hópi háskólanema, en hann
verið lítt þekktur meðal alþýðu hing-
að til.
Og Suður-Kóreustjóm ætlar
greinilega að búa svo um hnútana,
að hann verði ekki öllu þekktari en
þegar er orðið. Það er viðbúið, að
honum verði haldið i fangelsi árum
saman, ef hann verður þá ekki drep-
inn „af slysni". Til frekara öryggis
lét stjórnin lika handtaka ritstjóra
timaritsins. sem hænsnasagan birtist
i. og má áreiðanlega treysta þvi. að
eftirmaður hans hefur vit á þvi að
birta aldrei neitt þar, sem hænur
koma við sögu, hvorki nefndar né
ónefndar. lifs né liðnar, hráar né
soðnar eða steiktar. En siðast fréttist
það, að yfirvöldin leituðu með log
andi Ijósum að þeim eintökum tima-
ritsins, sem selzt höfðu, áður en
tekið var fyrir söluna . . .
— ROBERT WHYMANT.
HIÐ LJÚFA LÍF
Fjörtíu gljáfægðir,
svartir Limousin-bílar
beygðu af malarveginum
á afleggjarann að aðal-
dyrum hótels „Les Prés
et les Sources
d’Eugénie“ hjá Mont-
de-Marsan. Út úr þeim
stigu: Hinn aldni þjóð-
höfðingi Júgóslavíu,
Josef Brosz Tito, 4 ráð-
herrar hans, 6 ráðgjafar,
1 sendiherra, 1 líflæknir,
2 hjúkrunarkonur, 1
túlkur, 2 herbergisþern-
ur, 1 bryti, lífkokkur
hans og 30 lífverðir.
Tito hafði þá nýlokið
opinberri heimsókn sinni
til Parísar og ætlaði nú
að njóta þriggja daga
hvíldar í Suður-
Frakklandi, áður en
hann héldi áfram til
Portúgals, — á einu
frægasta og dýrasta mun-
aðar-hóteli Frakklands.
Það fékk þrjár stjörnur
hjá „Miehelin“ fyrir
þremur árum, og for-
stjóri þess er herra
Michel Guérad, færastur
manna í sinni grein og
orðum hlaðinn.
Tito fær
sér í
svanginn
í gegnum lífkokk sinn
pantaði Tito fyrsta morg-
unverð sinn á slaginu kl.
6, óbreyttan, heimilisleg-
an öreigakost: Kálsúpu,
svínakjötsbjúgu, soðið
flesk og steikta kjúkl-
inga. Til hádegisverðar
pantaði hann 8 rétti, ost-
tertu með síðdegisteinu
og einhverja óveru til
kvöldverðar. En daginn
eftir gat herra Guérard
fengið hann til að bragða
á sérréttum hótelsins:
nýrri gæsalifur, steiktri
og humar í sveppasósu.
Tito þáði það. Og líka ráð-
herrarnir fjórir, ráðgjaf-
arnir sex, sendiherrann,
læknirinn, báðar hjúkr-
unarkonurnar, túlkur-
inn, báðar herbergis-
þernurnar, brytinn, líf-
kokkurinn, og lífverðirn-
ir þrjátíu.
Eftir þriggja daga dvöl
kvaddi herra Guérard
sadda og sællega
kommúnista í anddyri
hótelsins. Tito þakkaði
fyrir sig með handar-
bandi og hið sama gerði
allt fylgdarliðið. Eftir
stóð svo herra Guérard
með reikninginn upp á
3.3 millj. kr. Hann er bú-
inn að senda hann til
ríkisstjórnarinnar í
París. Og síðan bíður
hann eftir peningunum
sínum.
— svá — úr „Welt am
Sonntag“.