Morgunblaðið - 31.12.1977, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 1977
51
Rússar deila
um Kínveria
Kremlverjar eru ósammála
um afstöðuna til Kína. Sumir
þeirra vilja að önnur tilraun
verði gerð til að ná fram sátt-
um, en þeir eiga í höggi við
harðlinumenn, sem óttast að
það muni kosta meiri tilslakan-
ir af hálfu Rússa.
Hófsamir Kremlverjar unnu
fyrstu lotuna þegar sovézkum
áróðri gegn Kínverjum var
hætt eftir dauða Maos og Rúss-
ar buðust til að semja við Kin-
verja. Samkvæmt slíkum samn-
ingi hefðu Kínverjar fengið
fram nokkrar tilslakanir og
samningsaðilar hefðu tekið upp
friðsamlega sambúð. En þá stóð
yfir valdabarátta i Peking og
stjórnin þar gat ekki svarað.
Harðlínumenn í Moskvu not-
uðu þetta sem röksemd fyrir
því að áróðursherferðin gegn
Kínverjum yrði hafin að nýju
og þeir unnu aðra lotuna.
Þriðja lotan stendur enn.
Hófsömu leiðtogarnir trúðu því
greinilega að árásirnar á Kin-
verja hefðu verið endurvaktar i
of miklu fljótræði. Þeir höfðu
haldið því fram að „ef við bíð-
um þolinmóðir mun eiga sér
stað snögg breyting, sem leiðir
til eðlilegra samskipta". Lev
Delyusin, forstöðumaður Kina-
deildar Stofnunar Austurlanda-
fræða, sem er nátengdur so-
vézka utanríkisráðuneytinu, lét
þessa skoðun opinberlega í ljós.
En harðlinumennirnir vildu
ekki bíða. „Nógum tima hefur
verið varið til að útskýra þetta
mál“, sögðu þeir I grein, sem
var til þess ætluð að réttlæta að
áróðursherferðin gegn Kínverj-
um var hafin að nýju. Greinin
birtist í flokkssöguriti, sem er
stundum notað sem vettvangur
fyrir leynilegar kappræður inn-
an valdaforystunnar, þegar
herferðin hafði verið hafin að
nýju.
í greininni sagði, að
„mörgum hefði fundizt i
fyrstu", og þar með var greini-
lega átt við hófsama, að nokk-
urt frávik frá maoisma hefði
greinilega átt sér stað í Kina og
það hefði vakið „nokkra von“
um stefnubreytingu. I grein-
inni voru þeir teknir til bæna
fyrir þessa gömlu skyssu.
„Menn voru tregir til að trúa
þeim einfalda sannleika," sagði
í greininni, að eftirmenn Maos
stæðu aðeins i valdabaráttu.
Komizt var að þeirri niður-
stöðu, að stefna nýju valdhaf-
anna í Peking væri enn „her-
, skár maoismi" fyrri ára.
Hófsömu leiðtogarnir urðu að
setja hina hlið málsins fram
með meiri varfærni, þar sem
þeir voru að andmæla rikjandi
skoðun. Rök þeirra koma
gleggst fram milli línanna í
nokkrum greinum og útvarps-
erindum eins af fyrrverandi
ráðunautum Brezhnevs í utan-
rikismálum, Alexander Bovin,
sem er nú aðalfréttaskýrandi
stjórnarmálgagnsins Izvestia.
Bovin hafði haldið því fram
löngu áður en Mao lézt, að frá-
fall hans gæti haft í för með sér
„sársaukafullt endurmat" í
Peking á mönnum og málefn-
um.
Þetta var þáttur í fyrri kapp-
ræðum i Moskvu, árið 1974,
milli þeirra sem vildu taka upp
harðlínustefnu gegn Peking-
stjórninni og þeirra sem hvöttu
til hófsemi eins og Bovin. Þegar
kappræðurnar hörðnuðu
snemma á þessu ári, þar sem
Moskvustjórninni tókst ekki að
fá svar við friðarumleitunum
sinum, virtist Bovin óttast að
Kremlverjar brygðust of hart
Brezhnev
við. Hann viðurkenndi í febrú-
ar, að Pekingstjórnin væri enn
andsovézk, „en við verðum að
vera bjartsýnir," sagði hann, og
fyrr eða síðar munu raunveru-
legir hagsmunir Kína vega
þyngra en skoðanir „örfárra
sk^mmsýnna stjórnmála-
manna“.
I maí, þegarTiarðlínumenn i
Moskvu héldu þvi fram að
einskis væri að vænta frá valda-
baráttunni í Peking, þar sem
hún snérist um völd, ekki
stefnu, kynnti Bovin hina and-
stæðu skoðun. Það væri „of
mikil einföldun" að halda því
fram, að það sem væri að gerast
í Peking væri „eingöngu sam-
vizkulaus valdabarátta“, sagði
hann. Hann taldi að rætur þess
sem hann taidi að væri „viðvar-
andi“ deila í Peking væri að
finna í „ólíkum hugmyndum"
ýmissa leiðtoga um þá braut,
sem Kínverjar ættu að fara og
hann benti máli sínu til stuðn-
ings á Chou En-lai forsætisráð-
herra, sem barðist fyrir hóf-
samari stefnu og gegn öfga-
stefnu róttækra.
Dæmið, sem Bovin valdi, var
mikilvægt, því að sovézkir harð-
línumenn og hófsamir andstæð-
ingar þeirra hafa lengi deilt um
hlutverk Chou En-lais i valda-
Eftir Victor Zorza
baráttunni i Peking. Rétt eins
'og harðlínumenn halda þvi
fram nú, að valdabaráttan í
Peking snúist um völd frekar
en stefnu, héldu þeir því áður
fram, að Chou En-lai væri í
raun og veru ekkert frábrugð-
inn róttækum, að bæði hann og
þeir væru einlægir maoistar.
En þeir menn í Moskvu, sem
töldu að Chou vildi fylgja raun-
særri stefnu, hvöttu Kreml-
verja til að mæta honum á
miðri leið og þeim varð nokkuð
ágengt, þvi árásunum á hann
frá Moskvu var hætt um skeið.
En að lokum varð skoðun harð-
línumanna ofan á í Kreml.
I júlí síðastliðnum færði Bov-
in skýrari rök fyrir máli sinu. I
Hua
mai hafði honum fundizt „erf-
itt“ að segja til um hvort „raun-
verulegar breytingar“ mundu
eiga sér stað i Peking. Nú
fannst honum að „raunveruleg-
ar breytingar“ ættu sér reynd-
ar stað, að „umskipti" væru að
verða sjáanleg, og hann ítrek-
aði skoðun hinna hófsömu með
þyngri áherzlu. Valdabaráttan i
Peking, sagði hann, er „ekki
aðeins persónulegur metorða-
rigur". Hér væri á ferðinni bar-
átta um ólíkar leiðir og aðferð-
ir, ólíkar hugmyndir um hvern-
ig Kína ætti að þróast. Þetta
væri barátta milli þeirra sem
stæðu nær Mao i skoóunum og
annarra „sem reyndu að milda
nokkuð lamandi áhrif öfga-
stefnu maoista og hugmynda og
vigorða Maos“.
Athugun hans varð til þess að
hann komst að þeirri niður-
stöðu, að vegna nýrrar áherzlu,
sem Kinverjar legðu á efna-
hagsþróun væri jörðin smám
saman að gliðna undan fótum
pólitískra öfgamanna í Peking.
Þetta gæti leitt til þess með
timanum, að „raunverulegir
þjóðarhagsmunir" Kínverja,
„hlutdrægnislausar - þarfir"
þeirra, yrðu látnir sitja í fyrir-
rúmi. Síðan gæti tekið við
„millibilsástand, sem leiddi til
traustari pólitískrar stefnu-
skrár“, þegar úttekt hefði verið
gerð á arfi Maos.
Það sem Bovin og aðrir, sem
eru sama sinnis og hann, virð-
ast halda er að valdabaráttan í
Peking gæti orðið til þess að til
valda kæmust menn, sem
Kremlverjar gætu samið við —
svo framarlega þó sem menn-
irnir í Moskvu geri ráð fyrir
þvf, að sumir leiðtogar Kín-
verja séu hófsamari og þar með
ekki eins andsovézkir og aðrir
og breyti samkvæmt því.
Þær nýju vísbendingar, sem
hafa komið fram í Peking og
greint hefur verið frá fyrr í
þessum dálkum, benda til þess
að ráðamenn Kínverja, sem
vilja verja auðlindum landsins
til að flýta efnahagsþróuninni í
stað þess að nota þær til endur-
vigbúnaðar, kunni að vera mót-
tækilegir fyrir einhverjum
svona tilboðum frá Moskvu. Ef
Kremlverjar hafa til að bera
nógu mikla hugkvæmni og nota
hana til að hefjast handa getur
verið að vinsamlegri samskipti
við Kinverja mótist — og það
mun valda miklu hugarangri
allra þeirra á Vesturlöndum,
sem telja að deila Kínverja og
Rússa hafi komið Rússum i
veika og viðkvæma aðstöðu sem
sé varanleg.
V
Stórt framfaraspor...
Landsýn og Samvinnuferðir hafa tekið upp samstarf og
leggja nú saman starfskrafta sína og sambönd til þess að
geta veitt sem greiðasta, ódýrasta og fullkomnasta íslenska
ferðaþjónustu, um allan heim. Þessar ferðaskrifstofur eru
reknar af tveimur stærstu almenningssamtökum í landinu,
samvinnufélögunum og launþegasamtökunum. Enginn vafi
er á því að með þessu samstarfi ferðaskrifstofanna er stigið
eitt stærsta framfaraspor í íslenskum ferðamálum. Með
samstarfi sínu standa Landsýn og Samvinnuferðir ólíkt
betur að vígi en áður til að veita landsmönnum betri og
ódýrari ferðaþjónustu.
Framvegis sem hingað til annast skrifstofurnar hvers
konar ferðaþjónustu, auk skipulagðra ferða útlendinga til
landsins og fyrirgreiðslu við þá.
Samvínnuferðir
Fastar hópferðir verða famar á næsta ári reglulega til:
KANARÍEYJA, COSTA DEL SOL, JÚGÓSLAVÍU,
ÍRLANDS, LONDON, NORÐURLANDA.
Þar sem hagsýni og hagkvæmni eru fyrir hendi, eiga
nútíma vinnubrögð og tækni að geta gert fólki kleift að
ferðast áhyggju- og óþægindalaust. Góðar ferðir eiga að
geta verið öllum viðráðanlegar ef þær eru skipulagðar rétt
og með hliðsjón af efnum og ástæðum.
Landsýn og Samvinnuferðir óska félagsmönnum
verkalýðs- og samvinnuhreyfingar og öllum öðrum
viðskiptavinum sínum gleðilegs nýárs og þakka samstarf og
samfylgd á liðnu ári.
AUSTURSTRÆTI 12 REYKJAVIK
m iahdsym
SKÓLAVÖRÐUSTÍG 16 REYKJAVÍK