Morgunblaðið - 26.04.1978, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. APRIL 1978
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. APRÍL 1978
17

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiósla
Auglýsingar
Áskriftargjald 2000.00
í lausasölu
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aóalstræti 6, sími 22480.
kr. á mánuói innanlands.
100 kr. eintakið.
Þjóðarsátt
Til þess að vinna bug á verðbólgunni þurfum við
íslendingar að gera eins konar þjóðarsátt.
Ríkisstjórn, þjóðþingið og hagsmunaaðilar á vinnu-
markaðnum þurfa að ná víðtækri samstöðu um þær
ráðstafanir, sem duga. Við náum aðeins takmörkuðum
árangri, ef stöðugt stríð ríkir á vinnumarkaðnum og
hinir ýmsu hagsmunahópar annars vegar og ríkisstjórn
og þing hins vegar, eru í stöðugu reiptogi um stefnuna
í efnahags- og kjaramálum. Það er sérstök ástæða til
að minna á þau ummæli í ræðu dr. Jóhannesar Nordals
á ársfundi Seðlabankans, að þörf væri samræmdrar
stefnu í efnahagsmálum, sem styðst ekki aðeins við
þingfylgi ríkisstjórnar heldur nýtur einnig viðurkenn-
ingar og skilnings hagsmunasamtaka almennings.
Þær ráðstafanir, sem ríkisstjórnin gerði í efnahags-
málum fyrr í vetur voru óhjákvæmilegar. Það vita jafnt
forystumenn verkalýðshreyfingarinnar sem aðrir. Þeir
hafa hins vegar talið, að þeir stæðu ekki í stöðu sinni
sem forystumenn hagsmunasamtaka almennings nema
þeir mótmæltu harðlega skerðingu kaupgjaldsvísitölu
og fylgdu þeim mótmælum eftir með aðgerðum.
Hugsunin, sem býr að baki mótmælaaðgerðum
verkalýðshreyfingarinnar er sú, að sýna í eitt skipti
fyrir öll, að ríkisstjórnir geti ekki með þessum hætti
skert gildandi kjarasamninga án þess að finna fyrir því.
Viðbrögð almennings í landinu hafa hins vegar ekki
verið með þeim hætti, að verkalýðsforingjarnir geti
túlkað þau sem stuðning við þessa stefnu. Og enda þótt
verkalýðssamtökin séu voldug almannasamtök eru þau
ekki hafin yfir lög og rétt. Þjóðin kýs sitt þing og þingið
ríkisstjórn til þess að hafa á hendi meðferð málefna
þjóðarinnar um fjögurra ára skeið og verkalýðshreyf-
ingin verður að sætta sig við þá staðreynd eins og aðrir
og eins og verkalýðssamtökin í Noregi hafa t.d. gert.
Þótt aðgerðir verkalýðssamtakanna hafi að mjög
verulegu leyti runnið út í sandinn og berlega hafi komið
í ljós, að verkalýðsforingjarnir njóta mjög lítils
stuðnings fólks í þessum mótmælaaðgerðum er það
engu að síður staðreynd, að þær skapa óróa og óþægindi
á vinnumarkaðnum og eru þjóðinni dýrar. I öllum
mannlegum samskiptum fer betur á því, að sættir ríki
en sundurlyndi og átök. Það á einnig við um ástandið
á vinnumarkaðnum nú. Vera má, að einhverjum finnist
sem stundum sé nauðsynlegt að í odda skerist og það
kann að vera rétt, að stundum sé það óhjákvæmilegt,
en eins og nú er ástatt í íslenzkum efnahagsmálum,
þegar óðaverðbólga hefur geisað í landinu um fimm ára
skeið og hefur nú þegar haft djúpstæð áhrif á sálarlíf
þjóðarinnar, eins og Seðlabankastjóri komst að orði í
ræðu sinni í fyrradag, er fremur þörf á sáttum en
sundurlyndi.
Þess vegna þurfum við nú á að halda sáttargerð, sem
þjóðin öll á aðild að. Sáttargerð, sem hefur það
meginmarkmið að ráða bót á þeim vanda, sem nú liggur
eins og mara á öllum þjóðfélagsþegnum, einstaklingum,
atvinnufyrirtækjum og þeim, sem veita forstöðu
opinberum málum. Margt hefur áunnizt á undanförnum
fjórum árum, en margt er enn ógert. A þessu ári gefst
okkur tækifæri til að stýra verðbólgumálunum í réttan
farveg. Til þess að svo megi verða, þurfa kjara-
samningarnir, sem væntanlega verða gerðir öðru hvoru
megin við áramótin að hafa það meginmarkmið að ráða
niðurlögum verðbólgunnar, en forsenda slíkra samninga
er að friðsamlegt ástand skapist á vinnumarkaðnum og
að þjóðarsátt verði gerð, sem þing og ríkisstjórn,
innuveitendur og verkalýðssamtök eiga aðild að.
Þjóðarsátt, sem stefnir að því að létta þeirri þungu
sálrænu byrði af þessu þjóðfélagi, sem óðaverðbólgan
er. Morgunblaðið vill hvetja til slíkrar þjóðarsáttar.
Kostnaður við gjaldmiðíls-
skipti yrði 310 milljónir
Verði nafni gjaldmiðilsins . IHB 'M ^SZSíSSSSSr
Seðlabankinn kynnir tillögur að nýjum seðlum og mynt:
breytt kemur helzt til greina
að taka upp heitið mörk
Forráðamenn Seðlabankans kynna tillögur að nýjum seölum og mynt. Frá vinstri, Jón Skaftason, formaður bankaráðs,
Jóhannes Nordal, bankastjóri og formaður bankastjórnar, Guðmundur Hjartarson bankastjóri og Stefán Þórarinsson
starfsmannastjóri. Ljósm. Mbl.: RAX.
„Viö höfum ekki tekið aðra afstöðu
til Þess, hvort ástæða sé til aö taka
upp nýtt nafn í staö krónunnar
samfara gjaldmiðilsbreytingu en pá,
að verði Það gert, pá finnst okkur ekki
annað koma til greina en heitið mörk,
sem er einmítt gömul íslenzk verðein-
ing. Við látum pví nafnbreytingu liggja
milli hluta nú, en ástæður pess að við
höfum tekið af skariö og lýst ein-
dregnu fylgi við gjaldmiðilsbreytingu
eru einkum tvær. Fyrst og fremst
teljum við okkur hafa greint mjög
greinileg merki að undanförnu um Það
aö afstaða almennings sé að breytast
Þannig að menn hafi nú áhuga á
breytingu og Það er talið, að breyting
geti haft hagstæö sálræn áhrif til að
auðvelda glímuna við efnahagsvand-
ann og Þá fyrst og fremst veröbólg-
una. i öðru Jagi verðum viö nú hvort
sem er að gefa út nýjar seðla- og
myntraðir". Svo fórust m.a. Jóhannesi
Nordal, seðlabankastjóra og formanni
bankastjórnar Seðlabankans, orö er
blaðamönnum voru í gær kynntar pær
tillögur að nýjum seðlum og myntum,
sem unniö hefur verið að á vegum
bankans.
Meö ákvörðun í haust á gjaldmiðils-
breytingin að geta tekið gildi í
ársbyrjun 1980. Aö sögn Jóhannesar
ætti breytingin að geta gengiö yfir á
nokkrum vikum. „Við myndum sjá til
pess að á fyrsta degi ársins yrði skipt
um í öllum peningastofnunum lands-
ins, Þannig að ekkert færi út nema
nýtt og allt gamalt, sem inn kæmi, yröi
tekið úr umferð. Þannig ætti breyting-
in að ganga nokkuð hratt fyrir sig og
við vonum að Þaö yrði á aðeins fáum
vikum,“ sagði Jóhannes.
Hér fer á eftir greinargerð sú, sem
forráðamenn Seðlabankans afhentu
blaðamönnum í gær.
„Áframhaldandi verðbólguþróun,
sem haft hefur í för meö sér mjög öra
verðrýrnun krónunnar síöastliðin ár,
kallar nú óhjákvæmilega á frekari
endurskoðun á mynt- og seölastærð-
um, sem eru að ýmsu leyti orðnar
óhagkvæmar í útgáfu og notkun. Kemur
þar fyrst til, aö mikil þörf er fyrir nýja
og verðmeiri seðla. Hvílir meginþungi
seölaútgáfunnar á 5000 króna seölum
og er hlutdeild þeirra í seðlamagninu nú
um 83 af hundraöi, eða meira en
hlutdeild 1000 króna seöla var, þegar
5000 króna seðlar komu fyrst í umferö
í apríl 1971. í öðru lagi hefði það einnig
mikla hagkvæmni og vinnusparnað í för
með sér að gefa út verðmeiri mynt í
stað minnsta eða minnstu seölanna. Að
fjölda til er nú liðlega helmingur
seðlamagnsins í 100 króna seölum og
er endingartími þeirra aðeins um
10—11 mánuðir. Er endurnýjun þeirra
því mjög kostnaöarsöm og geysileg
vinna er í peningastofnunum og Seðla-
banka við greiningu þeirra, talningu og
pökkun. Gegnir ööru máli um mynt,
sem enst getur í áratugi og er greind
og talin í vélum, þar sem mannshöndin
kemur vart nærri. í þriðja og síöasta
lagi þarf að endurskipuleggja myntút-
gáfuna meö tilliti til útlits, stæröar og
þyngdar. Þegar ákveðin var stærö
þeirra mynta, sem nú eru látnar í
umferð, var sá vandi á höndum, aö
hinar nýju myntir urðu aö vera annarrar
stærðar en þær úreltu myntstærðir,
sem í umferð voru. En eftir innköllun
gömlu myntarinnar, hefur skapast
tækifæri til aö breyta þeim myntstærö-
um, sem eftir eru í umferö, því segja
má, að þær séu allar of stórar og dýrar
í framleiðslu miöaö viö verðgildi.
Af þessum ástæðum hefur um
nokkurt skeið verið unnið aö útgáfu
nýrra seöla og myntar, þar sem gert er
ráö fyrir, að bæði útliti og stærö
einstakra seðla og myntar verði veru-
lega breytt frá því sem nú er. Er
undirbúningsvinna í þessum efnum nú
langt á veg komin og hafa listamenn
þeir, sem fengnir voru til að teikna hinn
nýja gjaldmiöil, skilað tillögum sínum.
Er aö því stefnt, að hægt verði að byrja
framleiöslu á nýjum myntum og seðlum
snemma á næsta ári, hvort sem
verðgildi krónunnar verður aukið eða
ekki.
AÐ HVERJU BER
____________AD STEFNA______________
Á liðnum árum hefur sú skoöun alloft
veriö látin í Ijós, að æskilegt væri aö
auka verögildi krónunnar. í stuttu máli
er forsagan sú, aö árið 1962 lagði
stjórnskipuö nefnd til, aö tífalda bæri
verðgildi krónunnar, en sú tillaga náði
ekki fram aö ganga. Tíu árum síðar kom
fram á Alþingi tillaga til þingsályktunar
sama efnis, en þá taldi bankastjórn
Seðlabankans, að slík breyting væri
ekki tímabær og fjárhagslega óhag-
kvæm, þar sem á undangengnum árum
hefðu verið gerðar kostnaöarsamar
breytingar á myntkerfinu. Hins vegar
taldi bankastjórnin rétt aö kanna, þegar
krónan væri orðin lægsta mynteiningin,
hvort æskilegt væri að hundraöfalda
verögildi hennar. Var þingsályktunartil-
laga þess efnis lögö fram á Alþingi í
febrúar á liönu ári og óskaöi þá
fjárlaga- og viðskiptanefnd neöri deild-
ar álits Seðlabankans á málinu.
í bréfi Seðlabankans til nefndarinnar,
dags. 24. mars 1977, segir bankastjórn-
in það skoöun sína, að veigamesta
röksemdin fyrir gjaldmiðilsbreytingu nú
sé, að breytingin kunni að hafa
hagstæð sálræn áhrif, draga úr verö-
bólguhugsunarhætti og vera tákn þess,
að nýtt líf sé hafið í efnahagsmálum.
Það væri pólitískt mat, hver líkindi væru
á því, að þessi hagstæöu áhrif næðust,
en reynsla annarra þjóöa benti til þess,
aö slíkt mundi því aðeins gerast, aö
samtímis ætti sér staö veruleg stefnu-
breyting í meðferð efnahagsmáia al-
mennt. Ennfremur er bent á, að verði
aö því stefnt að taka upp nýja
mynteiningu, komi ekki annaö til greina,
en að hún verði 100 sinnum verðmeiri
en núgildandi króna, sem síöan mundi
skiptast í 100 smærri einingar eöa aura.
Síðustu misserin virðist þeirri skoðun
hafa vaxið fylgi aö taka beri upp nýja
mynteiningu og vonandi hefur skilning-
ur einnig aukist á nauösyn þess að
finna leiöir í efnahagsmálum, sem draga
mundu verulega úr verðbólgunni. En
einmitt hennar vegna hefur seðla- og
myntkerfið raskast svo á undanförnum
árum, aö á því hefur orðið aö gera
stöðugar endurbætur og er nú enn svo
komiö, aö veigamiklar breytingar eru
óumflýjanlegar. Vonir standa því til
þess, að unnt sé að skapa á næstunni
hagkvæmar aðstæður fyrir hundraö-
földun á verðgildi krónunnar, en sé svo,
er einsýnt, að hagkvæmt væri og
eölilegt aö ráöast í gjaldmiöilsbreytingu
svofljótt sem auðið er. Skal nú reynt að
gera grein fyrir, hvernig husanlega
mætti standa aö slíkri breytingu og
þeim kostnaöi, sem henni fylgdi.
Þaö sem fyrst kemur upp í hugann,
þegar rætt er um gjaldmiðilsbreytingu,
er hvort ástæöa sé til aö vilji fyrir aö
taka upp nýtt nafn í stað krónunnar.
Kemur þá helst til greina að taka um
heitiö mörk, sem jafngilti 100 krónum
(husanlega 1000 krónum), en í einni
mörk væru síöan 100 aurar. Gæti slík
breyting á nafni gjaldmiðilsins auöveld-
að gjaldmiðilsskiptin og hlotið vinsæld-
ir, einkum þar sem mörk er gömul
íslensk veröeining, en krónan hins
vegar í hugum margra tákn kórónu og
konungsstjórnar. Hins vegar mælir
ýmislegt gegn því aö taka upp mörk,
t.d. hve orðið hefur óreglulega beyg-
ingu, auk þess sem slík nafnbreyting
gæti verið óheppileg sálrænt séö og
verkað á fólk sem einhvers konar
blekking. Alla vega þyrfti að kanna vel
afstööu manna til þessa máls, áður en
ákvörðun væri tekin. Hér á eftir veröur
því nafnbreyting látin liggja milli hluta,
en rætt um hugsanlega gjaldmiðils-
breytingu í formi hundraöföldunar á
verögildi krónunnar.
í fyrrgreindri þingsályktunartillögu í
febrúar 1977, er gert ráð fyrir, aö
gjaldmiðilsskiptin fari fram smátt og
smátt á nokkru árabili, eins og gert var
í Frakklandi viö gjaldmiöilsbreytingu
þar í ársbyrjun 1960. Meginástæðan
fyrir því, aö breytingin var framkvæmd
á þennan hátt þar í tandi mun hafa verið
sú, að ákveðið var að taka upp nýja
mynteiningu meö mjög stuttum fyrir-
vara og ekki talið framkvæmanlegt aö
eiga í upphafi nægilegt magn seðla og
myntar, til þess aö breytingin gæti fariö
fram á skömmum tíma. Finnar, sem
skiptu um gjaldmiðil sinn í byrjun árs
1963, töldu þetta fyrirkomulag ekki til
eftirbreytni og töldu meginmáli skipta,
aö gjaldmiöilsbreytingin tæki sem
skemmstan tíma, til þess aö almenning-
ur væri fljótari aö átta sig á breyting-
unni og hinum nýju peningum og minni
hætta væri á skekkjum.
Báðar fyrrgreindar þjóöir álitu, að
mjög ruglandi og óvinsælt yröi meöal
almennings og peningastofnana að
hafa samtímis í umferö tvær ólíkar
gerðir sömu mynt- og seðlastærða og
töldu mikilvægt, aö gjaldmiöillinn væri
eins í útliti fyrir og eftir breytingu. Til
þess að svo megi verða hér, yrði að
byrja á að gera kostnaöarsamar
lagfæringar á seðla- og myntkerfinu,
sem ekki kæmu nema að hluta til góða
við gjaldmiðilsbreytinguna sjálfa. Þann-
ig þyrfti að smækka myntina frá því
sem nú er, þar sem naumast væri hægt
að nota hana eftir breytingu sem aura.
Ennfremur þyrfti að slá 100 og jafnvel
FRAMHLIÐAR BAKHLIÐAR
í greinargerð Seðlabankans segir að „Þær tillögur sem hér eru sýndar
eru ekki fullfrágengnar og skulu skoðast sem frumtillögur en ekki endanlegt
val á myndum á nýjan gjaldmiöil. Tölurnar eru miðaðar við hundraðföldun
krónunnar. Eru tillögur að útliti nýrrar myntar lengra á veg komnar, en pó
er eftir að hafa samband viö önnur lönd fil Þess að samræma stærð
myntarinnar, ákveða málminnihald o.fl.
Við val á myndum á myntina hefur farið fram mjög ítarleg könnun á Þeirri
mynt, sem slegin hefur verið í hinum ýmsu löndum síðustu áratugina, enda
Þau skilyrði sett í upphafí, að hin nýja mynt líktíst ekki öðrum myntröðum
og hefði séríslensk einkenni. Gerðar hafa verið fjölmargar tillögur m.a.
táknmyndir af landslagí, dýramyndir og myndir Þjóðlegs eðlis. — Sú
myntröö, sem hér liggur frammi, er talin vera dæmigerð fyrir land og Þjóð
og er ekki vitað um aðra, sem er með sjávardýrum eingöngu. Lögð var
áherzla á myndræna fjölbreytni, en helstu ástæöur fyrir vali einstakra
fyrirmynda voru Þessar:
Höfrungar. Fulltrúar minni hvalanna, auðÞekkjanlegir og formfallegir.
Þorskur. Fulltrúi bolfiska og nytjafiska almennt. Rækja. Minnsta nytjadýr
hafsins, sérkennileg í formi fer vel á mynt. Smokkfiskur. Formfallegur.
(Vinsæl skreyting í list margra strandríkja allt frá dögum Krítverja hinna
fornu). Undirstöðufæða stærri sjávardýra. Skata. Sérkennileg í formi. Gefur
myntröðinni aukna tilbreytingu í útliti. Bakhliö. 1 kr., 50 aurar, 10 aurar og
5 aurar bera myndir landvættanna í Þessari röð: Risi, drekí, tarfur, fugl.
Myndirnar eru mismunandi flóknar i teikningu og er Þaö látiö ráða
niðurröðun Þeirra. Einfaldasta myndin á minnsta peningnum og sú
margbrotnasta á Þeim stærsta. 5 kr. bera skjaldamerkiö í heild sinni.
Þess má geta, að fulltrúi stóru hvalanna, íslandssléttbakur, er geymdur
á hugsanlegan 10 kr. pening, sem síðar yrði sleginn.
Tillögur að nýjum seðlum eru skemmra á veg komnar en mynttillögurnar
og hefur val Þeirra mynda, sem hér eru sýndar, ekki endanlega verið ákveðið
né raðað niður á einstakar seðlastærðir.
Það myndefni, sem orðið hefur fyrir valinu er eftirfarandi:
Lærdóms- og afreksmenn frá ýmsum tímum, umhverfi Þeirra og afrek
Þeim tengd og mynda fram- og bakhliðar seðlanna eina heild hvað
hugmyndir snertir. — Á framhlið er portrait og skraut er frá Þeim tíma, sem
maðurinn lifði á. — Á bakhlið er myndefni tengt lífsstarfi viðkomandi manns.
Innbyrðis eru seðlarnir samræmdir í útliti. Þeir eru 7 sm. á hæð en hálfs
sm. lengdarmunur er á milli hinna mísmunandi verögilda. — Seðlarnir eru
litríkir, en Þess gætt að ekki sé hætta á að almenningur ruglíst á einstökum
verðgildum sökum líkra lita.
Eftirfarandi myndefni er hér sýnt:
Árni Magnússon 1663—1730.
Mynstur í boröa eftir skrauti í p.
Handrit á bakhlið.
Skraut í hægra horni teiknað eftir útskurði á skáphurð í Svarföardal.
Guðbrandur Þorláksson 1541—1627.
Mynstur í borða frá forsíðu biblíunnar.
Letur á bakhlið frá „Til Lesarans".
Bókahnútur úr biblíunni.
Prentvélin eftir Ijósm. af Gutenbergsvél.
Arngrímur Jónsson lærði 1568—1648.
Útskurður í borða frá gömlum seðli.
Bakhliö frá Gaimard — askur, straukefli o.fl.
Arngrimur gaf út bókina Crymogaea 1609.
Jón Sigurðsson 1811—1879.
Borði frá kr. 500 1928.
Bakhlið: mynd af Jóni Sigurðssyni við skriftir.
Umhverfi: munir úr safni Jóns.
Latínuskólinn.
500 kr. mynt (1 og 5 kr. eftir breytingu),
auk þess sem gefa þyrfti út nýja seðla
að verögildi kr. 10.000 og kr. 50.000.
Til þess að koma í veg fyrir aukakostn-
að, áður en til gjaldmiðilsbreytingarinn-
ar kæmi, yrðum við að laga okkur eftir
aðstæöum og fara að nókkru eigin
leiðir, þótt eðlilegt sé aö fylgja fordæmi
Finna, eins og viö verður komiö.
Enda þó gjaldmiðilsskipti séu mun
auöveldari í framkvæmd hér á landi en
meðal stærri þjóða, er ekki ráölegt aö
stefna aö slíkri breytingu fyrr en í fyrsta
lagi í ársbyrjun 1980. Stafar þaö einkum
af tímafrekri undirbúningsvinnu við
gerð nýrra seðla og myntar og vegna
langs afgreiöslufrests. Þessi tímasetn-
ing ætti þó að geta staðist, þar sem nú
þegar liggja fyrir meöfylgjandi tillögur
Þrastar Magnússonar, teiknara, aö
nýrri mynt og frumtillögur Auglýsinga-
stofu Kristínar að nýjum seðlum. Þetta
er þó aðeins unnt að því tilskyldu, að
ákvörðun um gjaldmiðilsskipti veröi
tekin í síðasta lagi næsta haust og
nauðsynleg löggjöf afgreidd á haust-
þingi.
Ef ákvörðun yröi tekin fljótlega, væri
hægt aö skipta strax á næsta ári um
5, 10 og 50 króna peninga, jafnframt því
sem dregið yrði úr útgáfu 1 krónu
peninga. Mundi þetta auðvelda gjald-
miðilsskiptin og draga úr hugsanlegum
ruglingi, þar sem nýjar myntstærðir
verða óhjákvæmilega líkar að stærð og
núgildandi mynt. Yröi þá ekki getið um
einingaheiti á þessum nýju myntstærö-
um og gætu þær því gilt sem aurar eftir
breytingu. Við gjaldmiðilsbreytinguna
væru síðan látnar í umferð tvær nýjar
myntstæröir að verðgildi 1 króna og 5
krónur og gefin út ný seðlasería með
aukiö álag og sérstakan tilkostnaö hjá
fyrirtækjum og stofnunum. Er þar helst
aö telja áhrif hennar á bókhald og
reikningsskil, verðsetningar, skýrslur og
eyðublöð og vélabúnaö þ.m.t. breytingu
sjálfsala, stöðumæla o.fl. Hér hefur hin
öra verðbólga hins vegar oröiö þess
valdandi, aö skapast hafa aöstæöur,
sem beinlínis auövelda aðlögun þessara
aðila að gjaldmiðilsbreytingu og þar
meö draga úr sérstökum útgjöldum
hennar vegna. Tíðar verðbreytingar
hafa oröið til þess, aö veröskrár hafa
verið gefnar út í minni mæli en áður og
upplag miöað við skammtímagildi. Eins
hefur upplag við prentun á skýrsluform-
um og eyðublöðum fariö minnkandt
hverju sinni. Ýmis vélabúnaður hefur
verið tekinn upp til verðmerkingar auk
sívaxandi notkunar véla- og tölvubók-
halds. Loks ber að nefna einn veiga-
mesta þáttinn, sem eru myntbreytingar
undanfarin ár og niðurfelling auranna,
en með hundraðföldun krónunnar helst
sami fjöldi tölustafa í hverri upphæð og
nú, þar af tveir síðustu sem aukastafir.
Ljóst er af framansögðu, að álag og
beinn kostnaðarauki fyrirtækja og
stofnana við gjaldmiöilsbreytingu yrði
minni nú, en hefði orðið fyrir nokkrum
árum síöan. Hafa hér ekki veriö gerðar
kostnaðaráætlanir um þennan þátt
breytingarinnar, til þess þarf ítarlega
könnun hjá hinum einstöku aðilum.
Hins vegar skal nú reynt aö gera sér
grein fyrir beinum kostnaöi við gjald-
miðilsskiptin sjálf, sem áætla má með
nokkurri nákvæmni. Stuöst er viö
verðhugmyndir seölaprentara og mynt-
sláttu og miöaö viö núgildandi verðlag
og gengi sterlingspunds. kr. 492.60:
1. Kostnaður við gerð nýrra seðla og myntar, p.e. teiknun, gerð
móta og önnur undirbúníngsvinna.
2. Prentunar- og sláttukostnaður á Þeirri fúlgu seðla og myntar,
sem talin er að Þurfi að vera handbær við gjaldmiðilsskiptin.
a) Prentun 10, 50, 100 og 500 kr. seðla
b) Slátta 5, 10 og 50 aur., 1 og 5 kr. peninga
3. Kynningarstarfsemi og auglýsingar
4. Annar beinn kostnaður, svo sem dreifing nýja gjaldmiðilsíns,
eyðing hins gamla o.fl.
kr. 55 m
kr. 49 m
kr. 157 m
kr. 21 m
ca. kr. 28 m
Alls kr. 310 m
fjórum eða fimm seölastærðum að
verögildi 10, 50, 100, 500 og væntan-
lega síðar 1000 krónur. Gera má ráð
fyrir, að núgildandi króna veröi ekki
gefin út sem 1 eyrir og að 5 aurar veröi
lægsta mynteiningin eftir breytingu.
Þannig yrðu þá í umferð fimm mynt-
stæröir og fjórar seðlastærðir.
Hvort sem þessi háttur verður á
hafður eða gjaldmiöilsskiptin fari öll
fram í ársbyrjun 1980, þarf mjög
fljótlega aö taka afstöðu til fyrirliggjandi
tillagna um útlit og gerö nýrra seðla og
myntar, því að strax á fyrsta degi
breytingaririnar, þarf aö vera fyrir hendi
nægilegt magn hins nýja gjaldmiðils í
öllum innlánsstofnunum, þannig aö
gjaldmiðilsskiptin taki sem skemmstan
tíma eða aðeins 1-2 mánuöi.
Aö síöustu skal minnt á, að gjaldmiö-
iisbreyting krefst mikils og margvíslegs
undirbúnings, svo sem lagasetningar,
umfangsmikillar kynningar- og auglýs-
ingaherferðar, þannig að nauðsynlegt
væri að skipa sérstaka nefnd eða
starfshóp til aö vinna aö þessum málum
öllum.
AÐLÖGUN FYRIRTÆKJA
OG STOFNANA OG
ÁÆTLAÐUR KOSTNADUR VIÐ
GJALDMIDILSSKIPTI______________
Við venjulegar aöstæöur má ætla, að
gjaldmiöilsbreyting hafi í för meö sér
Enda þótt hér sé um háar fjárhæðir
að ræöa, þá skal ítrekað, aö núgildandi
seöla- og myntkerfi er orðiö óhag-
kvæmt og úrelt, svo gera veröur á því
kostnaöarsamar breytingar hvort sem
er. Til frádráttar þeim kostnaöi kæmi
sala á gamalli mynt til bræöslu, afskrift
á seðlum og mynt, sem ekki kemur til
innlausnar og er glataö eöa hjá
söfnurum. Færri seölar væru í umferð,
sem hefur augljósa kosti, og endurnýj-
un lítil í fyrstu, svo nokkuð sé nefnt. Má
fullyröa, að sá kostnaður, sem er
samfara skynsamlegum breytingum á
gjaldmiðlinum, skilar sér aö miklu aftur
í einni eöa annarri mynd.
__________NIPURSTADA_______________
Niðurstaöa þessa máls er sú, að
vegna stöðugrar rýrnunar á verðgildi
krónunnar, sé nú nauðsynlegt að gera
ákveðnar breytingar á seðla- og
myntútgáfunni til aukinnar hagræðingar
viö útgáfuna og til aö fullnægja
eðlilegum kröfum viöskiptalífsins. Þess-
um óhjákvæmilegu breytingum mun
fylgja töluveröur kostnaður viö gerö
nýrra seðla og myntar. Af þessu leiðir,
að einmitt nú er rétti tíminn til að taka
afstööu til þess, hvort taka skuli upp
nýja mynteiningu, sem væntanlega yrði
100 sinnum verðmeiri en núgildandi
Framhald á bls. 19
t ■*:
«sáas