Morgunblaðið - 04.12.1977, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1977
45
Fyrsta viðtalið veitti Herbert von Karajan (til vinstri) Felix Schmidt I upphafi ársins á skrikstofu sinni f
húsi Berlfnarsinfónfuhljómsveitarinnar. Þá hittust þeir tvisvar og samanlagt tók viðtalið 20 klukku-
stundir. t millitfðinni skiptust þeir á bréfum og segulbandsspólum.
hefur oft fundizt í sambandi við
hljóðfæraleikarana okkar, að þeir
hugsi ekki lengur um frítíma að
loknu verki, því að fyrir þeim sé
vinnan frítiminn. Þeir gera hlut-
ina af lifi og sál og mikilli ánægju.
Þeir bíða ekki eftir því, að klukk-
an verði fimm og þá séu þeir
lausir. Ég óska hverjum starfs-
manni, að hann hefði svolítið af
þessari sælutilfinningu.
Schmidt: Það hefur orðið æ
greinilegra á undanförnum árum,
að þér hafið valið yður eins konar
aukastarf: hlutverk uppalarans,
kennarans. Það er ekki aðeins, að
þér látið rannsaka vandamál tón-
listarfræðslunnar i stofnun yðar
— heldur þjálfið þér einnig
hljómsveitarstjóra og eruð upp á
síðkastið farnir að kenna við
ameriska Julliard-skólann.
von Karajan: Já, þegar allt
kemur til alls, er ég alls ekki það,
sem menn eiga yfirleitt við með
hljómsveitarstjóra. Ég her alltaf
litið á starf mitt sem fjölþætt og
marghliða, og i því sambandi hef
ég haft æ meiri áhuga á viðfangs-
efnum eins og þeim, hvernig
hljómlist verði til og hvernig tón-
listarfræðslu beri að haga. Fyrir
hið fyrra hef ég rannsóknardeild
innan stofnunar minnar og fyrir
hið síðara árlega samkeppni
hljómsveitarstjóra í Berlin. Auk
þess koma stöðugt til mín hljóm-
sveitarstjórar, sem þegar eru
ráðnir að hljómsveitum, til að
ræða vandamál sín við mig. Ann-
að hvort æfum við verk saman,
eða þeir leika af hljóðböndum
hljómleika sína, og við ræðum sið-
an um þá á eftir. En þér megið
ekki taka þetta eins og nemend-
urnir i Julliard-skólanum í New
York, þegar ég kqm þar fram
fyrst, en þeir urðu fyrir vonbrigð-
um, þegar ég sagði þeim, að ég
ætlaði ekki að kenna þeim nein
töfrabrögð hljómsveitarstjóra.
Það sem ég vil brýna fyrir þeim
er þetta: Hlustið eftir, hvar villur
eru gerðar. Það er ekki nóg að
segja við hljómsveitina: takið
þetta aftur. Það verður einnig að
segja, hvaða tón verði að halda
lengur, svo að hann hverfi ekki í
raun og veru eru það aðeins nokk-
ur orð, sem hljómsveitarstjóri
þarf að nota á æfingum: Of langt,
of stutt, of hátt, of djúpt. Það þarf
ekki að ræða það frekar. Ef þeir
nota þessi orð, verður komizt hjá
villum. Ég segi alltaf við'nemend-
ur mína: Ég ætla ekki að kenna
ykkur að stjórna, þetta eru mínar
hendur, þetta er minn skrokkur,
þið hafið þetta ekki. Þið hafið
aðrar hendur, aðra skrokka, þið
verðið sjálfir að finna ykkar eigin
hreyfingar.
Schmidt: Yður hefur verið lagt
það til lasts, að með hinu íhalds-
sama verkefnavali munið þér
stuðla að stöðnum í tónlistarlífi.
Finnst yður þá ekki nein verk
þess virði að flytja þau önnur en
þau, sem heyra til hinum sigildu
rómantísku?
von Karajan: Þarna sjáið þér,
þarna komið þér með hina dæmi-
gerðu fullyrðingu, sem einhverjir
vörðuðu fram fyrir 40 árum og
siðan hefur fólk apað þetta upp
eftir þeim hugsunarlaust. Aðeins
á allra síðustu árum höfum við
leikið fjöldann allan af nútíma
verkum: Alban Berg, Webern og
Schönberg, við höfum Penderecki
á verkefnaskránni, við leikum
verk eftir Ligeti og auðvitað eftir
Stravinsky, Bartok, Schostako-
vits. Ég hef frumflutt Orff, Blach-
er, v. Einem og Theodor Berger.
Ég gæti talið upp marga fleiri. Á
verkefnaskránni höfum við 18
tónskáld, sem talin eru tilheyra
hinni nýju tónlist.
Schmidt: En þér lítið á það sem
hlutverk yðar að varðveita tónlist-
arhefðina?
von Karajan: Já, ég tek það sem
köllun mina að miðla nemendum
minum áfram hefðum tónlistar-
innar, svo að gæðahugtökin glat-
ist ekki að fullu. Nú er svo komið,
að það á að láta sér lynda meðal-
mennskuna eins og sjálfsagðan
hlut, en ég hef engan skilning á
slíku.
Fyrst tók ég til við að byggja
upp grunninn að verkefnaskrá
okkar, en það var flutningur allra
hinna sinfónisku verka
Beethovens, Brahms, Bruckners
o.s.frv. Það tók mjög langan tíma.
Fyrst eftir að þvi var lokið, gátum
við tekið til við verk, sem minna
eru leikin. Á verkefnaskrá okkar
eru um 100 verk sínfónískra tón-
mennta. Bætið þér svo við 20
óperum, og þegar á þetta er litið,
finnst mér hlægilegt að tala um
stöðnun eða kyrrstöðu i hljómlist-
arlífinu hér. Ein af fullyrðingun-
um, sem alltaf er verið að varpa
fram, er sú, að við séum orðnir
safn. Fílharmóníuhljómsveit
Berlínar sé eins konar forngripa-
safn. Þannig geta þeir einir talað,
sem hafa ekki hugmynd um það,
sem við erum og höfum verið að
gera. Við vinnum stöðugt að þéim
verkefnum, sem við höfum á okk-
ar skrá, burtséð frá þvi hvað oft
við höfum leikið þau. Það er aug-
ljóst, að með árunum breytast
menn bæði sem manneskjur og
listamenn, og það kemur fram i
verkum þeirra. Áhugamál mitt og
hlutverk er að flytja hin miklu
verk tónlistar okkar eins vel og
unnt er, verk, sem ég er sann-
færður að ég geti lagt eitthvert lið
og sem ég held að hafi ævarandi
gildi. Það hentar ef til vill ekki
mörgum manninum, en ef ég ætti
að hlusta á allt, sem á móti þvi
hefur verið mælt, þá hefði ég yfir-
leitt engan tíma til að sinna upp-
byggilegum störfum. Og þá braut,
sem ég hélt inn á fyrir 25 árum, af
þvi að ég taldi hana hina réttu,
mun ég ganga til enda, og enginn
mun tefja þá för mina, meðan ég
veld tónsprota.
Hér gefur að Ifta skrifað handrit af segulbandsviðtalinu er Herbert
von Karajan gerði athugasemdir við. Sfðustu lagfæringarnar fyrir
lokafrágang viðtalsins sendi Karajan f pósti á segulbandsspólu.
1 Opern in mirv
auf
HicJlj
nr-
Man wirft
Ihneö in dieaea Zusammenhang
vör, daö S$+ beeondera bel Zh-
ren Oeterfestepielen in Sale-
burg Leute aneprechen, denen
dle Nuaik wenig, der Star Kar^-
^an und ceine Sttngerstarfl u*
Vjil- ý'l.%
i'tid ' .(<*■
hiítijtjH Z./J fj i cf^
P) zR_0 f <, 6- 0 ?cH
Áuyt'í+e/j
■ UU
^ -U5 »(C4Ticfj-
80 mtbr bed«ut8n. Han n|t, & StK. ftj j Crli •i4(‘ ^
BOÍm eln Jet-Set-K(ln«tler. Vf ||^| ' £ ^ ■ ’ * v
W1* 8l*Ub“ SiB* Slnd “*1“ * * T
f I ~/7~7~í*í/i dr*i“a
auegahe. Alec/wte eóll/fch da
eliy J«t-Set-L*ben rtihren.
habe/kelne Zélt
WT1// /I
trleftea Faml'ílÁilé
../. ,././/. / i
^■'4 ' 11 f,i,.
Irfliöftivtt /cif.
tV/0 éf.V.OÍflts/’
Lag: Flytjandi:
Óhelga barn í Betlehem G. Rúnar Júlíusson
Jólanótt María Baldursdóttir
Heima Jólunum á Geimsteinn
Föngum G. Rúnar Júlíusson
Ég kem heim um jólin Engilbert Jensen
Lag: Flytjandi:
Ein er hátíð Geimsteinn
Litla jólabarn Maria Baldursd.
Þorláksmessukvöld Þórir Baldursson
Jólasnjór Geimsteinn
Vetrarnótt Þórir Baldursson
Dreifingaraöilar:
FÁLKINN HF. Suðurlandsbraut8 Sími 84670 Reykjavík
GEIMSTEINN Skólavegi 12 Sími 92-2717 Keflavík
2 beillapdi
iólaplötur
Ný stórkostleg plata með Hljómsv. Geimsteinn þar sem Þórir
Baldursson, G. Rúnar Júlíusson o.fl. hljómlistarmenn innlend-
ir og erlendir sýna á sér sína bestu hlið.
Lag:
Snsefinnur snjókarl
Hin helga nótt
Hátíð í bæ
Undrastjarna
Klukkn’ahljóm
Heims um ból
Flytjandi:
Björgvin Halldórsson
Maria Baldursdóttir
G. Rúnar Júlíusson
Hljómar
Þórir Baldursson
Engilbert Jensen
Fjðruo oö Vel
f llltt plútú
Lag: Flytjandi:
Jólasveinninn minn Hljómar
Hvít jól Björgvin Halldórss.
Gefðu mér gott i sk. Maria Baldursd.
Friður á jðrð G. Rúnar Júlíusson
Hvers barn er það Hljómar
Jólasnjór Gunnar Þórðarson